آیا عقد نکاح به صورت فضولی ممکن است؟

انعقاد عقود به صورت فضولی مروبط به زمانی است که فردی بدون آن که اهلیت لازم برای معامله را داشته باشد با مال دیگری معامله‌ای انجام دهد.

هر چند که در بسیاری از مواقع قانون عقد نکاح را نیز مانند سایر عقود به حساب آورده است اما در خصوص احتمال فضولی بودن یا نبودن آن شرایط خاصی وجود دارد که در ادامه به بررسی آن خواهیم پرداخت.

اختیارات قیم در ازدواج

آیا قیم یا کسی که حق قیومیت شخصی را به عهده دارد، می‌تواند دختر و پسر را به نکاح یکدیگر در آورد؟ بله؛ طبق قانون حسبیه این اجازه به قیم حاکم داده شده است.

چنانچه ولی می‌تواند اینکار را انجام بدهد قیم هم می‌تواند اینکار را انجام بدهد که قیم با اجازه دادستان و دادگاه می‌تواند این کار را انجام بدهد.

هر عقدی ممکن است به صورت فضولی انجام یافته باشد در صورتی که مالک اصلی یا طرف اصلی این عقد را اجازه دهد عقد نافذ و صحیح خواهد بود. عقد فضولی قبل از تجویز مالک یا طرف اصلی غیر نافذ است.

اگر نکاحی به صورت فضولی انجام شود چنین عقدی غیر نافذ است، مگر در صورتی که شخصی که نکاح برای او انجام شده است آن را تنفیذ نماید.

برادری، خواهر خودش را به عقد دیگری در بیاورد، در حالی که خواهرش خبر از این موضوع ندارد چنین عقدی غیر نافذ است و منوط به اجازه شخص (خواهر) می‌باشد اگر اجازه داد عقد محقق و نافذ است و در غیر این صورت آن عقد غیر نافذ و باطل است.

در صورتی که عقد نکاح بین یک فرد معلوم و یک فرد غایب به صورت فضولی انجام شود و شخص معلوم از این عقد آگاهی داشته باشد، در این حالت چون عقد هنوز به وجود نیامده است، غیر نافذ است. این نکته‌ایست که وکیل خانواده حتما به شما گوشزد خواهد کرد.

هر کدام از طرفین که الزامی ندارند می‌توانند عقد را بر هم زنند و نمی‌توانیم الزام بکنیم و به مثلا زن بگوییم، حالا که شما نمی‌خواستی چرا قبول کردید و ملزم هستید که برای این عقد رضایت بدهید این را نمی‌توانیم.

شرایط عاقد

عاقد می‌تواند یکی از طرفین باشد یا شخصی دیگری که به وکالت از طرفین عقد را می‌خواند.

در ماده ۱۰۶۴ قانون مدنی: (عاقد باید عاقل و بالغ و قاصد باشد)؛ بنابراین چون عقد ممکن است، از طرف وکیل هم انجام بشود، پس خود وکیل هم که عاقد است، باید بالغ، عاقل و قاصد باشد، وکیل اگر هذیان بگوید، خواب باشد، طفل باشد، دیوانه باشد عقد او باطل است.

شخصی که سفیه (غیر رشید) است، می‌تواند پاره‌ای از تصرفات را داشته باشد. اگر چیزی را به او دادند می‌تواند او را قبول کند ولی نمی‌تواند چیزی به کسی دهد تصرفات سفیه نسبت به چیزی که به ضررش است و از مال او کم شود صحیح نیست.

سفیه می‌تواند وکالت در نکاح را به عهده بگیرد، زیرا این کار نه ضرری برای او دارد و نه از مال او کم می‌کند؛ بنابراین شرط رشد در وکالت و در شخص عاقد وجود ندارد.

زن سفیه چون نیازی به تصرف در مال ندارد، می‌تواند ازدواج کند ولیکن مرد سفیه چون باید تصرف در مال نماید، نمی‌تواند ازدواج کند. چون مرد مهریه یا نفقه بایستی پرداخت بکند، او نمی‌تواند یا سفیه از تصرفات مالی‌اش ممنوع است.

شرایط طرفین عقد

در عقد نکاح زن و شوهر باید معین باشند؛ یعنی نمی‌تواند بگوید یکی از این دخترها را من به عقد خود در می‌آورم یا یکی از این مردها شوهر من می‌شود.

