به روز بمانید!
آیا مایل هستید اعلانات مربوط به گفتگوهای آنلاین خود را روی دستگاه خود دریافت کنید؟
لطفاً اتصال اینترنت خود را بررسی کنید.
مشاور حقوقی در خصوص ازدواج موقت
معمولا در سراسر دنیا، واقعه ازدواج امری بسیار پسندیده محسوب شده و سرآغازی برای شروع یک زندگی متفاوت و تشکیل خانواده به شمار می‌آید. امر ازدواج از سنت‌های بسیار مهم و مورد احترام در کشور ما نیز می‌باشد. کشور ایران نیز به تبعیت از شرع و سنت اسلام، در واقعه ازدواج قوانین و مقررات شرع اسلام را لحاظ نموده است.
ازدواج از دیدگاه شرع اسلام و قوانین مدنی ایران، به صورت ازدواج دائم یا ازدواج منقطع یا موقت واقع می‌شود. ازدواج موقت، نکاح انقطاعی، یا آنچه در عرف به صیغه شهرت یافته است، یکی از متداول‌ترین ازدواج‌ها در میان شیعیان است، که هیچ نیازی به ثبت آن در دفاتر ازدواج نداشته و صرفا به واسطه خواندن صیغه نکاح منقطع میان طرفین عقد ازدواج، به صورت کاملا صحیح منعقد می‌گردد.
البته هر چند که صحت این عقد نیاز به تشریفات ثبت ندارد، اما گاهی اوقات پیش‌آمده که نداشتن یک گواهی یا سند مثبِت ازدواج، ممکن است زوجین را با مشکلاتی روبه‌رو نماید.
قانونگذار در قانون حمایت خانواده، ثبت ازدواج دائم را در همه شرایط اجباری نموده و در صورتی که این نوع ازدواج در دفتر ازدواج به ثبت نرسد، مجازات‌هایی را نیز برای آن در نظر گرفته است، اما همانگونه که ذکر شد در ازدواج موقت چنین الزام قانونی متصور نیست. با این وجود، در برخی موارد استثنایی و بر اساس قانون حمایت خانواده، ثبت ازدواج موقت نیز الزامی تشخیص داده شده است.
در این مقاله، سعی خواهد شد به بررسی مقوله ازدواج موقت یا صیغه به صورت کامل پرداخته شده، و تا حد امکان کلیه احکام قانونی و شرعی آن را برای مخاطبین محترم این سامانه حقوقی بازگو نماییم.
همانگونه که در مقدمه مطالب نیز ذکر شد، طبق قانون مدنی و قانون حمایت از خانواده ایران، واقعه حقوقی ازدواج به دو صورت انجام خواهد شد.
ازدواج موقت که با نام‌های دیگری همچون نکاح منقطع، متعه و صیغه نیز شناسایی می‌شوند، تفاوت‌های عمده‌ای با ازدواج دائم دارد. اولین تفاوت و در واقع اصلی‌ترین تفاوت ازدواج دائم با ازدواج موقت در مدت این دو ازدواج است. در نکاح موقت از همان بدو امر باید مدت نکاح تعیین و مشخص گردد. ولی در نکاح دائم نیازی به تعیین چنین موعدی نیست.
در حقیقت تعیین مدت در ازدواج موقت جزء شرایط کلی و یکی از ارکان عقد موقت می‌باشد و معمولا متناسب با توافقی که بین زوجین صورت می‌پذیرد، مدت این نوع ازدواج نیز متغیر خواهد بود.
ارکان اساسی و شرایط صحت ازدواج موقت یا صیغه، همان شرایط اساسی صحت عقد در ازدواج دائم است. در واقع در هر دو نکاح ضرورت تعیین مهر، قصد و رضای طرفین ازدواج، جاری شدن صیغه عقد و مواردی از این قبیل، امری ضروری است ولی استثنائا علاوه بر شرایط صحت در ازدواج موقت، در این نوع عقد باید مدت آن به دقت بین طرفین تعیین و مشخص گردد.
در خصوص موانع نکاح موقت نیز باید گفت که این موانع همان موانع نکاح دائم می‌باشند. عناوین مختلفی جهت بررسی در ازدواج موقت وجود دارد که هر یک از آن‌ها نیاز به بررسی دقیق دارد.
