- انواع فسخ نکاح در قانون مدنی
- فسخ نکاح از طرف مرد
- فسخ نکاح از طرف زن
- فسخ مشترک برای مرد و زن
- احکام قانونی فسخ نکاح
فسخ نکاح مانند طلاق نتیجهاش جدایی زن و شوهر و انحلال عقد نکاح است اما ماهیت این دو با هم فرق دارد و در برخی از مقررات و احکام هم متفاوت هستند.
برای مثال:
طلاق در ازدواج دائمی است، با صیغه طلاق جاری میشود، در مواردی مرد حق رجوع دارد، تمام یا نصف مهریه برای زن میماند و زن هنگام طلاق باید در شرایط خاصی باشد، مانند پاکی از عادت ماهانه و آمیزش جنسی.
فسخ، باطل کردن اصل عقد ازدواج است، به خواندن صیغه نیاز ندارد، در ازدواج دائمی و موقت اجرا میشود، مرد حق رجوع ندارد، در بیشتر موارد مهریه تعلق نمیگیرد و پاکی زن شرط نیست.
انواع فسخ نکاح در قانون مدنی
فسخ عقد نکاح مانند طلاق به سه حالت ممکن است.
طلاق از نظر درخواستکننده طلاق سه صورت دارد و یا دو طرفه و توافقی است یا یک طرفه است و مرد یا زن به تنهایی خواستار طلاق هستند.
قانون و شرع، برای فسخ و باطل کردن عقد ازدواج نیز موارد و شرایطی را در نظر گرفته است که گاهی برای زن و شوهر به صورت مشترک امکان آن را میدهد و گاهی این قدرت و اجازه را به یکی از آنها داده است.
بر اساس این موارد، برای فسخ ازدواج نیز سه حالت وجود دارد:
- فسخ فقط از طرف مرد
- فسخ فقط از طرف زن
- فسخ مجاز برای هر دو.
موارد مجاز برای فسخ، عموماً عیوب و نارساییهای بدنی و روانی است که به اهداف جسمی و روحی ازدواج آسیب میزند.
در این یادداشت، با این موارد و سه حالت فسخ آشنا میشوید و برای اطلاع از تطبیق وضعیت خود یا اطرافیان با آن بهتر است از مشاوره آنلاین یا تلفنی کمک بگیرید.
فسخ نکاح از طرف مرد
عیوب زن که به مرد اجازه انحلال ازدواج را میدهد در ماده ۱۱۲۰ قانون مدنی آمده است و شامل این موارد است:
- قَرَن: وجود بافت سخت استخوانی یا غضروفی در آلت تناسلی زن که مانع آمیزش جنسی میشود.
- جُذام: بیماری عفونی مزمن پوستی که به آن «خوره» هم میگویند.
- بَرَص: بیماری پوستی با لکههای کوچک و بزرگ شیریرنگ که نام دیگرش «پیسی» است.
- اِفضاء: یکی شدن راه بول و حیض.
- زمینگیر بودن و نداشتن قدرت حرکت.
- نابینایی از هر دو چشم.
فسخ نکاح از طرف زن
عیوب مرد که بر اساس آن زن میتواند فسخ را انجام دهد در ماده ۱۱۲۲ ذکر شده است:
- عَنَن: ناتوانی جنسی مرد برای نُعوظ (سفت و راست شدن) آلت تناسلی، قبل یا بعد از عقد، به شرط اینکه حتی یکبار عمل زناشویی را انجام نداده باشد.
- خِصاء: اخته شدن مرد با از دست دادن بیضهها و قدرت انزال و بارورسازی.
- مقطوع بودن آلت تناسلی مرد به اندازهای که نتواند عمل زناشویی را انجام دهد.
در دو مورد، فسخ برای مرد و زن مشترک است و هر دو میتوانند بر اساس آن فسخ نکاح را تقاضا کنند:
جنون:
ماده ۱۱۲۱ قانون مدنی اختلال جنون و دیوانگی را، به صورت مستمر و دائمی یا به صورت ادواری و دورهای، موجب حق فسخ برای طرف دیگر ازدواج میداند.
