راهنمای مطالعه

مهریه به مال یا وجهی گفته می‌شود که در اسلام از حقوق زن در ازدواج محسوب شده و از آن جایی که قوانین کشور ما نیز برگرفته از شرع اسلام است، تعیین مهریه برای زن واجب است و یکی از اساسی‌ترین حقوق مالی او به شمار می‌رود.

همه ما به خوبی بر این موضوع واقف هستیم که به محض آن که عقد نکاح میان زن و مرد جاری شد، زن طلبکار مهریه محسوب شده و می‌تواند هر زمانی که بخواهد آن را مطالبه کند و مرد هم وظیفه دارد و درواقع ملزم است که مهریه او را بپردازد.

عدم پرداخت مهریه از سوی مرد عواقب سنگینی برای به او به همراه دارد. قانونگذار نیز در این مورد کاملا جانب زن را گرفته و قوانین سخت‌گیرانه‌ای تنظیم نموده است.

به این صورت که اگر مردی مهریه همسرش را در صورت تقاضای او پرداخت نکند، متحمل یکی از ضمانت اجراهای پیش‌بینی شده در قانون می‌شود. مهم‌ترین ضمانت اجرایی هم که برای عدم پرداخت مهریه تعیین شده، حکم جلب یا بازداشت مرد است.

مهریه یک امر حقوقی است و جایی در حوزه امور کیفری ندارد و به همین دلیل ممکن است برای شما این سوال پیش بیاید مگر کسی که مهریه را نمی‌پردازد مجرم محسوب می‌شود که برای او حکم جلب پیش‌بینی شده است؟

در پاسخ باید بگوییم با این که مهریه در دسته امور حقوقی قرار دارد اما قانون‌گذار برای حمایت از طلبکار این ضمانت اجرا را پیش‌بینی کرده که اگر مدیون طلب خود را پرداخت نکرد و اعسار او نیز ثابت نشد، تا زمانی که دین را بپردازد، حبس شود.

حکم جلب مهریه امری کاملا آشنا برای همه ماست زیرا همیشه شنیده‌ایم که شخصی به علت پرداخت نکردن مهریه همسر خود در زندان است و یا زنی به دنبال دریافت این حکم برای شوهر خود است.

چیزی که باید بدانید این است که دریافت حکم جلب برای مهریه و در پرونده‌های حقوقی بسیار دشوارتر و طولانی‌تر از پرونده‌های کیفری است.

بهترین کاری که فرد می‌تواند انجام دهد این است که با یک وکیل مهریه صحبت کرده و از او راهنمایی بگیرد که باید چه کارهایی انجام دهد و یا با اعطای وکالت به او، پیگیری امور را به وکیل بسپارید.

برای این کار به سادگی می‌توانید با یکی از وکلای متخصص مهریه سایت بنیاد وکلا به صورت حضوری یا غیرحضوری مشاوره حقوقی آنلاین ارتباط برقرار کنید و با در میان گذاشتن مسئله حقوقی خود با او، راهنمایی دریافت نمایید.

قانون جدید وصول مهریه

وصل مهریه مسئله‌ای است که زنان بسیاری مایل هستند بیشتر درباره آن بدانند و البته دانستن این مسئله برای آنان ضروری هم هست. زیرا اگر ندانند که چه اقداماتی باید انجام دهند تا بتوانند مهریه خود را دریافت کنند، ممکن است به ضررشان تمام شود.

یکی از مسائلی که دانستن آن لازم است این است که زوج تنها تا میزان ۱۱۰ سکه از مهریه زن یا معادل ریالی آن قابل بازداشت است و برای مازاد بر آن دیگر نمی‌توان تقاضای دستور جلب او را داد.

در حقیقت برخلاف آن چه که در میان عموم مردم رواج دارد که تصور می‌کنند فرقی ندارد مهریه چند سکه باشد تنها تا میزان ۱۱۰ سکه از آن قابل وصول است، باید گفت که چنین چیزی وجود نداشته و مرد به همان اندازه مهریه‌ای که در عقدنامه درج شده، به همسر خود بدهکار است و باید پرداخت کند.

با این وجود زن تنها تا میزان ۱۱۰ سکه از مهریه خود می‌تواند تقاضای صدور دستور جلب مرد را بدهد.