از آن جمله می‌توان به نفقه و ارث در ازدواج موقت، میزان مهریه در ازدواج موقت، وضعیت جدایی و طلاق در ازدواج موقت، عده و ثبت نکاح و موارد دیگری اشاره نمود که در ادامه به بررسی هر کدام خواهیم پرداخت.
همانگونه که مستحضرید، ثبت ازدواج در ازدواج دائم اجباری بوده ولی در نکاح موقت یا صیغه، چنین اجباری از سوی قانونگذار اعمال نشده است. پس ثبت ازدواج موقت ضرورتی نداشته و باید اصل را بر این گذاشت که طرفین عقد، تکلیفی به ثبت نکاح موقت ندارند.
هر اصلی استثنائاتی را در خود دارد و در اینجا نیز قانونگذار ثبت ازدواج موقت را در 3 مورد لازم و ضروری عنوان نموده است و البته شوهر را مکلف نموده تا نکاح موقت را در این شرایط در دفاتر ازدواج، ثبت رسمی نماید. این سه شرط به شرح زیر می‌باشد:
در صورتی که فرزندی از ازدواج موقت حاصل گردد، از منظر حقوقی این فرزند هیچ تفاوتی با فرزند حاصل از ازدواج دائم ندارد. پس باید کلیه حقوق این کودک همانند حقوقی که برای کودک حاصل از ازدواج دائم در نظر گرفته خواهد شد، برای او نیز پیش‌بینی شده و به او پرداخت گردد.
هر چند پرداخت نفقه و مراقبت از فرزند متولد شده از ازدواج دائم، بر عهده پدر او قرار داده شده است، این پدر باید از کودک خود که از ازدواج موقت حاصل شده است نیز مراقبت نموده و نفقه او را پرداخت نماید.
در صورتی که زوجه در ازدواج موقت باردار شود، در این شرایط آن ازدواج باید در دفاتر ازدواج ثبت گردد و هر گونه تخلف از این موضوع، تبعات قانونی و حتی مجازات را برای مرد در پی خواهد داشت.
گاهی اوقات طرفین عقد نکاح موقت، طبق یک سند عادی یا رسمی با یکدیگر توافق می‌نمایند که عقد نکاح موقت خود را در یکی از دفاتر ازدواج به ثبت برسانند. در صورت وجود چنین توافقی بین زوجین، ثبت نکاح در این مورد جزء شرایط الزامی در نکاح موقت می‌باشد که باید به آن عمل شده و نکاح در دفتر ازدواج ثبت شود.
گاهی اوقات در ضمن جاری شدن صیغه عقد موقت، بین زوجین شرط می‌شود که این نکاح در دفاتر ازدواج ثبت شده و این شرط جزئی از عقد می‌گردد. پس چنانچه در عقد موقت شرط گردد که نکاح موقت ثبت شود، مرد موظف به ثبت ازدواج موقت خواهد بود.
لازم به توضیح است که این تکلیف، برگرفته از شرط ضمن عقد بوده و چون شروط ضمن عقد از عقد تبعیت می‌نماید، ثبت آن برای شوهر الزام آور خواهد بود.
همانگونه که در قسمت قبل به آن اشاره شد، ثبت ازدواج موقت در دفاتر ازدواج، جز در موارد خاصی که به آن اشاره شد، ضرورت نداشته و نیازی به ثبت ندارد. ولی در مواردی که ثبت نکاح موقت از سوی قانونگذار اجباری شده، شوهر مکلف است در اسرع وقت نسبت به ثبت نکاح اقدامات لازم را به عمل آورد.
در صورتی که شوهر از ثبت واقعه ازدواج موقت خودداری نماید، قانونگذار ضمانت اجرایی را برای این ترک‌فعل در نظر گرفته که علاوه بر الزام به ثبت این واقعه در دفاتر ازدواج، به پرداخت جزای نقدی درجه پنج و یا حبس تعزیری درجه هفت محکوم خواهد شد.
