به روز بمانید!
آیا مایل هستید اعلانات مربوط به گفتگوهای آنلاین خود را روی دستگاه خود دریافت کنید؟
لطفاً اتصال اینترنت خود را بررسی کنید.
مشاوره حقوقی در خصوص قوانین ثبت احوال
سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی مختلفی در کشور وجود دارند که هر کدام وظایف مشخصی را انجام می‌دهند. یکی از سازمان‌های شناخته شده در کشور، سازمان ثبت احوال است. برخی افراد، سازمان ثبت احوال را به اشتباه همان سازمان ثبت اسناد و املاک کشور در نظر می‌گیرند که این دو ارگان، وظایف و مسئولیت‌های متفاوتی دارند. پر واضح است که در ثبت احوال، اسناد مختلفی به ثبت می‌رسد، اما به طور کلی این اسناد در ارتباط با احوال و شرایط اشخاص حقیقی به شمار می‌روند.
از زمانی که فردی متولد می‌شود تا زمان فرا رسیدن مرگ وی، تمامی اطلاعات او در سازمان ثبت احوال موجود بوده و به ثبت می‌رسد. از این رو در تمامی مراحل زندگی ممکن است به دفعات زیاد با سازمان ثبت احوال سر و کار داشته باشیم. در واقع می‌توان گفت که تمامی اطلاعات هویتی هر شخصی از طریق این سازمان ثبت شده و مدارک مربوطه نیز صادر می‌گردد.
تقریبا همه افراد حداقل برای یک مرتبه پیش آمده است که به ثبت احوال برای انجام امور مورد نظر خود مراجعه نموده باشند. در این صورت باید با نحوه انجام مراحل و فرآیند آن تا حدودی آشنا باشند. طبق آمارهای منتشره شده، ثبت احوال به دلیل صادر نمودن اسناد سجلی و هویتی اشخاص، در حال حاضر به عنوان یکی از پر مراجعه‌ترین نهاد دولتی به شمار می‌رود. اگر به مراکز ثبت احوال مراجعه نموده باشید، شاهد حجم انبوهی از متقاضیان خواهید بود که عمدتا برای دریافت اسناد سجلی به این سازمان مراجعه می‌نمایند.
تنها وظیفه این نهاد، صرفا صادر نمودن اسناد سجلی نمی‌باشد، بلکه ممکن است افرادی بخواهند تغییراتی در اطلاعات مدارک هویتی خود به وجود آورند. مواردی مانند تغییر نام و نام خانوادگی، اعمال تغییراتی در سن شناسنامه، حذف نام همسر از شناسنامه و غیره جزو امور مرتبط با ثبت احوال است.
فردی که بخواهد مشخصات هویتی خود را در اسناد سجلی تغییر دهد، جز با مراجعه به اداره ثبت احوال و انجام مراحل اداری، نمی‌تواند از طریق مرجع دیگری اقدام نماید. در خصوص اعمال تغییرات دیگری چون حذف نام همسر از شناسنامه نیز رویه به همین صورت است.
لازم به ذکر است که تغییر دادن اطلاعات هویتی در مدارک شناسنامه و کارت ملی، پروسه طولانی دارد و چه بسا باید اقدامات قضایی نیز در این زمینه انجام شود. به صرف درخواست متقاضی، امکان تغییر دادن اطلاعات هویتی او وجود ندارد و باید مراحل قانونی آن به طور کامل طی شود. برای انجام هرگونه اموری که مرتبط با ثبت احوال است، باید با کمک وکلا متخصص و مشاوران حقوقی اقدام نمایید تا بتوانید به خواسته خود در این زمینه برسید.
سازمان ثبت احوال، یک نهاد دولتی بوده که در زمینه های مرتبط با ثبت احوال شخصیه افراد به عموم مردم خدمات رسانی می‌کند. در واقع تولد افراد تا زمان مرگ آن‌ها، تمامی مراحل مرتبط با ثبت چنین وقایعی از طریق ثبت احوال صورت می‌گیرد. فردی که تازه متولد شده است،
باید اطلاعات هویتی او در این سازمان به ثبت برسد. با ثبت اطلاعات نوزاد تازه متولد شده، اسناد سجلی وی نظیر شناسنامه نیز صادر می‌گردد. همچنین با فوت افراد نیز مراحل مربوط به ابطال مدارک هویتی متوفی به واسطه مراجعه به اداره ثبت احوال انجام می‌شود.
