جعل گواهی ولادت و مجازات آن

اسناد سجلی یا اسناد هویتی در طول تاریخ همواره از اهمیت به سزایی برخوردار بوده است. اسناد هویتی علاوه بر شخص دارنده آن­‌ها والدین وی و محل تولد را نیز بیان می‌­دارند و در نتیجه آن احکام متعددی از خانوادگی، مالی و سیاسی برای شخص به همراه می­‌آورند.

اسناد هویتی که در معنای عام به شناسنامه و کارت ملی گفته می‌­شود، در یک نگاه دقیق‌­تر به سند تولد، شناسنامه، کارت ملی، دیگر مدارک شناسایی همچون گذرنامه و گواهینامه و گواهی وفات اطلاق می­‌شود، با این تفاوت که گواهی ولادت شروع و مقدمه‌­ای بر دیگر اسناد یاد شده است به همین سبب نیز گواهی ولادت نسبت به دیگر اسناد هویتی از اهمیت دوچندانی برخوردار است.

صرف نظر از نوع سند، کاربرد و اهمیت یاد شده زمانی معنا پیدا می­‌کند که سند صحیح و قابل اعتماد باشد، به عبارت دیگر اگر گواهی ولادت مخدوش یا غیر واقعی باشد نه تنها هدف خود را تامین نمی­‌کند بلکه می­‌تواند به دانش و اطلاعات نادرست بینجامد و نیز اسناد هویتی خلاف واقع را به همراه آورد.

به دلیل اهمیتی که اعتماد به اسناد دارا است، قانونگذار جمهوری اسلامی ایران فصلی از کتاب قانون مجازات خود را به جرم جعل اختصاص داده و انواع آن را برشمرده است، علاوه بر این در قانون ثبت احوال پس از معرفی سند ولادت، حالت­‌هایی از جرم که در تنظیم گواهی ولادت توسط اشخاص مختلف ممکن است صورت پذیرد را یاد کرده است.

در این نگارش پس از بررسی جرم جعل، انواع و مصادیق آن به تعریف گواهی ولادت پرداخته می­‌شود، ویژگی‌هایی که یک گواهی ولادت باید دارا باشد تا قانونا قابل پذیر باشد مطرح می­‌شود و در نهایت در گام بعدی انواع جعل گواهی ولادت و مجازات هر کدام با توجه به دو قانون مجازات اسلامی و ثبت احوال به کمک وکیل کیفری بررسی خواهد شد.

جرم جعل

جعل به بیان قانون­گذار شامل دو حالت جعل مادی و جعل معنوی است. در جعل مادی سند یا شی از ابتدا به صورت غیر صحیح ساخته می‌­شود و یا بخشی از یک سند صحیح مخدوش می­‌شود، اما در جعل معنوی اطلاعات نادرست محتوای یک سند اصلی را تشکیل می­‌دهد.

جعل مادی

جعل مادی به عبارت قانونگذار عبارت است از ساختن نوشته یا سند، یا ساختن مهر یا امضای شخص ثالث. به عنوان یکی دیگر از مصادیق جعل از قلم بردن یا الحاق یا محو کردن برخی از عبارات اسناد یاد شده است. همچنین تغییر تاریخ حقیقی اعم از تاخیر یا تاخیر یا افزایش نوشته­‌ای به نوشته اصلی، مواردی هستند که به عنوان جعل مادی شناخته شده­‌اند.

عناصر جرم جعل

برای تحقق هر جرمی باید سه عنصر در کنار هم جمع آید.

1. عنصر اول را عنصر قانونی تشکیل می­‌دهد، عنصر قانونی عبارت است از اینکه قانونگذار رفتار خاصی را به عنوان جرم شناسایی کرده باشد، همان­گونه که مطرح شد قانونگذار جعل را به عنوان جرم شناسایی کرده و تعدادی ماده به آن اختصاص داده است، در نتیجه عنصر قانونی برای جعل وجود دارد.
2. عنصر بعدی را عنصر معنوی تشکیل می­‌دهد، عنصر معنوی به معنای آن است که شخص مرتکب در ذهن خود قصد ارتکاب جرم را داشته باشد، در مواد مربوط به جعل داشتن قصد تقلب برای تحقق جرم جعل ضروری شناخته شده است، به همین دلیل شخص مرتکب باید در ذهن خود با قصد تقلب برای انجام یکی از مصادیق جعل برنامه ریزی نماید.
3. عنصر سوم عنصر مادی است. عنصر مادی به بروز خارجی عنصر معنوی بیان می­‌شود. همان­طور که بیان شد عنصر معنوی به قصد و نیت ذهنی گفته می‌شود، اما این نیت درونی تا زمانی که بروز خارجی پیدا نکند جرمی اتفاق نیفتاده است، به عبارت ساده­‌تر صرف اینکه یک شخص در ذهن خود قصد ارتکاب جرم داشته باشد کافی نیست، بلکه باید قصد خود را عملی کرده و در حقیقت عنصر مادی یا رفتار مربوطه را مرتکب شود. مصادیقی که در قانون از جعل بیان شده، مواردی هستند که عنصر مادی جعل را تشکیل می‌­دهند.

