جهیزیه یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که عموماً در زمان عروسی ذهن بسیاری از افراد را درگیر خود می‌کند. بسیاری از خانواده‌ها برای خرید لوازمی مناسب، خود را به دردسر انداخته و فشار مالی زیادی را تحمل می‌کند. اما دردسرهای مربوط به دعوای جهیزیه به همین‌جا ختم نشده و بخش زیادی از مشکلات ناشی از این لوازم دردسرساز، در هنگام طلاق و جدایی خودنمایی می‌کنند. مسئله خرید جهیزیه و استرداد آن موجب شده است تا ما در بنیاد وکلا تصمیم بگیریم شما را با این مبحث مهم آشنا نماییم.
بسیاری از زنان تصور می‌کنند که خرید لوازم برای شروع زندگی و جهیزیه بر عهده آنان است اما جالب است بدانید، بر طبق قانون زن هیچ‌گونه وظیفه‌ای برای خرید جهیزیه نداشته و تهیه لوازم منزل کاملاً بر عهده مرد می‌باشد. اما بر اساس عرف جامعه بسیاری از زنان و خانواده‌ها ترجیح می‌دهند تا با خریدی لوازم مناسب، زندگی خوبی برای فرزند خود فراهم آورند. متأسفانه در نظر گرفتن جهیزیه به‌عنوان معیاری برای تعیین شان دختر موجب شده است تا اختلافات ناشی از آن بالا گرفته و دعوای جهیزیه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین دعاوی دادگاه‌ها شناخته شود.
جهیزیه
بر طبق ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی، مرد موظف است تمامی اثاث منزل را تهیه نماید. قانون مدنی، اثاث منزل را به‌عنوان یکی از اقسام نفقه برای زنانی که از همسر خود تمکین می‌کنند در نظر گرفته است. این مسئله را می‌توان به این معنی دانست که در صورتی که زنی مایل به آوردن جهیزیه نباشد، مرد نمی‌تواند او را مجبور نماید. از نظر شرعی و قانونی، زن هیچ وظیفه‌ای برای آوردن جهیزیه به منزل شوهر ندارد.
نکته قابل‌توجه این است که در صورتی که زنی جهیزیه تهیه‌کرده و آن را برای استفاده به منزل شوهر بیاورد، همچنان مالک جهیزیه و اثاث خریداری شده بوده و مرد فقط حق استفاده از آن‌ها را دارد. زن می‌تواند هر نوع تغییری در جهیزیه بدهد. به‌عنوان مثال می‌تواند آن را ببخشد، بفروشد و یا دور بیندازد. یکی از مهم‌ترین نکاتی که باید به آن توجه داشت این است که لوازمی که مرد تهیه می‌کند را نمی‌توان جز جهیزیه دانست. در برخی از مناطق کشور رسم بر این است که برخی از اقلام جهیزیه را مرد تهیه نماید، در صورتی که زن خواهان استرداد جهیزیه باشد، نمی‌توان لوازم خریداری شده توسط شوهر را پس بگیرد. در صورتی که برخی از لوازم خریداری‌شده توسط زن به هر دلیلی خراب و یا کهنه شوند، مرد مسئولیتی برای جبران و یا پرداخت وجه آن ندارد و همچنین در صورتی که مرد به جبران لوازم خراب‌شده، اثاث نو خریداری کند، زن نمی‌تواند در زمان استرداد لوازم نو را پس بگیرد. زن تنها می‌تواند لوازمی را پس بگیرد که خودش آن‌ها را خریداری کرده است، حتی اگر لوازمی که باقی‌مانده ، کهنه و مستهلک‌شده باشند.