همانطور که از نام سازمان ثبت احوال پیدا است، احوال و اوضاع شخصیه اشخاص از طریق نهاد مزبور به ثبت می‌رسد. طبق قانون، اطلاعات مربوط به احوال شخصیه افراد باید در نهاد ذی‌ربط به ثبت برسد و به نوعی باید وجود هر شخصی در جامعه مشخص شود.
اگر بخواهیم به تاریخچه ثبت احوال نگاهی بیاندازیم، می‌توان تاریخ تاسیس این نهاد را به سال 1304 مرتبط دانست. در واقع در این سال، اداره ثبت احوال که با نام اداره سجل احوال شناخته می‌شد، در وزارت کشور تاسیس گردید. این ارگان، در شهر تهران مستقر بود و سپس دوایر آن در نقاط مختلف کشور گسترش پیدا کرد و وزارت کشور اقدام به تاسیس واحدهای مختلفی از سجل احوال در شهرستان‌ها نمود.
در سال 1319، تغییراتی در این نهاد شکل گرفت و نام آن به اداره کل آمار و ثبت احوال تغییر پیدا نمود. در نهایت در سال 1355 قانون ثبت احوال تصویب شد و ثبت احوال و به عنوان نهادی مستقل دولتی اقدام به فعالیت در حیطه و صلاحیت تعیین شده نمود. البته که مجلس شورای اسلامی در سال 1366، اصلاحاتی را در قانون ثبت احوال ایجاد نمود و تا به اکنون، تغییرات اساسی در قانون مزبور ایجاد نشده است.
در بخش قبل به معرفی سازمان ثبت احوال و تاریخچه آن پرداختیم و حال در این بخش قصد داریم به بررسی وظایف این ارگان دولتی بپردازیم. عمده وظایف ثبت احوال در ارتباط با ثبت و صدور اسناد سجلی و هویتی افراد است.
تمامی اطلاعات هویتی افراد در این سازمان ثبت شده است که البته جنبه محرمانه آن باید به درستی اعمال شود. در واقع کارمندان اداره ثبت احوال اجازه افشاء اطلاعات هویتی افراد مختلف را ندارند که در خصوص اینگونه رفتارها در قانون مجازات تعیین شده است.
ماده 1 قانون ثبت احوال مصوب 1355 به وظایف کلی این نهاد پرداخته است که در هر صورت وظایف این سازمان به شرح زیر است:
با بررسی وظایفی که در قانون برای سازمان ثبت احوال عنوان شده است، می‌توان به وضوح به این موضوع پی برد که اصلی‌ترین وظایف این نهاد، در ارتباط با ثبت اسناد سجلی، صدور و اعمال تغییراتی در آن‌ها است. همانطور که اطلاعات و مشخصات هویتی شخصی در سازمان ثبت احوال به ثبت می‌رسد، ابطال چنین مشخصاتی نیز در این سازمان صورت می‌گیرد.
از دیگر وظایف این نهاد می‌توان به صدور کارت ملی هوشمند و همچنین ارائه آمار مرتبط با میزان جمعیت کشور نیز اشاره نمود. صدور کارت ملی هوشمند، چند سالی است که وظیفه آن بر عهده سازمان ثبت احوال کشور می‌باشد. علاوه بر موارد مزبور، تغییر دادن نام و نام خانوادگی و همچنین اصلاح تاریخ تولد نیز از دیگر مواردی است که در صلاحیت سازمان ثبت احوال است.
در بخش قبل، وظایف سازمان ثبت احوال مورد بررسی قرار گرفت و عنوان شد که یکی از وظایف مهم این نهاد، صدور شناسنامه است. فردی که در ایران متولد می‌شود و به نوعی تابعیت ایرانی دارد، باید برای او شناسنامه صادر شود. شناسنامه، اصلی‌ترین مدرک هویتی هر شخصی به شمار می‌رود و صدور آن از طریق ثبت احوال صورت می‌گیرد.
همچنین امکان تعویض و صدور شناسنامه المثنی توسط این نهاد وجود دارد و افرادی که به دلایل شناسنامه خود را گم کرده باشند، می‌توانند درخواست خود را به اداره ثبت احوال محل خود بدهند.