به عنوان مثال اگر مهریه زنی ۳۰۰ سکه باشد، زن تا میزان ۱۱۰ سکه می‌تواند دستور جلب شوهرش را بگیرد و او را ممنوع الخروج کند.

حال اگر مرد ۱۵۰ سکه از این مهریه را بپردازد، زن دیگر چنین امکانی نداشته و تنها برای دریافت مابقی مهریه‌اش، باید ملائت مرد را ثابت کند و یا لیست اموال او را ارائه کند.

اگر برایتان سوال شده است که وصول مهریه چه مقدار زمانی طول می‌کشد باید بگوییم که مدت رسیدگی به پرونده را نمی‌توان مشخص کرد زیرا بستگی دارد به نوبت‌های رسیدگی که دادگاه می‌دهد و اینکه زوج در جلسات رسیدگی حاضر شود یا نه، پروسه توقیف اموال چقدر طول بکشد و غیره. بنابراین زمان مشخصی نخواهد داشت و در مورد هر شخص ممکن است فرق بکند.

حکم جلب یا دستور جلب؟

احتمالا شما هم شندیه‌اید که گاهی گفته شده دستور جلب زوج و کاهی هم گفته شده حکم جلب زوج. اما این دو مورد چه فرقی باهم دارند؟

در امور حقوقی ما مفهومی به اسم حکم جلب نداریم و تنها دستور جلب است که صادر می‌شود. چون حکم مربوط به زمانی است که دادگاه رای قطعی صادر کرده باشد در صورتی که دستور جلب، رای نیست و تنها دستوری است که مرد یا کلا مدیون در جلسه دادگاه حاضر شده و ملزم به پرداخت بدهی خود شود.

ولی چیزی که در میان مردم جا افتاده این است که به این مورد نیز حکم جلب بگویند. ما نیز همین روند را پیش می‌گیریم تا شما با دوگانگی مفهوم مواجه نشوید.

الزام به پرداخت مهریه

همچنین خوب است این نکته را بدانید که در پرونده‌های حقوقی حکم جلب مجازات به حساب نمی‌آید و صرفا موردی است که باعث اجبار شخص به پرداخت بدهی خود شود. اما حکم جلب دو نوع دارد که در ادامه آن‌ها را نام برده و توضیح می‌دهیم.

انواع حکم جلب از قرار زیر است:

صدور حکم جلب جهت رسیدگی به پرونده

گاهی دادگاه قبل از آن که حکم قطعی در مورد محکومیت شخص صادر کند، برای تحقیقات بیشتر و بررسی بهتر پرونده، دستور جلب شخص را صادر می‌کند.

صدور حکم جلب جهت اجرای حکم

در مواردی که ممکن است قاضی برای آن که شخص در جلسات دادگاه حاضر گردد و فرد را ملزم به اجرای حکم صادره کند، علیه او قرار جلب صادر می‌کند.

اجرای دستور جلب به چه شکل است؟

برای آن که دستور جلب را اجرا نمود، می‌توان از یکی از دو روش زیر استفاده نمود:

حکم جلب عادی: چنانچه قاضی دستور جلب را به یک کلانتری خاص ابلاغ کند، دستور جلب از نوع عادی است.
حکم جلب سیار: در صورتی که قاضی دستور جلب شخص را به همه کلانتری‌های حوزه ابلاغ نماید، حکم جلب از نوع سیار است.

نحوه اجرا گذاشتن مهریه طبق قانون جدید

طبق قانون جدید اجرای مهریه، زوجه نمی‌تواند برای مطالبه مهریه خود به صورت مستقیم به ددگاه رجوع کرده و دادخواست مطالبه مهریه بدهد.

بلکه باید در وهله اول اقدامات لازم برای مطالبه مهریه را از طریق اجرای ثبت انجام دهد. (اجرای ثبت اداره‌ای برای پیگیری مطالباتی است که مستند به سند رسمی باشد.)

برای به اجرا گذاشتن مهریه از طریق اداره اجرای ثبت زوجه یا وکیل او باید مدارک شناسایی زن را به همراه اصل عقدنامه به دفترخانه‌ای تسلیم کند که سند ازدواج در آن جا تنظیم شده است.