مهم‌ترین ویژگی و حتی وجه افتراق ازدواج دائم با ازدواج موقت، در تعیین مدتی است که با به پایان رسیدن آن، ازدواج موقت بدون نیاز به اجرای صیغه طلاق به پایان خود می‌رسد. در واقع مدت در صیغه، حداقل و حداکثری نداشته و در هر حال عقد موقت بدون ذکر مدت در آن، باطل است.
برخی از حقوقدانان معتقدند، چنانچه مدت ازدواج موقت از طول عمر معمول یک انسان بیشتر باشد، ازدواج به دائم مبدل خواهد شد و در صورتی که مدت در هنگام عقد تعیین نگردد، باید آن عقد را عقد دائم محسوب کرد نه عقدی باطل!
باید اشاره کرد که در نکاح موقت، این امکان وجود دارد که مدت عقد را تمدید نمود و یا به نحوی مدت باقی مانده را بذل کرد و زوجیت را به پایان رساند و همچنین ممکن است پس از پایان مدت زمان عقد موقت، آن را به ازدواج دائم تبدیل نمود و صیغه ازدواج دائم را جاری و آن را ثبت کرد.
بعد از تعیین مدت، از دیگر شرایط اساسی ازدواج موقت، تعیین مهریه در عقد موقت می‌باشد. در صورتی که مهریه در ازدواج موقت ذکر نگردد باید آن عقد را باطل دانست، به طوری که اصلا عقدی واقع نشده است. در مقابل چنانچه در ازدواج دائم مهریه تعیین نشده باشد، این موضوع موجب ابطال عقد نکاح دائم نخواهد شد.
علت این موضوع این است که مهریه در نکاح دائم، از شرایط صحت عقد نکاح محسوب نشده و در صورتی که مهریه در این نوع عقد تعیین نشود، امکان تعیین مهریه از سوی دادگاه یا همان مهرالمثل وجود خواهد داشت. ولی در ازدواج موقت عدم تعیین مهر باعث بطلان عقد خواهد شد.
بر خلاف نکاح دائم در نکاح موقت، مدت زمانی که بین زوجین به صورت توافقی مشخص گردیده، حتی اگر هیچ رابطه زناشویی بین طرفین رخ نداده باشد، زوجه همچنان مستحق دریافت مهریه خواهد بود.
در نکاح موقت در صورتی که زوج قبل از اینکه رابطه زناشویی بین آن‌ها واقع شود تمام مدت عقد نکاح را به زوجه ببخشد، زوج باید نصف مهریه را به زوجه بپردازد. همچنین در ازدواج موقت، در صورتی که زوج در مدت مشخص شده، فوت نماید، باز هم مستحق دریافت مهریه خواهد بود.
در خصوص میزان مهریه در عقد موقت هیچ مطلبی قید نشده و همین که مهریه مالیت داشته باشد و معین بوده و قابلیت تملک را داشته باشد کافی به نظر می‌رسد.
در صورتی که موضوعات حقوقی را دنبال نموده باشید، قطعا اطلاع دارید که نفقه زوجه یکی از موضوعات بسیار مهم و کاربردی در روابط زناشویی است و باید بین نفقه در عقد دائم با عقد موقت کمی تفاوت قائل شد.
به موجب ماده ۱۱۱۳ قانون مدنی، زوجه در عقد موقت قانونا نمی‌تواند از همسر خود مطالبه نفقه نماید، پس باید گفت در عقد موقت زن حق نفقه ندارد، البته در صورتی که در عقد موقت شرط پرداخت نفقه شده باشد یا عقد موقت بر مبنای پرداخت نفقه به زوجه جاری شده باشد، نفقه به زوجه تعلق خواهد گرفت.
طبق قانون مرد هیچ الزامی به پرداخت کردن نفقه همسر خود را در عقد موقت ندارد و در صورت پرداخت نشدن نفقه، زن قادر نخواهد بود برای مطالبه نفقه خود به دادگاه مراجعه نماید و اقامه دعوا کند، مگر اینکه در ضمن عقد نکاح موقت شرط شده باشد.
پس بهتر است بین زن و مرد در عقد موقت توافقی بر مبنای پرداخت نفقه صورت گیرد و چنانچه زوجین در پرداخت نفقه به توافق نهایی برسند، پرداخت نفقه به زوجه در عقد موقت جنبه اجباری به خود خواهد گرفت.
