
اگر سابقه طرح دعوا در دادگاه را دارید و یا قصد دارید از شخص یا اشخاصی طرح دعوا کنید، باید عنوان کرد که در مراجع تنها در این صورت به دعاوی افراد رسیدگی میشود که شکایتی به صورت کتبی به ثبت رسیده باشد.
ثبت شکایات حقوقی از طریق دادخواست انجام میشود. دادخواست فرم مخصوص چاپی هست که طرح دعوا حقوقی در آن انجام میشود. در واقع برای آن که در دادگاه به دعوا حقوقی رسیدگی شود، لازم است تا تنظیم دادخواست حقوقی در این زمینه صورت گیرد.
از دادخواست به عنوان یکی از شناخته شدهترین اوراق قضایی یاد میشود. اوراق قضایی انواع مختلفی دارد و هر یک در مراحل طرح دعوا از کارایی خاصی برخوردار هستند.
کارایی دادخواست نیز اقامه دعوا حقوقی است و تنها برای این که بتوان یک دعوا حقوقی را به ثبت رساند، بایستی دادخواستی متناسب با موضوع دعوا ارائه و تسلیم شود. با این اوصاف که بررسی به خواسته حقوقی مردم در دادگاه به واسطه تسلیم دادخواست صورت میگیرد، نحوه تنظیم آن از شرایط مشخصی برخوردار است.
دادگاههای حقوقی توجه خاصی نسبت به شیوه نگارش دادخواست دارند و در صورتی که تنطیم آن بر اساس مقررات قانون انجام نشود، توسط دادگاه رد میشود.
در واقع اگر ایراداتی در دادخواست وجود داشته باشد، مرجع رسیدگی کننده اقدام به رد دادخواست نموده و خواهان باید ایرادات دادخواست را رفع کند.
موضوع کلیه دادخواستها در ارتباط با دعاوی حقوقی است و اگر شکایت ثبت شده جنبه کیفری داشته باشد، اقامه آن از طریق شکواییه انجام میشود.
در قانون آیین دادرسی مدنی، شیوه تنظیم دادخواست حقوقی و اصول حقوقی آن بیان شده است. بر همین اساس تنظیم کلیه دادخواست با هر موضوع و عنوانی طبق مقررات صورت گرفته انجام میشود.
تشریفاتی که برای دعاوی حقوقی در نظر گرفته شده است، یکی از آنها همین ثبت و تنظیم دادخواست است که بعد از آن که دادخواستی به ثبت میرسد، دادگاه اقدام به بررسی خواسته افراد میکند.
بنابراین میتوان گفت که ارائه دادخواست، ابتداییترین مرحله طرح دعوا حقوقی و رسیدگی به آن در دادگاه است و تشریفات دیگری در قانون برای اقامه دعاوی حقوقی در نظر گرفته شده است. دادخواست حقوقی بر اساس مرحله رسیدگی دعوا به دادخواست بدوی و دادخواست تجدید نظر تقسیمبندی میشود.
هر یک از این دادخواستها به شیوه خاصی نگارش میشوند که در این مقاله به بررسی نحوه تنظیم دادخواست حقوقی و مقرراتی که در قانون برای دادخواست عنوان شده است، میپردازیم.
دادخواست چیست؟
اگر بخواهیم به تعریف دادخواست بپردازیم، باید گفت که دادخواست تشکیل شده از دو عنوان داد به علاوه خواست است. در واقع رسیدگی به خواسته و تقاضای مردم که در ارتباط با امور حقوقی باشد از طریق دادخواست انجام میشود.
اما در منظر حقوقی، دادخواست یک برکه و یا فرم مخصوصی است که طرح دعاوی از طریق آن صورت میگیرد. در واقع دادخواست فرمهای چاپی هستند که دارای سربرگ قوه قضاییه بوده و اقامه دعاوی قضایی با تنظیم آن صورت میگیرد.
دادخواست اوراقی است که کارایی زیادی در مراجع قضایی دارد و تنها روشی است که افراد میتوانند برای ثبت شکایت حقوقی از آن استفاده کنند.