همان­طور که بیان شد جعل عبارت است از جعل مادی و جعل معنوی، در هر دو قصد تقلب داشتن ضروری است، اما عنصر مادی در جعل مادی عبارت است از ساختن شی یا سندی یا تغییر در یک شی یا سند ساخته شده، اما در جعل معنوی عنصر مادی عبارت است از آن که شخصی در حین تنظیم یک سند محتویات آن را خلاف واقع تنظیم نماید.

تغییر محتوا می‌­تواند تغییر دادن نام اشخاص، تاریخ سند یا بخشی از مطالب سند باشد، این موارد که سند صحیح است اما محتوای آن تحریف شده است را جعل معنوی می‌­گویند.

برای جعل با توجه به موضوع و مرتکب آن، مجازات­‌های متفاوتی در نظر گرفته شده است که در بند بعدی به آن­‌ها پرداخته خواهد شد. اگر نیاز به دریافت اطلاعات فوری دارید می‌توانید با وکیل آنلاین ما در ارتباط باشید.

گواهی ولادت

با توجه به ماده اول از قانون ثبت احوال، ثبت ولادت و تنظیم گواهی ولادت از وظایف سازمان ثبت احوال کشور است. برای ثبت ولادت، نحوه ثبت آن و نوع سندی که تنظیم می‌­شود سلسله‌­ای از قواعد و ویژگی­‌ها باید رعایت شوند که به قرار ذیل است:

• ولادت اطفالی باید اعلام شود که در ایران متولد شده باشند، در این میان تفاوتی ندارد که والدین طفل ایرانی باشند یا خارجی. علاوه بر اطفال متولد شده در ایران، ولادت اطفال ایرانی که مقیم خارج از کشور هستند نیز باید اعلام گردد. در حالت اول اعلام به مامور ثبت احوال و در حالت دوم به مامور کنسولی صورت می‌­پذیرد.
• ثبت ولادت منوط است به گواهی پزشک یا ماما، در صورت عدم امکان ارائه این گواهی ضروری است که دو نفر گواه ولادت طفل را تصدیق نمایند. قابل توجه آن که صدور گواهی مذکور توسط پزشک یا ماما یک وظیفه است که قانوناً بر عهده ایشان قرار دارد و با میل و رضایت وی برطرف نمی­‌شود.

مهلت اعلام ولادت ۱۵ روز از تاریخ ولادت طفل است.

• شخصی که مسئولیت اعلام ولادت را برعهده دارد به عنوان اعلام کننده شناخته می‌­شود که حین اعلام ولادت باید ۱۸ سال سن داشته باشد، البته مطابق ماده ۷ از قانون ثبت احوال چنانچه پدر و مادر پیش از ۱۸ سالگی ازدواج کرده باشند، می‌­توانند مسئولیت اعلام ولادت فرزند خود را بر عهده بگیرند.
• مسئولیت اعلام ولادت به ترتیب به عهده پدر، در صورت غیبت پدر با مادر، ولی طفل اعم از مادر یا جد پدری، وصی یا قیم طفل و اشخاصی است که قانونا نگهداری طفل به ایشان سپرده شده باشد.
• انتخاب نام طفل حق و وظیفه اعلام کننده ولادت است.
• به موجب ماده ۸ قانون ثبت احوال، گواهی ولادت یک سند رسمی شناخته می­‌شود. اسناد رسمی به اسنادی گفته می­‌شود که مامور رسمی در مقام انجام وظایف رسمی خود تنظیم کرده باشد. همچنین بنا بر ماده ۸ قانون ثبت احوال، گواهی ولادت تنها با تصمیم هیات حل اختلاف یا رای دادگاه می‌­تواند باطل اعلام شود و تا آن زمان بر صحت خود باقی خواهد ماند.
• در گواهی ولادت علاوه بر زمان ولادت شامل روز و ماه و سال، مشخصات طفل همچون نام و نام خانوادگی و جنسیت، مشخصات والدین طفل و اعلام کننده نیز ثبت می‌­گردد. همچنین مشخصات شناسایی گواهان به همراه آدرس اقامت ایشان و مشخصات مامور تنظیم کننده سند نیز قید می‌­گردد.