طبق قانون مدنی، زوجینی که زوجیت آن‌ها دائمی بوده و تعلق ارث به آن‌ها ممنوعیت نداشته باشد، از یکدیگر ارث خواهند برد. قانون مدنی ایران در خصوص وضعیت ارث زوجه در ازدواج موقت، به صراحت و مشخصا تعیین تکلیف ننموده است و تنها طبق ماده فوق، اشاره‌ای گذرا به این موضوع شده است.
لازم به ذکر است بر اساس قواعد فقهی نیز شرط توارث در عقد موقت شرط باطلی محسوب شده و به هیچ عنوان نمی‌توان در عقد موقت برای زن ارث یا شرط توارث قائل شد.
البته شایان ذکر است، راه‌‌هایی وجود دارد که بتوان این نقیصه را در عقد موقت جبران نمود. مثلا مرد وصیت کند که همسرش تا یک سوم (ثلث) از اموالش را به ارث ببرد. این وصیت تا میزان صلح کاملا صحیح و نافذ خواهد بود و البته وصیت بیش از ثلث نیاز به تنفیذ از ناحیه سایر وراث خواهد داشت.
هر شخصی در زمان حیات خود قادر است تا یک سوم از اموالش را وصیت نماید و هیچ ممنوعیتی در این خصوص نسبت به هیچ شخصی وجود نخواهد داشت.
عبارت و واژه طلاق معمولا در عقد نکاح دائم کاربرد داشته و در ازدواج موقت یا صیغه، روش انحلال عقد ازدواج را به عنوان طلاق نام‌گذاری ننموده‌اند. به عبارتی جدایی یا طلاق در نکاح موقت، با عنوان انحلال عقد نکاح شناسایی شده است. موارد انحلال عقد موقت عبارتند از:
بر اساس ماده ۱۱۲۰ قانون مدنی، "عقد نکاح به طلاق یا به فسخ یا به بذل مدت در عقد موقت منحل خواهد شد." در خصوص فسخ عقد نکاح همانگونه که قبلا نیز به آن اشاره شد، فسخ نکاح در عقد موقت و عقد دائم یکسان بوده و تفاوت چندان چشمگیری با یکدیگر ندارند. در واقع دلایل فسخ نکاح، همان عیوبی است که در مواد ۱۱۲۲-۱۱۲۳-۱۱۲۴-۱۱۲۶ قانون مدنی به آن اشاره شده است.
یکی از موارد انحلال ازدواج موقت، آن است که مرد باقیمانده مدت عقد موقت را به همسر خود ببخشد یا به اصطلاح،آن مدت را بذل نماید. بذل مدت در عقد موقت در واقع به این معنی است که مرد به همسرش بگوید باقیمانده مدت عقد را به تو بخشیدم. پس نتیجه می‌گیریم که اختیار بذل مدت در عقد موقت بر عهده مرد است.
البته این نکته را فراموش نکنید چنانچه زن در زندگی مشترکش با شوهر دچار عسر و حرج گردد، قادر خواهد بود از دادگاه تقاضای الزام مرد به بذل مدت را نماید و به این ترتیب عقد موقت خود را منحل سازد.
از دیگر روش‌های انحلال ازدواج موقت، انقضای مدت آن می‌باشد. انقضای مدت همانگونه که از نامش پیداست به معنای پایان یافتن مهلت عقد یا پایان عقد است. تفاوتی که ازدواج موقت با عقد دائم دارد این است که عقد موقت محدود به یک مدت یا دوره زمانی مشخص است که توسط زوجین در هنگام عقد معین می‌شود.
پس عقد موقتی که مدت آن یک سال است، پس از پایان یافتن یک سال، عقد نکاح خود به خود پایان یافته و منحل شده تلقی خواهد شد.
فوت یکی از زوجین در هر عقد ازدواجی چه دائم و چه موقت، باعث انحلال عقد ازدواج خواهد بود. پس در صورت فوت هریک از زوجین، در هر صورت عقد ازدواج منحل خواهد شد.