طبق ماده ۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی، دادخواست، برگهای چاپی مخصوص بوده که متن شکایت در آن به زبان فارسی نوشته میشود. برای ثبت شکایت حقوقی لازم است تا اقامه آن با تنظیم دادخواست صورت گیرد. امکان این که بتوانید طرح دعوا حقوقی را در فرمهای دیگر و یا برگه ساده انجام دهید، وجود ندارد.
برای اقامه دعاوی حقوقی بایستی تمام تشریفات و شرایط قانونی آن رعایت شود که تنظیم و ارسال دادخواست نیز یکی از تشریفاتی است که در قانون برای اقامه و رسیدگی به دعوا حقوقی در نظر گرفته شده است.
دادگاهها تنها در صورتی به دعاوی حقوقی رسیدگی میکنند که نوشتن شکایت در دادخواست و یا فرمهای چاپی مخصوص دعاوی حقوقی انجام شود.
بنابراین برای این که مراجع قضایی به خواسته و تقاضای شما رسیدگی کنند، لازم است که حتما تنظیم دادخواست صورت گیرد و این امکان را ندارید که شکایت خود را در فرمهایی به جز دادخواست مطرح کنید.
دادخواهی به وسیله دادخواست انجام شده و رسیدگی به شکایات حقوقی تنها به منزله ارائه دادخواست انجام میشود. در هر صورت، دادخواست در واقع برگه یا فرمهای چاپی مخصوصی است که شروع شکایت و دعوا حقوقی از طریق آن انجام میگیرد.
در دادخواست تمامی شرایط و موضوعاتی که مرتبط با دعوا است، ذکر میگردد و دادگاه بر اساس توضیحات و اظهارات آن اقدام به رسیدگی دعوا مینماید.
تسلیم دادخواست؛ لازمه رسیدگی به دعاوی حقوقی
دعاوی قضایی به طور کلی شامل دعاوی حقوقی و دعاوی کیفری هستند. در قانون نحوه و ترتیب رسیدگی به دعاوی قضایی عنوان شده است که هر کدام دارای شرایط خاصی هستند.
در بخش قبل که به تعریف دادخواست پرداختیم، عنوان شد که دادخواست، اوراقی قضایی متحدالشکلی هستند که به عنوان فرم مخصوص قضایی، ثبت شکایات حقوقی از طریق آنها انجام میشود.
حال در این زمینه ممکن است سوال شود که در چه صورتی به دعاوی حقوقی و درخواستهای مردم که در ارتباط با امور حقوقی باشد، رسیدگی میشود؟ در واقع از چه زمانی به شکایات در دادگاه رسیدگی میشود؟ آیا بدون ثبت شکایت، مراجع قضایی این اختیار را دارند که راسا اقدام به بررسی شکایات حقوقی کنند؟
پاسخ به این سوالات در ماده ۴۸ قانون آیین دادرسی مدنی عنوان شده است. طبق این ماده، شروع رسیدگی در دادگاه مستلزم تقدیم دادخواست میباشد.
دادگاههای حقوقی زمانی فرآیند رسیدگی به تقاضا و درخواست افراد را آغاز میکنند که دادخواستی تنظیم شده باشد. در واقع اولین گام و مرحله در طرح دعوا حقوقی و بررسی آن در دادگاه، ارائه دادخواست است.
در قانون به مراجع قضایی اجازه داده نشده است که بدون دادخواست، به تقاضا و شکایات رسیدگی کنند. لازمه رسیدگی به دعاوی حقوقی، تسلیم دادخواست به دادگاه واجد صلاحیت است.
شروع اقامه دعوا زمانی است که طرفین اقدام به ارسال دادخواست به دادگاه کنند. تا زمانی که دادخواست در اختیار مراجع قضایی قرار نگیرد، امکان رسیدگی به هیچگونه خواسته افراد نیست.
طبق قانون آیین دادرسی مدنی، دادخواست به دفتر دادگاه صالح و در نقاطی که دادگاه دارای شعب متعدد است به دفتر شعبه اول تسلیم میگردد.
مدیر دفتر دادگاه پس از وصول دادخواست باید فوری آن را ثبت کرده، رسیدی مشتمل بر نام خواهان، خوانده، تاریخ تسلیم (روز و ماه و سال) با ذکر شماره ثبت به تقدیمکننده دادخواست بدهد و در برگ دادخواست تاریخ تسلیم را قید نماید.