تبصره- پس از ثبت ولادت اگر طفل ایرانی باشد برگ ولادت صادر و تسلیم می‌گردد و اعلامیه برای ثبت واقعه در دفتر ثبت کل وقایع صفحه‌مخصوص پدر و مادر به اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه آنان فرستاده می‌شود و در صورتی که طفل خارجی باشد گواهی ولادت صادر و تسلیم‌ می‌گردد.

• دفتر کل وقایع اتفاقات ولادت، ازدواج، طلاق، تولد و وفات فرزندان را ثبت می­‌کند با ثبت ولادت یک شخص آغاز می‌­گردد.
• گواهی ولادت برای آن که رسمیت پیدا کند باید به امضای مامور تنظیم کننده آن برسد، اما علاوه بر تنظیم کننده، اعلام کننده و گواهان نیز باید سند مزبور را امضا نمایند.

جعل گواهی ولادت

همان­طور که پیش از این بیان شد، گواهی ولادت یک سند رسمی است. مطابق با قانون مجازات اسلامی جعل اسناد و نیز استفاده از سند مجعول جرم محسوب می­‌شوند. همچنین ممکن است که مامور تنظیم کننده گواهی ولادت محتوای آن را خلاف واقع تنظیم نماید که این حالت نیز مصداقی از جرم جعل گواهی ولادت خواهد بود.

علاوه بر موارد یاد شده باید اشاره کرد که ارائه تصدیق ­نامه خلاف واقع توسط پزشک می‌­تواند از مصادیق جعل شمرده شود، همچنین اگر شخصی گواهی پزشکی را جعل نماید و با استفاده از آن مدرکی را تحصیل نماید نیز جرم جعل محقق شده است.

علاوه بر موارد عمومی که بیان شد، در قانون ثبت احوال نیز مصادیقی از جعل بیان شده است، حالت‌­های مختلف به قرار زیر است:

اگر پزشک تصدیق ­نامه خلاف واقع صادر نماید، به حبس از شش ماه تا دو سال محکوم می‌­گردد. برای مثال اگر پزشک درباره طفلی که مرده متولد شده است بر خلاف واقع گواهی صادر نماید و وی را در حال تولد زنده اعلام نماید به حبس محکوم می‌­گردد. از آن جایی که تولد طفل در حال زنده در قواعد متعددی من ­جمله ارث تاثیر به سزایی می‌­گذارد این موضوع حائز اهمیت است.

لازم به ذکر است که مطابق ماده مذکور، چنانچه پزشک برای صدور گواهی خلاف واقع وجهی دریافت کرده باشد، بازپرداخت وجه ضروری بوده و پزشک علاوه بر مجازات جعل یاد شده به مجازات رشوه گیرنده نیز محکوم می­‌گردد، و البته که ممکن است با مجازات­‌های انتظامی نیز رو به رو شود.

اگر شخصی گواهی پزشک را جعل نموده و برای ثبت ولادت طفل از سند مجعول استفاده نماید، به مجازات ۶ ماه تا یک سال حبس محکوم می­‌گردد.

اگر مامور رسمی در تنظیم سند ولادت امری خلاف واقع وارد سازد، برای مثال تاریخ ولادت را بر خلاف تاریخ اعلامی ثبت نماید، مشخصات طفل یا والدین وی را تغییر دهد یا هر رفتار غیر واقع دیگری مرتکب شود، به یک تا ۵ سال حبس محکوم می­‌گردد. نام‌برده همچنین به جبران خسارات وارده نیز محکوم خواهد شد و ممکن با مجازات‌­های انتظامی نیز رو به رو شود.

سه بند فوق ­الذکر برگرفته از قانون مجازات اسلامی هستند، اما همان­طور که بیان شد قانون ثبت احوال نیز درباره این موضوع جرایم و مجازات‌­هایی مقرر داشته که به شرح ذیل است:

• چنانچه اعلام کننده ولادت، در اظهارات خود محتوایی خلاف واقع بیان دارد، به ۶۱ روز تا ۶ ماه حبس محکوم می‌­گردد.
• چنانچه ماما یا پزشک بر خلاف واقع گواهی ولادت صادر نمایند مرتکب جرم شده و به ۶۱ روز تا ۶ ماه حبس محکوم می­‌گردند.
• چنانچه گواهان برای تنظیم گواهی ولادت شهادت خلاف واقع دهند و شهادت ایشان به تنظیم گواهی ولادت منجر شود، به ۶۱ روز تا ۶ ماه حبس محکوم خواهند گردید.
• هرگاه شخصی پدر یا مادر طفل را خلاف واقع اظهار دارد و برگ ولادتی با اظهارات کذب خود دریافت نماید به ۶ ماه تا ۳ سال حبس محکوم خواهد گردید.
• چنانچه مامور ثبت احوال به ماما یا پزشک، گواهان و نیز اظهارات خلاف واقع کمک نمایند و یا با علم به کذب بودن اظهارات یاد شده نسبت به تنظیم گواهی ولادت اقدام نمایند با مجازات مرتکب اصلی محکوم خواهند گردید.

به عبارت دیگر اگر مامور ثبت احوال گواهی نادرست ماما یا پزشک را بپذیرد به ۶۱ روز تا ۶ ماه حبس محکوم می‌­گردد؛ اگر گواهی خلاف واقع گواهان را با علم به ناصحیح بودن آن­‌ها بپذیرد به ۶۱ روز تا ۶ ماه حبس محکوم می­‌شود؛ اگر با علم به خلاف واقع بودن اظهارات شخص درباره والدین طفل، اظهارات را ثبت و گواهی ولادت را صادر نماید به ۶ ماه تا ۳ سال حبس محکوم می‌­گردند.

همان­طور که مشاهده می­‌شود بین مواد قانون مجازات اسلامی و مواد قانون ثبت احوال هم­پوشانی­‌هایی وجود دارد اما مجازات­‌های مقرر با هم تفاوت دارند، در این وضعیت کدام ماده حاکم بوده و چه میزان از مجازات اعمال خواهد شد؟

در اینجا باید توجه داشت که قانون مجازات اسلامی به صورت عمومی کلیه جرایم و مجازات‌­ها را شامل می­‌شود اما قانون ثبت احوال تنها جرایم مرتبط با گواهی­‌های موضوع این قانون و مجازات‌­های هر کدام را بیان می­‌دارد. به همین دلیل قانون مجازات اسلامی به عنوان قانون عام و قانون ثبت احوال به عنوان خاص شناخته می­‌شود.

با توجه به قواعد حقوق اگر بین احکام قانون عام و خاص هم­پوشانی وجود داشته باشد، قانون خاص اولویت خواهد داشت اما اگر قانون خاص حکی نداشته باشد قانون عام حاکم می‌­گردد.

به عبارت ساده­‌تر چنانچه جرم جعل واقع شده در یکی از مصادیق قانون ثبت احوال بگنجد، مجازات بیان شده در قانون ثبت احوال اعمال خواهد شد. اما اگر رفتار واقع شده مطابق با تعریف قانونی جعل باشد، اما در تقسیم‌­بندی­‌های قانون ثبت احوال نتوان آن را یافت، مجازات بیان شده در قانون مجازات اسلامی اعمال می­‌گردد.

مشاوره حقوقی جعل گواهی ولادت و مجازات آن

تا اینجا با تعریف و انواع جرم جعل آشنا شدیم، همچنین به اهمیت و احکام گواهی ولادت پرداختیم. دیدیم که مصادیق جرم جعل در گواهی ولادت در دو قانون مجازات اسلامی و ثبت احوال مطرح شده است، که در مواردی احکام قانون ثبت احوال و در مواردی احکام قانون مجازات اسلامی قابلیت اجرا پیدا می‌­کنند.

باید توجه داشت که قانون مجازت اسلامی حالت‌­هایی از تخفیف مجازات، تشدید مجازات، تبدیل و تعلیق مجازات را پیش‌­بینی کرده است، این موارد ممکن است بر جرایم مشمول قانون ثبت احوال نیز اعمال گردد، با توجه به اینکه موضوعات یاد شده احتیاج به آشنایی با مفاهیم حقوقی متعددی دارد در این نوشتار نمی‌­توان بدان‌­ها پرداخت ولی اگر با حالتی از جرم جعل گواهی ولادت رو به رو بودید و نسبت به میزان مجازات و وضعیت اجرایی سوالاتی داشتید می‌­توانید با مشاوره حقوقی تلفنی متخصصین گروه بنیاد وکلا تماس بگیرید.

لازم به ذکر آن که وکلای کیفری و مشاوره حقوقی بنیاد وکلا می­‌توانند در روند رسیدگی­‌ها اعم از مرجع اداری و قضایی از مرحله آغاز تا خاتمه شما را همراهی نمایند.