جنون در صورتی جزو عیوب مشترک مجاز برای فسخ است که مستقر و ثابت باشد و اگر موقتی یا قابلدرمان باشد اجازه فسخ وجود نخواهد داشت.
تخلف از شرط صفت:
بر اساس ماده ۱۱۲۸ قانون مدنی، چنانچه هر یک از طرفین ازدواج صفت خاصی را شرط کرده باشند اما پس از عقد معلوم شود که شخص مدعی فاقد این صفت است، طرف مقابل حق فسخ خواهد داشت.
در اینجا فرقی نمیکند این صفت و ویژگی در عقدنامه تصریح شده باشد یا اینکه ذکر نشده است اما عقد و ازدواج تحت تاثیر و مبتنی بر وجود این ویژگی اتفاق افتاده باشد.
در قانون، کلمه صفت مطلق و بدون قید آمده است و شامل هر صفت ظاهری یا معنوی میشود که یک منفعت و فایده عقلایی یا عرفی یا شرعی در آن وجود داشته باشد.
اگر در ادعای وجود داشتن صفت و ویژگی خاص، قصد فریب دادن طرف مقابل وجود داشته باشد به آن تدلیس میگویند.
مراحل قانونی فسخ نکاح
مراحل و تشریفات قانونی فسخ عقد ازدواج سادهتر از طلاق است؛ زیرا در اینجا مراحلی مانند ارجاع به مشاوره خانواده یا داوری برای ایجاد صلح و سازش وجود ندارد.
برای فسخ نکاح مانند طلاق لازم است به دادگاه مراجعه شود. پس از صدور رای دادگاه و اجازه فسخ، مرحله ثبت در دفترخانه رسمی ازدواج و طلاق قرار دارد.
اما از سوی دیگر، چون در فسخ نکاح موضوع نارساییهای جسمی و روحی، بود یا نبود صفت خاص یا تدلیس وجود دارد، تنظیم دادخواست درست و دقیق، پیگیری مراحل اداری و قضایی اثبات موارد فسخ و حضور در دادگاه و مراکز مختلف، در کنار روبرو شدن با طرف دیگر عقد و خانواده او، از مشکلات بزرگ فسخ نکاح است.
مشاور حقوقی در خصوص فسخ نکاح، کسی است که در این مسیر ناخوشایند و سخت، همراه و یاریکننده افراد است.
اکنون از طریق بنیاد وکلا استفاده از مشاوره حقوقی به صورت اینترنتی یا تلفنی و انتخاب وکیل باتجربه خیلی آسان شده است و راهی امن و مطمئن است.
احکام قانونی فسخ نکاح
استفاده از حق فسخ، قوانین و مقرراتی دارد که مهمترین آنها از این قرار است:
- استفاده از فسخ فوری است؛ یعنی زن یا مرد پس از اطلاع از موارد مجاز، مطابق عرف و عادت، زمان مشخصی برای اعمال آن دارند و اگر از آن استفاده نکنند این حق از بین میرود.
- ملاک برای حق فسخ، آگاهی و اطلاع است؛ بنابراین اگر این اطلاع و آگاهی پس از چند سال رخ دهد باز هم حق فسخ وجود دارد. همچنین اگر پیش از عقد نکاح، آگاهی از عیوب وجود داشته باشد حق فسخ از بین میرود.
نکته پایانی آنکه در قانون مدنی درباره بیماریهای جدیدی چون ایدز
فناوریهای نوین پزشکی برای درمان بیماریهای جنسی و غیرجنسی مردان و زنان بویژه عیوب موجب فسخ نکاح و مسائل نوپدیدی مانند تغییر جنسیت اشارهای نشده است؛ البته در قانون حمایت از خانواده به برخی از این موارد پرداخته شده است.
اما بحثهای حقوقی و فقهی درباره این مسائل ادامه دارد و رویهها و احکام قضایی مختلفی هم شکل گرفته است.
بنابراین فهم قانون و استفاده از آن را به عهده متخصصین حقوقی بنیاد وکلا بگذارید و از طریق مشورت با آنها به حق قانونی خود برسید.