تاریخ رسید دادخواست به دفتر، تاریخ اقامه دعوا محسوب میشود. در واقع اگر دادخواست به لحاظ شکلی و ماهوی مشکلی نداشته باشد، مدیر دفتر دادگاه به شخص یا اشخاص تقدیم کننده دادخواست رسیدی را میدهد که تاریخ درج شده در رسید همان زمان اقامه دعوا به شمار میرود.
بنابراین لازمه رسیدگی به دعاوی حقوقی در مراجع قضایی این است که خواهان اقدام به تنظیم دادخواست نموده و بعد از تنظیم دادخواست با مراجعه به دفاتر خدمات قضایی، دادخواست را به ثبت برساند.
موارد مندرج هنگام تنظیم دادخواست حقوقی
دادخواست یک فرم و شکل ثابت دارد و هر موضوع و عنوانی که در آن تنظیم دادخواست صورت گرفته باشد، طبق همان اصول مشخص شده تنظیم میشود. مقررات و اصولی که برای دادخواست عنوان شده است، در مورد کلیه دادخواستها یکسان بوده و تفاوتی در این زمینه نمیکند.
بنا بر آنچه که گفته شد، دادخواست برگه و فرم چاپی است که تنظیم شکایت حقوقی در آن انجام میشود، مواردی در آن درج میشود که طبق ماده ۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی، به شرح زیر است:
- نام، نام خانوادگی، نام پدر، سن، اقامتگاه و حتیالامکان شغل خواهان (در صورتی که دادخواست توسط وکیل تقدیم شود، مشخصات وکیل نیز باید درج گردد.)
- نام، نام خانوادگی، اقامتگاه و شغل خوانده.
- تعیین خواسته و بهای آن مگر انکه تعیین بها ممکن نبوده و یا خواسته، مالی نباشد.
- تعهدات و جهاتی که به موجب آن خواهان خود را مستحق مطالبه میداند به طوری که مقصود واضح و روشن باشد.
- آنچه که خواهان از دادگاه درخواست دارد.
- ذکر ادله و وسایلی که خواهان برای اثبات ادعای خود دارد، از اسناد و نوشتجات و اطلاع مطلعین و غیره، ادله مثبته به ترتیب و واضح نوشته میشود و اگر دلیل، گواهی گواه باشد، خواهان باید اسامی و مشخصات و محل اقامت آنان را به طور صحیح معین کند.
- امضای دادخواست دهنده و در صورت عجز از امضاء، اثر انگشت او.
شرایط دادخواست طبق قانون بر اساس موارد مزبور است و اگر به فرم دادخواست توجه کنید، متوجه میشوید که از موارد ذکر شده در ماده ۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی، تشکیل شده است.
شرایطی که برای تنظیم دادخواست حقوقی عنوان شده است، برای کلیه دادخواستها، رویه ثابت دارد و باید این اصول مشخص شده در قانون را برای همه دادخواستها رعایت نمود.
شیوه تنظیم دادخواست حقوقی طبق اصول قانونی
مواردی که در دادخواست بیان میشوند، همان موضوعاتی است که در ماده ۵۱ مورد بررسی قرار گرفت. دادخواست از بخشهای مختلفی تشکیل شده است که نگارش هر یک از ستونهای دادخواست به شیوه خاصی انجام میشود.
به طور کلی بخشهای کلی دادخواست به ترتیب شامل خواهان، خوانده، وکیل یا نماینده قانونی، خواسته با موضوع و بهای آن، دلایل و ضمائم و شرح خواسته است.
در این بخش به صورت مجزا نحوه تنظیم بخشهای مختلف دادخواست را مورد بررسی قرار میدهیم.
نگارش ستون خواهان و خوانده در دادخواست
مرحله نخست در نگارش تمامی دادخواستها، تکمیل ستون خواهان و خوانده است. در دعاوی حقوقی، طرفین اصلی دعوا، خواهان و خوانده هستند.
خواهان فردی است که اقامه دعوا از طرف او انجام شده و خوانده نیز به عنوان شخصی در شکایات حقوقی شناخته میشود که خواهان اقدام به طرح دعوا علیه او کرده است.
