دادگاه صلح نهادی است تازه تاسیس که به موجب قانون شورای حل اختلاف مصوبه ۱۴۰۲ در قالب نوآوری و با مهلت زمان یک ساله جهت تشکیل این دادگاه در نظر گرفته شده است.
با ایجاد و راه‌اندازی دادگاه صلح رسیدگی به برخی دعاوی حقوقی و کیفری و نیز برخی دعاوی خانواده در صلاحیت دادگاه صلح قرار گرفته است و در نتیجه این دادگاه، در موارد کاملا مشخص و خاصی دارای صلاحیت رسیدگی و اتخاذ تصمیم می‌باشد و از این رو آشنایی با حدود صلاحیتهای دادگاه صلح در رسیدگی به دعاوی مختلف ضرورت دارد.
در ادامه صلاحیت قانونی پیش‌بینی شده برای دادگاه صلح در دعاوی حقوقی و کیفری بررسی می‌گردد.
انواع صلاحیت دادگاه صلح
صلاحیت رسیدگی به دعاوی حقوقی در دادگاه صلح
صلاحیت حقوقی در نظر گرفته شده برای دادگاه صلح شامل موارد محدود و مشخصی از دعاوی است که عبارتند از؛
دعاوی مالی با خواسته یا بهای خواسته تا یک میلیارد ریال یا معادل یکصد میلیون تومان، د واقع اگر خواسته موضوع دعوا و یا ارزش تعیین شده برای بیش از یکصد میلیون تومان باشد، در این صورت دادگاه صلح امکان ورود و رسیدگی را نخواهد داشت.
همچنین رسیدگی به دعاوی سه‌گانه تصرف شامل تصرف عدوانی، مزاحمت و ممانعت از حق نیز تحت صلاحیت دادگاه صلح قرار گرفته است.
به علاوه که دعوای الزام به اخذ پایان کار، تخلیه عین مستاجره و نیز تعدیل اجاره‌بها در قرارداد اجاره نیز در صلاحیت دادگاه صلح است.
علاوه بر مواردی که ذکر شد دعوای اعسار از پرداخت محکوم به آرایی که از دادگاه صلح صادر شده است و نیز درخواست تامین دلیل هم مواردی هستند که رسیدگی به آن‌ها طبق قانون جدید شورای حل اختلاف مصوب ۱۴۰۲ در صلاحیت دادگاه صلح قرار گرفته است.
جز موارد مذکور، سایر دعاوی حقوقی اقامه شده از سوی افراد حسب مورد در صلاحیت دادگاه‌های عمومی حقوقی می‌باشد و دادگاه صلح امکان ورود و به رسیدگی به مواردی غیر از آنچه که اشاره شد را ندارد.
آراء صادره از دادگاه صلح اصولا قطعی و غیرقابل اعتراض است، مگر در موارد زیر که حسب قانون جدید شورای حل اختلاف، قابل اعتراض و غیر قطعی برای محکومین و به کمک وکیل آن‌ها تلقی شده است؛
- رای صادره در دعاوی مالی که خواسته یا بهای آن بیش از پانصد میلیون ریال یا بیش از پنجاه میلیون تومان است،
- آراء صادره در خصوص دعاوی سه‌گانه تصرف و تخلیه عین مستاجره و تعدیل اجاره‌بها نیز قابلیت اعتراض را داشته و محکوم علیه این آرا می‌تواند در مهلت قانونی نسبت به آن‌ها ثبت اعتراض نماید،
- علاوه بر مواردی که ذکر شد رای صادره در دعوای اعسار از محکوم به، در صورتی قابلیت اعتراض دارد که دعوای اصلی مرتبط با آن نیز از نر قانونی قابلیت اعتراض داشته باشد
- و اگر دعوای اصلی به هر دلیلی غیرقابل اعتراض باشد رای دعوای اعسار نیز قطعی و غیرقابل اعتراض خواهد بود.
اختیار ارجاع پرونده‌ها به شورای حل اختلاف جهت ایجاد صلح و سازش از دیگر صلاحیتهای پیش‌بینی شده برای دادگاه صلح می‌باشد که مقام رسیدگی‌کننده مکلف است قبل از ارجاع پرونده به شورا جهت سازش، ابتدا رضایت طرفین و عدم مخالفت آن‌ها با این موضوع را احراز نماید.
طرفین نیز الزامی به پذیرش پیشنهاد ارجاع پرونده به شورا جهت سازش ندارند و می‌توانند از دادگاه صلح درخواست رسیدگی و صدور رای نمایند.