عده در ازدواج موقت پس از انقضای مدت نکاح یا بخشش آن از سوی شوهر آغاز خواهد شد و در صورتی که زن همچنان عادت ماهیانه ببیند، به مقدار 2 بار عادت ماهانه است و اگر زن عادت ماهانه نمی‌بیند، مدت عده، 45 روز خواهد بود.
در صورتی که بعد از انعقاد عقد نکاح موقت و دائم، نزدیکی کامل بین زوجین نباشد، نیازی به نگه داشتن عده نخواهد بود.
در صورتی که زوجه به عقد موقت زوج درآید و مدت عقد منقضی گردد، چنانچه زن با همان مرد تمایل به انعقاد دوباره عقد موقت داشته باشد، شوهر دیگر نیاز به نگه داشتن عده نخواهد داشت.
اگر مردی، زنی را که در عدّه شخص دیگری است، برای خود عقد نماید، در صورتی که مرد و زن یا یکى از آن‌ها بداند که زن در عدّه شخص دیگری است و همچنین به این موضوع واقف باشد که عقد کردن زن در عدّه حرام است، آن زن بر او حرام ابدی خواهد شد، خواه با او نزدیکی کرده باشد یا خیر، ولى در صورتی که هیچ یک از آن‌ها از در عده بودن زن اطلاعی نداشته باشند یا نمى‌دانسته‌اند که عقد کردن زن در عدّه حرام است، چنانچه بین آن‌ها نزدیکی رخ داده باشد زن بر او حرام ابدی خواهد شد و در صورتی که نزدیکی نکرده باشند حرام نمى شود.
در صورتی که زن یائسه باشد نیازی به نگه داشتن عده ندارد.
وضعیت و حقوق قانونی فرزندان حاصل از ازدواج موقت
بر اساس ماده ۱۱۵۸ قانون مدنی: «طفل متولد در زمان زوجیت ملحق به شوهر است، مشروط بر اینکه از تاریخ نزدیکی تا زمان تولد کمتر از شش ماه و بیشتر از ده ماه نگذشته باشد.»
فرزندانی که از ازدواج موقت متولد می‌شوند فرزندانی مشروع هستند و از تمامی حقوقی که طبق قانون به فرزندان در ازدواج دائم تعلق می‌گردد برخوردار خواهند بود. به عبارتی دیگر در صورتی که زن و شوهری که با یکدیگر ازدواج موقت کرده‌اند، بچه‌دار شوند این بچه از لحاظ حقوقی هیچ تفاوتی با فرزند حاصل از ازدواج دائم نداشته و از تمام حقوق و شرایط فرزندان حاصل از ازدواج دائم برخوردار خواهد بود.
همانگونه که ذکر شد مطالبه حقوق زوجه در ازدواج موقت، یکی از مسائل کاربردی در موضوعات و مسائل حقوقی در امور خانواده به شمار می‌آید، و تصمیم گیری درست مراجع قضایی در آن بسیار حائز اهمیت است. وکیل دادگستری به فردی اطلاق می‌شود که با دریافت پروانه وکالت از کانون وکلای دادگستری، امکان دفاع از حقوق موکل خود را در مراجع دادگستری دارا می‌باشد. این وکیل می‌توانند تخصص‌های مختلفی داشته باشد و یکی از آنان وکیل ازدواج موقت و از زیر شاخه‌های وکیل خانواده است.
وکلای مجرب و متخصص دادگستری در مسائل حقوقی، خصوصا حقوق مربوط به خانواده، دارای تخصص و آگاهی کاملی بوده و با اشراف بر قوانین و آیین‌نامه‌ها، به راحتی می‌توانند در موضوعات اشاره شده، گره گشای مشکلات موکل خود باشند.
یکی از مهم‌ترین مزایای استفاده از خدمات وکلای این بنیاد حقوقی در پروسه مطالبه حقوق زوجه در ازدواج موقت، رسیدن به نتیجه دلخواه و مطلوب موکل در کمترین زمان ممکن است. همچنین صرفه جویی در وقت و هزینه، رهایی از رفت و آمدهای متوالی به مراجع قضایی و دوری از تنش‌های چالش برانگیز، وقت گیر و استرس‌زا در دادگاه‌ها و تامین حقوق طرفین دعوا خصوصا موکل در پروسه رسیدگی به شکایت مطرح شده است. وکلای مجرب ما در بنیاد وکلا این توانایی را دارند که مطالبه حقوق زوجه در عقد موقت را در کمترین زمان ممکن به سرانجام برسانند.