حال اگر سردفتر فوت کرده باشد و یا دفترخانه آدرسش را تغییر داده باشد، لازم است به کانون سردفتران ازدواج و طلاق شهر مراجعه کرد و آدرس جدید و یا کفیل سردفتر را پیدا کرد. سپس درخواست اجراییه مهریه را نسبت به کل یا قسمتی از آن داد.

سردفتر پس از دریافت درخواست مطالبه مهریه، برگه اجراییه را اداره ثبت ارسال کرده تا به وسیله پست سفارشی به مرد ابلاغ شود.

به اجرا گذاشتن مهریه از طریق اداره اجرای ثبت برای زوجه دو مزیت دارد: اول آن که زوجه می‌تواند تقاضای ممنوع الخروجی مرد را بدهد و دوم اینکه اقدام به توقیف اموال مرد به غیر از مستثنیات دین برای وصول مهریه خود بکند.

بعد از آن که زن اقدامات لازم را در اجرای ثبت برای مطالبه مهریه خود انجام داد و این موضوع بع مرد ابلاغ شد، به مرد یک مهلت ۱۰ روزه داده می‌شود تا مهریه زن را بپردازد (که اغلب در این مهلت پرداخت نمی‌شود).

در این مدت نیز اموال مرد به غیر از آنچه که جز مستثنیات دین محسوب می‌شود و همچنین حساب‌های بانکی او توقیف می‌گردد. (مستثنیات دین به اموال می‌گویند که وجود آن در زندگی برای شخص ضروری است مانند منزلی که در آن سکونت دارد.)

البته برای آن که اموال مرد توقیف شود، لازم است از اموال او استعلام گرفته شود و اگر مرد دارایی قابل توقیف داشت، آن را توقیف می‌کنند.

حال اگر زوج دارایی که برای پرداخت مهریه کافی باشد نداشته باشد تکلیف چیست؟ اگر مرد دارایی قابل توقیفی نداشت و زن نتوانست مهریه خود را دریافت کند، اجرای ثبت گواهی تنظیم کرده و به زوجه می‌دهد تا برای پیگیری مهریه خود به دادگاه یا شورای حل اختلاف مراجعه نماید.

با توجه به آن که قصد زوجه چی باشد یعنی بخواهد اموال مرد را توقیف کند یا او را ممنوع الخروج نماید، انتخاب مرجع فرق خواهد کرد. به عبارت دیگر اگر زوجه بخواهد اموال مرد را توقیف کند، دادخواست تامین خواسته و پیگیری آن در دادگاه بسیار سریع‌تر انجام می‌گیرد و مرد فرصت منتقل کردن اموال خود برای فرار از مهریه را پیدا نمی‌کند.

البته عیبی که دارد این است که هزینه دادرسی آن برابر با ۳.۵ درصد مهریه خواهد بود که ممکن است برای برخی از بانوان زیاد باشد.

اما در صورتی که زوجه بخواهد شوهر خود را ممنوع الخروج کند، بهتر است از طریق اجرای ثبت اقدام کند زیرا حکم ممنوع الخروجی سریع‌تر صادر می‌شود.

البته اگر زوجه بداند که مرد اموال قابل توقیف دارد، برای توقیف کردن آن‌ها به اجرای ثبت مراجعه کند خیلی بهتر است چون هزینه دادرسی خیلی کمتری پرداخت می‌کند.

اگر زوج کارمند باشد، زن این امکان را خواهد داشت که بخشی از حقوق او را (تا یک سوم) تا زمانی که مهریه به صورت کامل پرداخت شود، به نفع خود توقیف کند.

حکم جلب مرد

در چه مواردی می‌توان برای وصول مهریه، حکم جلب صادر کرد؟

اولین کاری که زن باید انجام دهد تا به دریافت حکم جلب مرد نزدیک بشود این است که اقدام به اجرا گذاشتن مهریه خود کند.

زمانی که زوجه مهریه خود را به اجرا می‌گذارد بعد از آن که حکم قطعی صادر شد می‌تواند اموالی از مرد معرفی کرده و تقاضای توقیف آن‌ها را بدهد.