با توجه به این که طرح دعوا حقوقی از طرف خواهان انجام میشود، تنظیم دادخواست نیز از طرف وی صورت میگیرد. خواهان با ثبت و تنظیم دادخواست حقوقی، از مرجع قضایی تقاضای رسیدگی به خواسته مزبور را دارد. خواسته خواهان میتواند مالی و یا غیر مالی باشد که در هر صورت دادگاه مکلف است که به تقاضای ثبت شده رسیدگی کند.
در ابتدا باید مشخصات خواهان در دادخواست نوشته شود و سپس به تکمیل مشخصات خوانده میرسد. اطلاعات هویتی و محل اقامتگاه خواهان و خوانده به طور صحیح در دادخواست نوشته میشود. در صورتی که اطلاعات درج شده در این بخش به طور صحیحی، عنوان نشود، طبق قانون امکان رد دادخواست وجود دارد.
خواهان و خوانده دعوا میتوانند اشخاص حقیقی یا حقوقی باشند. در واقع خواهان حقیقی میتواند اقدام به طرح دعوا علیه خوانده حقوقی نماید.
چنانچه خواهان گروهی از اشخاص باشند که شرکت یا جمعی را تشکیل میدهند که بر اساس مقررات دارای خصوصیات شخص حقوقی باشند، خواهان شخص حقوقی محسوب و مشخصات شخص حقوقی در دادخواست نوشته میشود؛ در غیر این صورت میبایست نام و مشخصات تمامی آنها در دادخواست قید شود.
همچنین شرایط مزبور میتواند برای خوانده باشد که در هر صورت باید مشخصات خوانده چه بر اساس شخص حقیقی و چه شخص حقوقی در ستون مربوطه درج میشود.
به موجب ماده ۵۶ قانون آیین دادرسی مدنی، هرگاه در دادخواست، خواهان یا محل اقامت او معلوم نباشد، ظرف دو روز از تاریخ رسید دادخواست به موجب قراری که مدیر دفتر دادگاه و در غیبت مشارالیه جانشین او صادر میکند، دادخواست رد میشود.
نگارش ستون وکیل یا نماینده قانونی در دادخواست
لازم به ذکر است که اگر اقامه دعوا حقوقی و به تبع آن ارائه دادخواست توسط وکیل یا نماینده قانونی خواهان صورت گرفته باشد، مشخصات آنها نیز در ستون تعیین شده در دادخواست عنوان میگردد.
بنابراین مشخصات مورد نیاز وکیل یا نماینده قانونی مانند مشخصات هویتی و محل اقامتگاه آنها نیز در متن دادخواست بیان میشود.
نگارش ستون موضوع خواسته و بهای آن در دادخواست
در تنظیم دادخواست حقوقی توسط وکیل حضوری یا حتی مشاوره حقوقی تلفنی بعد آن که مشخصات خواهان و خوانده و در صورت وجود وکیل یا نماینده قانونی خواهان، تکمیل شد، تنظیم کننده باید به درج مشخصات و اطلاعات ستون موضوع خواسته و بهای آن بپردازد. خواسته و درخواستی که خواهان از دادگاه دارد، باید در این بخش نوشته شود.
خواسته خواهان میتواند زمینه مالی و یا غیر مالی داشته باشد که در هر صورت باید خواسته خواهان به طور واضح مشخص شود. در صورتی که ابهاماتی در تعیین خواسته خواهان وجود داشته باشد، طبیعتا دادگاه نمیتواند اقدام به رسیدگی درخواست او نموده و در این صورت دادخواست ثبت شده رد میشود و رسیدگی به آن منوط به رفع ایرادات است.
خواسته خواهان میتواند در ارتباط با امور مالی بوده و یا این که ارتباطی به دعاوی مالی نداشته باشد. گفتنی است که خواهان نمیتواند به صورت همزمان چندین خواسته را در دادخواست درج کند و لازم است که برای رسیدگی به هر خواسته خواهان، ارائه دادخواست جداگانه است.