علاوه بر دفاتر حقوقی وکلای دادگستری، در حال حاضر، موسسات حقوقی بسیار زیادی در سطح کشور فعالیت دارند که اقدام به ارائه مشاوره‌های حقوقی در زمینه‌های مختلف، خصوصا در مسائل مرتبط با دعاوی خانوادگی از جمله حقوق زوجین در ازدواج موقت می‌نمایند و به این ترتیب، به راحتی بسیاری از سوالات حقوقی متقاضیان در این خصوص پاسخ داده خواهد شد.
سامانه حقوقی بنیاد وکلا، به عنوان تخصصی‌ترین و البته یکی از قدیمی‌ترین سایت‌های حقوقی کشور، امکانات بسیار خوبی را برای مخاطبان و متقاضیان امور حقوقی، فراهم نموده است تا به صورت تخصصی، مشاوره‌های لازم را در خصوص کلیه مسائل مرتبط با دعاوی خانوادگی، همچون مشاوره در موضوعات حقوقی ازدواج دائم و ازدواج موقت و بسیاری از این موضوعات مرتبط را به صورت تلفنی، آنلاین یا حضوری به متقاضیان ارائه نماید.
بنیاد وکلا، این افتخار را دارد که با بهره‌مندی از وکلای باتجربه و مشاوران حقوقی کارکشته، پاسخگوی بسیاری سوالات و ابهامات هموطنان، در مورد دعاوی خانوادگی باشد. مشاوران حقوقی حاضر در این بنیاد، با دارا بودن خصوصیاتی همچون روابط عمومی بالا، فن بیان قوی و از همه مهمتر سطح علمی مناسب، آماده ارائه راهکارهای حقوقی در تمامی موضوعات حقوقی به متقاضیان هستند.
در این میان، مرکز مشاوره حقوقی خانواده در بنیاد وکلا، همواره در تلاش است تا با تولید محتواهای حقوقی کاربردی و تخصصی، به تمامی سوالات و مشکلات متقاضیان در خصوص دعاوی حقوقی پاسخ مناسب را بدهد و رویکرد خود را بر این منوال تنظیم نماید که چنانچه فردی، هزینه کافی برای استفاده از خدمات وکلا و مشاوره حقوقی را نداشته باشد، بتوانند با مطالعه دقیق مقالات کاربردی ما در سایت، از موضوعات متنوعی که توسط وکلای مجرب و کارشناسان حقوقی تهیه گردیده، تا حد ممکن بهره کافی را ببرد.
سامانه حقوقی بنیاد وکلا، با بهره‌مندی از وکلای مجرب و متخصص و کارشناسان و مشاوران حقوقی، آماده خدمات رسانی در تمام مسائل حقوقی اعم کیفری، خانواده، اختلافات حوزه کار و روابط کارگر و کارفرما، ارث، حقوق تجارت و شرکت‌ها، دعاوی بین‌المللی و سایر موضوعات و مسائل حقوقی است.
این سامانه حقوقی، علاوه بر ارائه مشاوره‌های حقوقی تخصصی، در زمینه تهیه و تنظیم اوراق قضایی مانند دادخواست، شکوائیه، لوایح دفاعیه، اظهارنامه، تنظیم قراردادهای تجاری و استخدامی و مانند آن، به ارائه خدمت رسانی به متقاضیان می‌پردازد.
در هر حال اگر با مشکل حقوقی روبه‌رو شدید و احیانا به مشاوره حقوقی ازدواج موقت نیاز پیدا کردید و یا قصد تنظیم شکوائیه، دادخواست، قراردادهای کاری و سایر اوراق قضایی را داشتید، حتما قبل از هر اقدام حقوقی به سامانه حقوقی بنیاد وکلا مراجعه کنید و از خدمات متنوع این سامانه استفاده نمایید.