لازم به ذکر است که در موارد زیر بنا بر نظر مشاوره حقوقی ثبت احوال، صدور شناسنامه از طرف اداره ثبت احوال انجام می‌شود:
افرادی که به هر نحوی طبق قانون، دارای تابعیت ایرانی باشند، برای آن‌ها شناسنامه صادر می‌شود. ماده 976 قانون مدنی به شرایط افرادی که می‌توانند تابعیت ایرانی داشته باشند، پرداخته است و بر همین اساس، صدور شناسنامه طبق مقررات مربوطه بر حسب ایرانی بودن اشخاص انجام می‌شود.
ثبت احوال مانند سایر نهادها و سازمان‌های دیگر، تشکیلات مشخصی دارد که در قانون ثبت احوال این موضوع مورد بررسی قرار گرفته است. هر یک از بخش‌های اداره ثبت احوال، وظایف مشخصی را بر عهده دارند که در نهایت باید وظایف محول شده را به درستی انجام دهند. تشکیلات مهمی از سازمان ثبت احوال در قانون عنوان شده است که مهم‌ترین آن به شرح زیر است:
یکی از اعضاء اصلی و مهم این نهاد، شورای عالی ثبت احوال می‌باشد. بعد از روسای هر بخش از ادارات ثبت احوال، این شورای به عنوان عالی‌ترین مقام نهاد ثبت احوال به شمار می‌رود.
یکی از وظایف این شورا، طبق ماده 1 قانون ثبت احوال، مطالعه و پیشنهاد روش‌های فنی و اظهار نظر درباره اصلاح یا تغییر فرم‌ها و نمونه‌های سجلی و آماری و نحوه جمع‌آوری و انتشار آن‌ها و تهیه دستورالعمل‌ها و روش‌های فنی و سجلی و طرز جمع‌آوری اوراق باطله و تنظیم و نگهداری و حفاظت اسناد و مدارک سجلی است. شورای عالی ثبت احوال از اعضا زیر تشکیل شده است:
ریاست شورا با معاون وزارت کشور به همراه رئیس اداره ثبت احوال یا قائم مقام او می‌باشد. اعضای شورای عالی ثبت احوال از ارکان‌ها و وزارتخانه‌های مختلفی تشکیل شده است و دلیل آن هم اهمیت وظایف و تصمیماتی است که این نهاد اتخاذ می‌کند.
تشکیلات دیگر سازمان ثبت احوال، هیات حل اختلاف است که طبق ماده 3 قانون ثبت احوال، اعضا هیات حل اختلاف مرکب از رییس اداره ثبت احوال، مسئول بایگانی یا معاونین و یا نمایندگان آنان و یکی از کارمندان مطلع اداره مزبور به انتخاب رییس اداره ثبت احوال استان است. وظایف این هیات، عبارتند از:
یکی از مشخصات هویتی افراد، مربوط به تاریخ تولد آن‌ها است که در مواقعی ممکن است اشخاصی بخواهند میزان سن خود را تغییر دهند. به طور کلی باید گفت که امکان اعمال تغییر در سن و سال وجود ندارد و تنها در صورت وجود شرایطی خاص می‌توان اقدام به تغییر دادن سن و سال در مدارک رسمی نمود. در واقع اگر فردی می‌خواهد که سن خود را در شناسنامه تغییر دهد، باید دلایل قانونی در این زمینه داشته باشد.
به موجب قانون حفظ اعتبار اسناد سجلی و جلوگیری از تزلزل آن‌ها، هرگونه تغییری در تاریخ تولد اشخاص ممنوع می‌باشد و در صورت اعمال تغییر در این زمینه، افراد متخلف با مجازات‌هایی مواجه خواهند شد. عملا نمی‌توان تحت هر شرایطی برای تغییر دادن سن و سال افراد، اقدام نمود و در صورتی که درخواست متقاضی مطابق قانون باشد، در آن صورت امکان تغییر دادن سن و سال شخص متقاضی آن هم با بررسی از طرف مراجع ذی ربط وجود دارد.
لازم به ذکر است که هر شخصی در طول دوران زندگی خود تنها یک مرتبه می‌تواند سن قانونی خود را در شناسنامه تغییر دهد. در این صورت اگر فردی توانست از راه قانونی، تغییراتی در سن و سال خود ایجاد کند، دیگر قانونا نمی‌تواند برای تغییر دادن میزان سن خود اقدام نماید.
بحث تغییر سن در شناسنامه و سایر مدارک رسمی را می‌توان به دو بخش کلی اختلاف سن بیشتر و کمتر از پنج سال تقسیم بندی نمود. گاهی اوقات ممکن است که سن واقعی شخص متقاضی با میزان سنی که در شناسنامه عنوان شده است، اختلاف داشته باشد که این اختلاف می‌تواند کمتر یا بیشتر از پنج سال باشد.