در صورتی که مرد مالی برای توقیف نداشته باشد و یا زن نتواند مالی از او معرفی کند، مرد به مدت ۱ ماه فرصت خواهد داشت که درخواست اعسار از پرداخت مهریه بدهد.

اگر مرد دادخواست اعسار از پرداخت مهریه بدهد، تا زمانی که درباره وضعیت اعسار او تصمیم‌گیری نشده است، نمی‌توان تقاضای صدور دستور جلب او را کرد.

اگر حکم حکم اعسار مرد صادر شد، دیگر نمی‌توان تقاضای صدور دستور جلب کرد و مهریه برای او قسط بندی می‌شود. اما اگر مرد اقساط مهریه را به موقع پرداخت نکند به طوری که دو یا سه قسط به تعویق افتد، زن می‌تواند علیه او تقاضای حکم جلب کند.

همانطور که در فوق بیان کردیم و در ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده نیز به آن اشاره شده، امکان حبس مرد تا میزان ۱۱۰ سکه یا معادل ریالی آن از مهریه وجود دارد و اگر مرد به این میزان از مهریه را پرداخت مکرده باشد و یا با پرداخت اقساط، به این سقف برسد، دیگر نمی‌توان برای مرد تقاضای حکم جلب کرد و چنانچه در حبس باشد نیز آزاد خواهد شد.

شرایطی که برای دریافت حکم جلب مهریه باید وجود داشته باشد

برای صدور حکم جلب ضرورت دارد که مهریه زن از نوع عندالمطالبه باشد و زن اقدام به مطالبه مهریه خود کرده باشد.
لازم است که یک ماه از تاریخ اجراییه مهریه گذشته باشد و مرد هیچ اقدامی در جهت ارائه دادخواست اعسار از پرداخت مهریه به دادگاه نکرده باشد.
اگر دادخواست اعسار مرد پذیرفته شده و مهریه برای او قسطبندی شده باشد ولی اقدامی برای پرداخت پیش قسط مهریه و یا اقساط ماهیانه آن نکند، و یا چند قسط پرداخت اما مابقی را نپردازد، زن می‌تواند تقاضای صدور حکم جلب او را بکند.

نکته بسیار مهمی که وجود دارد این است که معمولا رویه اکثر محاکم به این صورت است که اگر زوجه مالی برای توقیف معرفی کرده باشد، تا زمانی که درباره آن مال تصمیم‌گیری نشده باشد، زوجه نمی‌تواند نسبت به باقی‌مانده مهریه خود تا سقف ۱۱۰ سکه از آن تقاضای صدور حکم جلب مرد را بکند.

در صورتی که زوجه مطمئن است که مرد اموالی برای پرداخت مهریه دارد اما آن‌ها را به دیگران منتقل کرده و یا مخفی کرده و حتی آن‌ها را از بین برده است تا مجبور به پرداخت مهریه نشود، می‌تواند با کمک وکیل مهریه این موضوع را به اثبات رساند. با ثابت شدن چنین موضوعی، دادگاه حکم به صوری بودن معاملات داده و آن‌ها را باطل اعلام و در نهایت اموال مرد را توقیف می‌کند.

اعسار به چه معناست؟

گفتیم که اگر مرد توانایی مالی برای پرداخت مهریه نداشته باشد، می‌تواند به مدت ۱ ماه از زمان دریافت اجراییه مهریه، درخواست اعسار خود از پرداخت مهریه را به دادگاه بدهد. اما اعسار به چه معناست؟

اعسار یعنی ناتوانی مالی یک فرد برای پرداخت بدهی‌های خود. اعسار از پرداخت مهریه نیز به این معناست که مرد قدرت مالی کافی برای پرداخت کردن مهریه زوجه را به صورت یک جا ندارد. در چنین حالتی می‌تواند به دادگاه درخواست اعسار بدهد.

اعسار نیز دارای دو نوع است؛ اعسار مطلق که یعنی فعلا تحت هیچ شرایطی امکان پرداخت مهریه را ندارد و اعسار نسبی که یعنی توانایی پرداخت مهریه به صورت یک‌دفعه‌ای را نداشته و می‌تواند به صورت اقساطی آن را بپردازد.