ماده ۱۰۶۷ قانون مدنی: (تعیین زن و شوهر به نحوی که برای هیچ یک از طرفین در مورد شخص طرف دیگر شبهه نباشد از جمله شروط صحت نکاح است).

کسی می‌خواهد جنسی را بفروشد می‌خواهد، پولش را بدست بیاورد کاری ندارد که خریدار کیست؟ یا کسی که می‌خواهد چیزی را بخرد کاری ندارد فروشنده چه کسی باشد، می‌خواهد جنس را به دست بیاورد، اما در نکاح چنین چیزی نیست حتی اگر بگوییم نکاح بخاطر تولد و تناسل و بخاطر اطفاء غریزه جنسی مربوط به ان اشخاص است، چه مرد و چه زن بنابراین در نکاح شرط کرده اند که حتما باید زن و مرد معین باشند، اگر کسی به صورت تردیدی نکاح بکند، این نکاح باطل است.

اشتباه در زوج

اگر در هنگام عقد، عقد بین زن دیگر یا مرد دیگری به اشتباه خوانده شود این عقد نکاح باطل است؛ زیرا شخصیت طرفین در عقد نکاح ملاک است.

طبق ماده ۲۰۱ قانون مدنی: اشتباه در شخص طرف به صحت معامله خللی وارد نمی‌آورد، مگر در مواردی که شخصیت طرف علت عمده عقد بوده است.

اگر کسی به تصور آن که طرف مقابل او دارای یک سری خصوصیات است و به واسطه این خصوصیات با او ازدواج کند این به امر اشتباه تلقی نمی‌شود و از موارد بطلان عقد نیست.

زنی به تصور اینکه این مرد چنین خصوصیتی دارد با او ازدواج می‌کند و پس از ازدواج کردن معلوم بشود که این مرد چنین خصوصیتی را نداشته این به عنوان اشتباه در شخص طرف حساب نمی‌شود بلکه نداشتن اوصافی تلقی می‌شود که او فکر می‌کرده، بنابراین این از موارد بطلان نکاح نخواهد بود.

آیا زنی که تصور می‌کرده این مرد این خصوصیت را داشته و به همین جهت انگیزه برایش پیدا شده و با این مرد ازدواج بکند یا به عکس مردی که تصور می‌کرده زن دارای چنین خصوصیاتی است و با توجه به این خصوصیات با او ازدواج کرده و بعد معلوم شده که این خصوصیات در طرف عقد نیست، ایا می‌تواند عقد را فسخ نماید، شرط فسخ دارد؟

پاسخ خیر است چون تصورات شخص نمی‌تواند دخیل در این مسئله باشد. البته در یک صورت می‌باشد و آن این است که اگر شرط کرده باشد؛ مثلا بگوید من ازدواج می‌کنم خود را به زن تو در می‌آورم شرطش این است که تو دارای فلان منسب باشی یا دارای فلان تخصصی باشی دارای فلان مال باشی بعد معلوم شود که منسب، تخصص یا مال را دارد اینها بعدا توضیح داده می‌شود.

شرایط ضمن عقد

هر شخصی می‌تواند یک سری شرط در ضمن عقد آورد که در این حالت عقد به عقد مشروط تبدیل می‌شود و بعضی‌ها گفتند خود شرط یک نوع عقد است منتهی عقدی است که در ضمن عقد دیگر انجام می‌گیرد.

در عقد نکاح هم می‌توان شرط، مقرر کرد؟

در عقد نکاح قانونگذار شرایطی را برای عقد نکاح مد نظر گرفته است که تا حدی اراده دو طرف را محدود می‌کند، مانند منع از شرط خیار؛ یعنی در نکاح نمی‌توانند شرط خیار بکنند، در حالی که در داد و ستد اموال می‌توانند طرفین یا یکی از طرفین شرط بکنند که تا دو روز دیگر یا سه روز دیگر تا یک سال دیگر حق دارند که این معامله را فسخ بکنند، در نکاح قانونگذار چنین اجازه‌ای را به طرفین عقد نکاح نداده است.

برای رفع ابهامات دیگر حول محور نکاح فضولی می‌توانید با مشاوره حقوقی خانواده بنیاد وکلا اقدام به کسب اطلاعات از متخصصین ما نمایید.