چنانچه خواهان در غیر موارد یاد شده خواسته خود را در قسمت دیگری از دادخواست مطرح نماید، در صورتی که خواسته نوشته شده در قسمت مخصوص با خواسته دیگر تعارض داشته باشد، صدور اخطار رفع نقص توسط مدیر دفتر به خواهان ابلاغ میشود.
بعد از آن که موضوع خواسته تعیین شد، حال باید بهای خواسته نیز مشخص گردد. بها و ارزش خواسته تنها در دعاوی مالی تعیین میشود. در دعاوی غیر مالی طبیعتا لزومی برای تعیین بهای خواسته وجود ندارد. بهای خواسته زمانی در ستون مربوطه دادخواست نوشته نمیشود که خواسته غیر مالی و یا این که امکان تعیین بهای آن وجود ندارد.
بر اساس آنچه که در ۶۵ قانون آیین دادرسی مدنی عنوان شده است، دعاوی متعدد به موجب یک دادخواست اقامه شده باشد، خواسته هریک از دعاوی میبایست جداگانه نوشته و بهای خواسته هر یک عندالاقتضاء تعیین و هزینه دادرسی آنها جداگانه احتساب و جمعا پرداخت شود.
نگارش ستون دلایل و ضمائم
بخش دیگری که در دادخواست وجود دارد و لازم است که به صورت تخصصی نگارش شود، دلایل و ضمائم است. در این بخش خواهان به دلایلی که ادعای خود را مطرح نموده، اشاره میکند. طبق قاعده حقوقی، اثبات ادعای مطرح شده بر عهده مدعی است.
در دعاوی حقوقی نیز به دلیل آن که طرح دعوا حقوقی و یا ادعای طرح شده از طرف خواهان انجام میشود، اثبات این ادعا با خواهان است.
در این صورت خواهان با دلایلی که عنوان میکند، در صدد اثبات ادعای خود است. همچنین مدارکی که پیوست دادخواست شده است نیز در ستون مربوطه دادخواست نوشته میشود. مدعی باید تمام ادله و مدارکی را که برای اثبات ادعای خود دارد، در دادخواست قید کند.
تمامی ادله اثبات دعوا باید در دادخواست تصریح شود تا با ابلاغ آن، خوانده بتواند دفاع در برابر آنها را تدارک دیده و از حق دفاع خود بهره مند شود.
به طور مثال اگر دادخواستی با موضوع صدور گواهی عدم امکان سازش از طرف زوجه تقدیم دادگاه شده باشد، با توجه به این که زوجه درخواست طلاق دارد، باید به دلایلی را در دادخواست بیاورد که دادگاه به واسطه آنها بتواند به خواسته خواهان موافقت نموده و بر همان اساس، حکم طلاق را صادر کند.
نگارش ستون شرح خواسته
مهمترین بخش در تمامی دادخواستها، ستون شرح خواسته است. در این بخش، خواهان اقدام به شرح خواسته خود به صورت مفصل و کامل میکند و لازم است که مطالب بیان شده در این بخش مستند و مستدل به مواد قانونی باشد.
در ستون تعیین خواسته، خواهان به صورت مختصر و مفید در حد یک عبارت به خواسته کلی خود اشاره میکند، اما در این بخش تقاضای خواهان با ذکر جزئیات و کامل بیان میشود.
شرح خواسته باید به دور از مطالب اضافی باشد و مطالبی که در آن بیان میشود، بابیستی استدلال حقوقی داشته باشد و اشاره به قانون و استناد به مقررات مربوطه در این بخش از دادخواست به نحوی ضروری است.
دادخواست تجدید نظر و نحوه تنظیم آن
در بخشهای قبل که به بررسی نکات و مواردی که در دادخواست اشاره میشود، پرداخته شد، همه آنها در ارتباط با دادخواست بدوی میباشد.
علی رغم این که رسیدگی به دعاوی حقوقی در دو مرحله بدوی و تجدید نظر انجام میشود، شیوه نگارش هر یک از این دادخواستها نیز با یکدیگر متفاوت است.