تشخیص اینکه فرد در کدام حالت قرار دارد برعهده دادگاه است و دادگاه نیز این مرد را از روی دفاعیات شخص و وضیعت مالی او تشخیص خواهد داد.

توجه داشته باشید که پذیرش درخواست اعسار به این معنا نیست که شخص برای همیشه معسر شناخته می‌شود، چون گاهی امکان دارد شخصی فعلا معسر باشد ولی چند ماه بعد از حالت اعسار خارج گردد.

یا برعکس، فردی درحال حاضر معسر نباشد اما مدتی بعد در حالت اعسار قرار بگیرد. بنابراین اعسار یک حکم دائمی نیست و امکان دارد تغییر کند.

رویه محاکم معمولا به این صورت است که اعسار مرد را پذیرفته و مهریه را تقسیط می‌کنند. اما اگر مرد به روشی مثل ارثیه یا غیره مالی به دست آورد، زن این امکان را خواهد داشت که درخواست تعدیل دهد.

در چنین حالتی یا اقساط مهریه بیشتر می‌شود و یا آن که مرد باید مهریه را به صورت یک جا بپردازد.

حکم به پرداخت مهریه

آیا مرد بعد از صدور حکم جلب مهریه می‌تواند درخواست اعسار بدهد؟

در پاسخ به این سوال باید بگوییم کسی که مدیون شناخته شده تا ۱۰ روز بعد از آن که ابلاغیه پرداخت بدهی برای او فرستاده شد فرصت دارد که آن بدهی را بپردازد. اگر مدیون اقدامی در این راستا انجام ندهد، می‌توان دستور جلب او را تقاضا کرد.

از سوی دیگر مدیون از ازمان ابلاغیه به مدت یک ماه فرصت دارد که به دادگاه درخواست اعسار از پرداخت بدهی را بدهد و اگر این کار را انجام نداد می‌توان درخواست حکم جلب او را داد.

حتما تا اینجا کمی سردرگم شده‌اید و متوجه شده‌اید که این دو امر باهم تناقص دارند. این موضوع مسکلاتی را برای دستگاه قضایی نیز ایجاد کرده است.

اما از آن جایی که حکم اعسار به این جهت پیش بینی شده که تعداد زندانیان مدیون کمتر شود، معمولا قضات دادگاه‌ها ظرف ۱۰ روز اقدام به صدور دستور جلب نکرده و تا یک ماهی که مدیون فرصت ارائه دادخواست اعسار را دارد، صبر می‌کنند.

همچنین باید گفت که چون امکان دارد مدیون که در اینجا زوج است قبل از آن که دادخواست اعسار بدهد بازداشت شود، این حق را خواهد داشت که پس از صدور حکم جلب، درخواست اعسار از پرداخت مهریه بدهد.

برای اینکار بهتر است با یک وکیل حرفه‌ای مشورت کند تا به نمایندگی از او مراحل ارائه دادخواست اعسار را انجام دهد.

مدت زمان زندان برای مهریه چقدر است؟

قضات دادگاه‌ها به دلیل آن که در این چندسال قیمت سکه افزایش زیادی داشته و توانایی مالی مردان نیز به نسبت کاهش یافته تلاش می‌کنند تا جای ممکن حکم جلب برای مرد صادر نکند و بیشتر اقدام به تقسیط مهریه می‌کنند.

اما در صورتی که ناچار به صدور حکم جلب برای مردی شدند، از آن جایی که پرداخت مهریه یک دعوای حقوقی است، حبس آن میزان مشخصی نداشته و مرد تا زمانی که حداقل ۱۱۰ سکه از مهریه را نپردازد و یا نتواند اعسار خود را ثابت کند، در زندان می‌ماند.

اگر تا ۱۱۰ سکه از مهریه را پرداخت نمود و یا توانست اعسار خود را ثابت کند و اقساط مهریه را پرداخت، از زندان آزاد خواهد شد.

قانون جدید حکم جلب مهریه و زندان برای مهریه

در مقایسه با گذشته قوانین مرتبط با مهریه دچار تغییرات و دگرگونی‌هایی شده است. قانونگذار همواره سعی دارد با تصویب قوانین جدید و یا به‌روز کردن قوانین گذشته مطالبه مهریه را آسان‌تر کرده و از تعداد زندانیان مهریه نیز بکاهد.