تاسیس دادگاه صلح طبق قانون شورای حل اختلاف مصوب ۱۴۰۲ و پیش‌بینی حدود اختیارات و صلاحیتهای جدید در زمینه دعاوی حقوقی برای این دادگاه با هدف کاهش حجم ورودی پرونده به دادگاه‌ها و نیز تسریع در روند رسیدگی‌ها انجام یافته است.
عدم اطلاع از این صلاحیت‌ها و اقامه دعوا به شکلی که مغایر با اختیارات قانونی دادگاه صلح باشد، می‌تواند موجبات تطویل روند احقاق حق را فراهم آورد.
صلاحیت رسیدگی به دعاوی کیفری در دادگاه صلح
با تصویب و ایجاد دادگاه صلح قانونگذار رسیدگی به برخی از جرایم را هم در صلاحیت دادگاه صلح قرار داده و در موارد خاصی که کاملا مشخص شده است دادگاه صلح را مختار در رسیدگی و صدور رای در پرونده‌های کیفری نموده است.
در ادامه این موارد بررسی می‌شود؛
- پیرو تصویب قانون شورای حل اختلاف مصوب ۱۴۰۲ رسیدگی به جرایم غیر عمدی ناشی از تصادفات و همچنین جرایم غیر عمدی ناشی از حوادث کار در صلاحیت دادگاه صلح قرار گرفته است و از زمان ایجاد و راه‌اندازی دادگاه صلح تمام پروسه رسیدگی به این دعاوی از طریق دادگاه صلح پیگیری خواهد شد.
- علاوه بر موارد فوق، رسیدگی به جرایم تعزیری مستوجب مجازات درجات ۷ و ۸، در صلاحیت دادگاه صلح قرار گرفته است:
- و با این حساب رسیدگی و اتخاذ تصمیم در خصوص جرایمی که مجازات آن‌ها از درجه ۷ شامل حبس از نود و یک روز تا شش ماه، جزای نقدی بیش از ده میلیون ریال تا بیست میلیون ریال، شلاق از یازده تا سی ضربه و محرومیت از حقوق اجتماعی تا شش ماه باشد
- و همچنین جرایمی که مشمول مجازات های درجه ۸ که عباتند از: حبس تا سه ماه، جزای نقدی تا ده میلیون ریال و شلاق تا ده ضربه شلاق، در صلاحیت دادگاه صلح است.
در خصوص پرونده‌های کیفری نیز مانند پرونده‌های حقوقی، دادگاه صلح در زمان رسیدگی ابتدا می‌تواند در صورت تمایل طرفین و عدم مخالفت آن‌ها جهت صلح و سازش پرونده را به شورای حل اختلاف ارجاع نماید.
نکته قابل توجه آن است که اگر طرفین حاضر به سازش نبوده و با ارجاع پرونده به شورا مخالف باشند، دادگاه صلح باید اقدام به رسیدگی نماید و امکان تحمیل ارجاع پرونده به شورا جهت سازش را ندارد.
قطعی بودن یا نبودن آرای صادره از دادگاه صلح
لازم به ذکر است آرایی که دادگاه صلح در پرونده‌های کیفری صادر می‌کند طبق قانون جدید شورای حل اختلاف قطعی است مگر در موارد خاصی که تعین شده‌اند؛
- در دعاوی مربوط به حوادث ناشی از کار یا پرونده‌های تصادف، اگر دیه یا ارش موضوع پرونده بیش از ده درصد دیه کامل باشد، آرا صادره در آن‌ها قابل اعتراض می‌باشند، اما در پرونده‌هایی که دیه یا ارش معادل ده درصد دیه یا کمتر از آن باشد، غیرقابل اعتراض و اصطلاحا رای صادره قطعی است.
- در خصوص جرایم تعزیری موجب مجازات‌های درجه ۷ و ۸ نیز اعتراض به رای صادره صرفا در صورتی امکان دارد که مجازات جرم ارتکابی موضوع پرونده مشمول حبس درجه ۷ یا ۸ باشد و در غیر این صورت رای صادره قطعی و غیر قابل اعتراض است.
صلاحیت کیفری دادگاه صلح محدود به موارد تعیین شده در قانون شورای حل اختلاف مصوب ۱۴۰۲ می باشد و خارج از این موارد امکان ورود و رسیدگی به سایر پرونده‌های کیفری را ندارد.
هرگونه ارجاع پرونده خارج از حدود صلاحیت دادگاه صلح به این دادگاه، منتهی به صدور قرار عدم صلاحیت می‌شود.
جهت دریافت اطلاعات بیشتر می‌توانید از مشاوره حقوقی تخصصی بنیاد وکلا کمک بگیرید.