تجدید نظر خواهی یک روش قانونی برای اعتراض به آرای دادگاههای بدوی است. در صورتی که پرونده در مرحله رسیدگی بدوی باشد، با صدور رای از طرف دادگاه، طرفین دعوا میتوانند در صورت که اعتراض به رای داشته باشند، درخواست تجدید نظر بدهند. درخواست تجدید نظر خواهی نیز از طریق ارائه دادخواست تجدید نظر انجام میشود.
گفتنی است که برای رسیدگی به درخواست تجدید نظر خواهی، لازم است که مجددا تجدید نظر خواه اقدام به تنظیم دادخواست کند. بخشهای مندرج در دادخواست تجدید نظر با دادخواست بدوی، فرق میکند و به همین جهت نیز شیوه نگارش و تنظیم آن نیز متفاوت است.
طبق قانون آیین دادرسی مدنی، موارد زیر در دادخواست تجدید نظر، عنوان میشود:
- نام و نام خانوادگی و اقامتگاه و سایر مشخصات تجدیدنظر خواه و وکیل او درصورتی که دادخواست را وکیل داده باشد.
- نام و نام خانوادگی، اقامتگاه و سایر مشخصات تجدیدنظر خوانده.
- حکم یا قراری که از آن درخواست تجدیدنظر شده است.
- دادگاه صادرکننده رأی
- تاریخ ابلاغ رأی
- دلایل تجدید نظر خواهی
در دادخواست تجدید نظر، علاوه بر درج مشخصات تجدید نظر خواه و تجدبد نظر خوانده، اطلاعات مربوط به رای تجدید نظر شده نیز بایستی نوشته شود. در این دادخواست دیگر نیازی به درج مواردی مانند تعیین خواسته و غیره نیست و تجدید نظر خواه باید به علل و دلایلی که به سبب آن برای تجدید نظر اقدام نموده، بپردازد.
مهلت ارائه دادخواست تجدید نظر خواهی
به طور کلی برای آن که به درخواست تجدید نظر طرفین دعوا رسیدگی شود، لازم است که درخواست تجدید نظر در مهلت قانونی ارائه شود. در صورتی که مهلت تعیین شده به اتمام برسد، امکان درخواست تجدید نظر وجود ندارد و همان رایی که دادگاه بدوی صادر نموده، اجرا میشود.
اما در مورد این که در قانون چه میزان مهلت برای ارائه دادخواست تجدید نظرخواهی اعلام شده است، طبق ماده ۳۳۶ قانون آیین دادرسی مدنی، مهلت درخواست تجدید نظر اصحاب دعوا برای اشخاص مقیم ایران بیست روز و برای اشخاص مقیم خارج از کشور دو ماه از تاریخ ابلاغ یا انقضای مدت واخواهی است.
بنابراین افرادی که در ایران سکونت دارند، طبق قانون از تاریخی که دادگاه بدوی اقدام به صدور رای میکند، به مدت ۲۰ روز فرصت دارند که برای تجدید نظر خواهی اقدام کنند. این مهلت زمان برای آن دسته از افرادی که در خارج از کشور اقامت دارند، دو ماه در نظر گرفته شده است.
متقاضیان تجدید نظر خواهی باید در اسرع وقت اقدام به تنظیم دادخواست نموده و سپس از طریق دفاتر خدمات قضایی یا سامانه عدل ایران اقدام به ثبت آن کنند.
تنظیم دادخواست حقوقی توسط وکلای متخصص
دادخواست اوراقی است که اگر قصد شکایت حقوقی از شخصی را دارید، باید شکایت خود را در دادخواست بیان کنید. نگارش دادخواست، اصول و فنون خاصی دارد که برای تنظیم آن باید حتما با مقررات دادخواست نویسی آشنا باشید. عدم رعایت نکات حقوقی در دادخواست میتواند منجر به رد آن در مرجع رسیدگی کننده شود.
بنابراین برای دادخواست حقوقی که به بهترین شکل ممکن توسط وکلای متخصص به صورت وکیل آنلاین یا حضوری تنظیم شود، پیشنهاد میشود که با این سامانه حقوقی در ارتباط باشید.
امکان مشاوره حقوقی برای تنظیم دادخواست حقوقی و همچنین انجام تمام فرآیند نگارش دادخواست وجود دارد که برای ثبت سفارش چنین خدماتی با کارشماسان ما در تماس باشید.