اگر اختلاف سن بیش از 5 سال باشد، رسیدگی به درخواست تغییر دادن تاریخ تولد در کمیسیون تشخیص سن انجام می‌شود. در صورت اختلاف کمتر از پنج سال بین سن واقعی و سن درج شده در شناسنامه، دادگاه به درخواست‌هایی مبنی بر اعمال تغییر در سن و سال رسیدگی خواهد کرد.
افرادی که متقاضی تغییر دادن سن و سال خود هستند، باید به سن حداقل 18 سال رسیده باشند. در این صورت اگر متقاضیان کمتر از 18 سال داشته باشند، نمی‌توانند برای درخواست تغییر سن خود اقدام نمایند.
از دیگر موضوعاتی که رسیدگی به آن در صلاحیت اداره ثبت احوال است، تغییر نام و نام خانوادگی افراد است. افرادی که قصد تغییر دادن نام خانوادگی خود را دارند، می‌بایست شرایط مندرج در قانون را رعایت کرده باشند.
نام خانوادگی هر فردی اعم از مرد و زن، همان نام خانوادگی پدر او خواهد بود. حال در شرایطی می‌توان نام خانوادگی دیگر به جز فامیلی پدر و جد پدری برای خود انتخاب نمود و علی الاصول تا زمانی که شرایط قانونی در این زمینه رعایت نشده باشند، امکان اعمال تغییراتی در مشخصات هویتی از قبیل نام و نام خانوادگی وجود ندارد.
شرط نخست برای تغییر دادن نام خانوادگی افراد متقاضی، داشتن 18 سال به بالا است. به مانند اعمال تغییر در سن و سال، درخواست تغییراتی در نام خانوادگی منوط به 18 سال تمام متقاضیان است. در صورتی که شخص متقاضی کمتر از 18 سال باشد، باید حکم رشد او را اخذ نمود.
همچنین از دیگر شرایط اعمال تغییر در نام خانوادگی می‌توان به مواردی مانند نامناسب بودن عناوین فامیلی و همچنین بیش از دو کلمه بودن نام خانوادگی اشاره نمود. استفاده از واژگان خارجی، کلمات مذموم و برخلاف ارزش‌های دین اسلام و عناوین و القاب نامناسب می‌تواند از دلایل عمده ارائه درخواست مبنی بر تغییر در نام و نام خانوادگی افراد باشد.
درخواست‌هایی این چنینی به اداره ثبت احوال ارائه می‌شود و این سازمان بعد از انجام بررسی‌های لازم و در صورت صلاحدید، با درخواست متقاضیان موافقت می‌شود و نام خانوادگی افراد در مدارک رسمی تغییر پیدا خواهد کرد.
منظور از دعاوی ثبت احوال در واقع همان امور و موضوعاتی است که مرتبط با امور ثبت احوال باشد. البته که اگر این نهاد، مرتکب تخلفی گردد، می‌توان علیه آن‌ها اقامه دعوا نمود. موضوعات ثبت احوال در خصوص اموری چون تغییر دادن نام و نام خانوادگی، اصلاح تاریخ تولد و تغییراتی در سن و سال، حذف نام همسر از شناسنامه، ابطال شناسنامه و اخذ آن و همچنین ازدواج موقت است.
اعمال تغییر در اطلاعات هویتی افراد آن هم در اسناد سجلی، با محدودیت‌هایی همراه است و همه افراد به راحتی نمی‌توانند تغییراتی در این زمینه اعمال کنند. برای آن که متقاضیان بتوانند اقدام به ارائه درخواستی مبنی بر تغییر دادن اطلاعات و مشخصات خود در شناسنامه نمایند، باید علاوه بر ارائه مدارک و دلایل موجه، درخواست آن‌ها از اداره ثبت احوال مورد تایید قرار گیرد.
در مورد دعاوی مرتبط با ثبت احوال به شما پیشنهاد می‌شود که از خدمات سامانه بنیاد وکلا استفاده کنید. خدمات این سامانه در حوزه مسائل حقوقی بسیار گسترده است که در مورد موضوعات ثبت احوال به ارائه مشاوره حقوقی و دسترسی به وکیل ثبت احوال مرتبط است. برای دریافت خدمات حقوقی ثبت احوال با کارشناسان ما در ارتباط باشید تا راهنمایی لازم در این زمینه در اختیارتان قرار گیرد.