استرداد جهیزیه با سیاهه
در بسیاری از مناطق کشور، رسم بر این است که لیست کاملی از جهیزیه تهیه کرده و جزئیات دقیقی از آن را نوشته و پس از ورود جهیزیه به منزل شوهر، از او امضا می‌گیرند. ذکر جزئیات دقیق از جمله رنگ لوازم، جنس آن و برند محصول، ازجمله مواردی است که در سیاهه قید می‌شود. امضا مرد در ذیل سیاهه به این معنی است که ورود لوازم مذکور به خانه را پذیرفته است و در صورت بروز هرگونه مشکل می‌توان از این سیاهه علیه مرد استفاده کرد. بهتر است چند نفر امین، ذیل سیاهه را امضا کنند تا در صورتی که شوهر به هر دلیلی مسئله را کتمان کرد، به‌عنوان شاهد بتوانند شهادت دهند.
با اینکه دعوای جهیزیه یکی از شایع‌ترین دعاوی موجود است اما استرداد جهیزیه به آسانی صورت گرفته و عموماً طرفین را با پروسه پیچیده‌ای روبرو نمی‌کند. اما در صورتی که سیاهه‌ای از لوازم و اقلام جهیزیه ندارید، بهتر است قبل از هرگونه اقدام در این زمینه با وکلای متخصص مشورت کنید. بنیاد وکلا با داشتن تجربه در این زمینه می‌تواند به شما کمک نمایند.
اقلام جهیزیه
در برخی از مناطق کشور، طلاهای زوجه را در زمره جهیزیه قلمداد کرده و آن را کالایی خریداری‌شده توسط مرد می‌دانند. بسیاری از مردان در زمان طلاق خواهان استرداد طلای خریداری شده بوده و به استناد جهیزیه، آن را حق خود می‌دانند. اما مسئله‌ای که باید به آن توجه کرد این است که جهیزیه به هر چیزی گفته می‌شود که قابلیت استفاده مشترک را داشته باشد. یخچال، تلویزیون، فرش، سشوار، پنکه و ... را می‌توان جز جهیزیه در نظر گرفت اما طلا که صرفاً وسیله‌ای برای استفاده بانوان است و مرد استفاده‌ای از آن ندارد را نمی‌توان جهیزیه در نظر گرفت. طلا به‌عنوان هدیه‌ای از طرف مرد در نظر گرفته شده و حق زن محسوب می‌شود.
استرداد جهیزیه بدون اجازه شوهر
یکی از مهم‌ترین مسائلی که در دعوای جهیزیه مطرح می‌شود این است که مرد مدعی می‌شود که زن بدون اجازه او جهیزیه را از خانه خارج کرده است. همان‌طور که بیان شد، زن هیچ نوع تعهدی به آوردن جهیزیه ندارد و مالک آن محسوب می‌شود. درنتیجه حق هر نوع اقدام در این زمینه را دارد. در صورتی که قصد خارج کردن جهیزیه را دارید، بهتر است هر چیزی که در سیاهه قید شده است را خارج کنید. وسایلی که مرد خریداری کرده است متعلق به زن نبوده و در صورتی که زن بدون اجازه شوهر، آن‌ها را خارج کند، مرد می‌تواند علیه او اقامه دعوا کند.
ما به شما پیشنهاد می‌کنیم در صورتی که قصد انجام این کار را دارید، از همسایگانتان و یا افراد امین دیگری بخواهید تا شاهد این مسئله باشند. وجود شاهدی عادل می‌تواند شما را از بسیاری از اتهامات ناشی از خارج کردن لوازم خریداری شده توسط مرد مبرا کند.
تعقیب مرد در دعوای جهیزیه
بسیاری از زنان شخصاً دست به استرداد جهیزیه نزده و ترجیح می‌دهند از مسیر قانونی این کار را انجام دهد. متأسفانه برخی از مردان بلافاصله بعد از مطلع شدن از قصد همسر خود، اقدام به آسیب رساندن به جهیزیه می‌کنند. باید توجه داشته باشید که از زمان درخواست زوجه به استرداد جهیزیه و ابلاغ آن به زوج، شوهر امین محسوب شده و هر نوع تعدی (زیاده‌روی) و تفریط ( کوتاهی) در زمینه حفظ و نگهداری جهیزیه، در دادگاه با تبعات همراه خواهد بود. در صورتی که سوءنیت مرد در دادگاه ثابت شود، مسئول جبران خسارات وارد شده بر جهیزیه زن خواهد بود.