در ادامه مهم‌ترین این تغییرات را بیان می‌کنیم.

صدور حکم جلب مهریه تنها تا ۱۱۰ سکه:

طبق قانون جدید حکم جلب مهریه، زوجه تنها تا میزان ۱۱۰ سکه از مهریه خود یا معادل ریالی آن حق دارد که درخواست صدور حکم جلب مرد را بکند. این موضوع مستند به ماده ۲ قانون محکومیت‌های مالی است که برای عدم پرداخت این مقدار از مهریه ضمانت اجرای کیفری که همان حکم جلب است در نظر گرفته است.

بنابراین فرقی ندارد مهریه چه تعداد سکه و به چه میزانی باشد، در هر صورت قابل وصول است، اما برخی از مزایا تنها تا میزان ۱۱۰ سکه از آن قابل اجراست مانند تقاضای صدور حکم جلب و یا ممنوع الخروج کردن مرد. برای دریافت مازاد بر ۱۱۰ سکه، زوجه باید توانایی مالی و ملائت مرد را ثابت کند.

رسیدگی به دادخواست اعسار بدون حبس زوج:

به موحب قانون جدید حکم جلب مهریه، دیگر مردهایی که معسر هستند، می‌توانند بدون آن که حکم حبس برای آنان صادر شود، دادخواست اعسار به دادگاه بدهند و دادگاه نیز همزمان با رسیدگی به درخواست مطالبه مهریه، به این درخواست نیز رسیدگی می‌کند.

مشاوره حقوقی حکم جلب مهریه

نکات مهم درخصوص حکم جلب مهریه

در خصوص حکم جلب مرد به دلیل عدم پرداخت مهریه، لازم است به نکاتی توجه داشته باشید که از قرار زیر است:

در صورتی که مهلت مندرج در برگه حکم جلب منقضی شود، مامور دیگر قادر به اجرای آن نخواهد بود.
تنها برگه حکم جلبی اعتبار دارد که در حوزه قضایی صادر شده باشد.
تنها ماموران کلانتری هستند که می‌توانند حکم جلب را به صورت معتبر اجرا کنند.
اگر شاکی که زوجه می‌شود حکم جلب را به ماموران کلانتری که خارج از حوزه هستند ارائه کند، آن‌ها حق اجرای آن حکم و جلب مرد را ندارند.
اگر در برگه حکم جلب اشاره‌ای ورود مامورین به منزل یا مخفیگاه مرد نکرده باشد، آن‌ها حق ورود نخواهند داشت.
کپی برگ جلب اعتبار قانونی نداشته و تنها با اصل آن می‌توان اقدام به جلب مرد کرد.
برگه حکم جلب را خود شاکی یعنی زوجه یا وکیل او باید ارائه دهند.
زوجه یا وکیل او در زمان ارائه حکم جلب باید کارت ملی خود را نشان دهند.
حکم جلب مهریه چون مربوط به پرونده حقوقی و تنها برای ادای دین است، مجازات کیفری به حساب نمی‌آید.

مشاوره حقوقی حکم جلب مهریه

زمانی که اختلاف میان زن و شوهر بالا می‌گیرد معمولا زوجه به این فکر می‌افتد که مهریه خود را به اجرا گذاشته تا بتواند حکم جلب مرد را دریافت کند. اما ممکن است او هیچگونه اطلاعاتی در این باره و اینکه اصلا چگونه باید اقدام کند نداشته باشد.

در نتیجه بهترین کار این است که با یک وکیل یا مشاوره حقوقی مهریه صحبت کرده و از او راهنمایی دریافت کند. مردان نیز می‌توانند با مشورت با وکیل مهریه اعسار خود را ثابت کرده و به این طریق از حبس فرار کنند.

مجموعه بنیاد وکلا خوشبختانه تمامی خدمات حقوقی خود را به صورت آنلاین و حضوری به متقاضیان ارائه می‌دهد و افراد می‌توانند چه به صورت وکیل تلفنی و چه به صورت آنلاین یا حضوری، به بهترین وکلا و مشاوران حقوقی در سراسر ایران وصل شده و مشاوره دریافت کنند.