عدم احراز سمت دادخواست دهنده و خواهان و پیامدهای آن

يكي از مهم ترين ايراداتی که ضمن ماده ۸۴ قانون آیین دادرسی مدنی مشخص شده است، ايراد عدم احراز سمت دادخواست دهنده یا خواهان است.

علت وجود چنين ايرادی آن است که امكان طرح دعوا در دادگاه به نمایندگی از سوی خواهان تحت عناوین وكالت، ولايت، قيمومت و غيره وجود دارد.

بدين ترتيب برای جلوگيری از مطرح شدن این ایراد، دادخواست دهنده باید مدارکی را که سمت نمایندگی او را در طرح دعوا به نيابت از خواهان نشان می دهند، به دادگاه ارائه نماید تا با ایراد عدم احراز سمت مواجه نشود.

به همین مناسبت در این مقاله قصد داریم به بررسی عدم احراز سمت دادخواست دهنده و خواهان در دادگاه بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی پرداخته و پیامدها و عواقب عدم احراز سمت دادخواست دهنده را مورد بررسی قرار دهیم.

عدم احراز سمت دادخواست دهنده

با عنایت به قوانین موجود در نظام حقوقی ایران از جمله قانون آیین دادرسی مدنی در می یابیم که شخصی که قصد اقامه دعوا در دادگاه به نمایندگی از سوی شخص دیگر و ارائه دادخواست را دارد، باید سمت خود را در دادخواست تصریح کرده و مدارکی که نشان دهنده سمت دادخواست دهنده است را ضمیمه دادخواست خودش نماید.

علاوه بر این، به موجب تبصره بند ۱ ماده ۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی، چنانچه دادخواست توسط وكيل تقديم دادگاه شده باشد، مشخصات وكيل نيز بايد در دادخواسـت درج شود.

همچنـين مطابق مـاده ۵۲ این قانون، در صورتی كه هر يک از اصحاب دعوا عنوان قيم يا متولی يا وصی یا مدیر شرکت و امثال آن داشته باشد، باید در دادخواست تصريح شود.

مطابق ماده ۵۹ قانون مذكور اگر دادخواست توسـط ولی، قيم، وكيل و يا نماينده قانونی خواهان تقديم شود، بايد رونوشت سندی که ثابت کننده سـمت دادخواست دهنده است به پيوست دادخواست تقدیم دادگاه شود.

لذا همان طور که ملاحظه می شود شخصی که دادخواست را تقدیم دادگاه می کند، باید سمت خود را نیز ضمن دادخواست مشخص و معلوم دارد و از این لحاظ تفاوتی نمی کند که دادخواست دهنده خود شخص خواهان (اصیل) بوده باشد، یا وکیل به نمایندگی از وی دادخواست را تقدیم دادگاه نموده باشد.

پیامدهای عدم احراز سمت دادخواست دهنده

همانگونه که در قسمت قبل بررسی شد، دادخواست دهنده مکلف است ضمن دادخواست سمت خود را مشخص کرده و مدرک اثبات کننده آن را نیز ضمیمه دادخواست نماید؛ اما در صورتی که دادگاه سمت دادخواست دهنده را احراز نکند باید چه اقداماتی را انجام دهد؟ به عبارت دیگر، پیامدها و عواقب عدم احراز سمت دادخواست دهنده از سوی دادگاه چیست؟

چنانچه شخصی كه به نمايندگی از خواهان اقامه دعوا نموده است، هنگام تقديم دادخواست به تكاليف مذكور عمل نكند، يعنی مشخصات كامل خود را در سطر سوم دادخواست قید نكرده و يا رونوشت مدركی كه نشان دهنده سمت اوست را ضميمه دادخواست نکرده باشد، قاضی دادگاه وظيفه دارد به استناد ماده ۶۶ قانون آیین دادرسی مدنی، هنگام ملاحظه پرونده و قبل از تعيين وقت رسیدگی، به مسئله عدم احراز سمت دادخواست دهنده یا خواهان توجه نموده و به دفتر دستور دهد كه با صدور اخطار رفع نقص از وی (دادخواست دهنده) بخواهد تا مشخصات كامل و سمت خود را در دادخواست قيد کرده و يا مدرک مثبت سمت خود را ظرف مهلت مقرر به دادگاه تسليم نموده و در صورت عدم اقدام ظرف مهلت مشخص، دفتر قرار رد دادخواست او را صادر نمايد.

همچنین بعد از شروع رسیدگی نیز چنانچه مدارک مربوط به سمت دادخواست دهنده یا خواهان مشکلی داشته باشد، خوانده دعوا حق دارد مطابق بند ۵ ماده ۸۴ قانون آیین دادرسی مدنی، در خصوص عدم احراز سمت دادخواست دهنده ايراد و اعتراض نمايد كه در اين صورت، بر اساس مـاده ۸۸ قانون آیین دادرسی مدنی، دادگاه مکلف است قبل از ورود در ماهیت دعوا، تکلیف عدم احراز سمت دادخواست دهنده را مشخص نموده و در صورت صحت این موضوع (یعنی مبهم بودن سمت دادخواست دهنده)، قرار رد دعوی را به لحاظ عدم احراز سمت دادخواست دهنده صادر نماید.

بنابراين ، در مرحله بدوی به هر حال سمت دادخواست دهنده مورد كنترل دادگاه قرار گرفته و چنانچه نامبرده مدرک سمت خود را ارائه نكرده يا مدرک مذكور ايراد و اشكالی داشته باشد، قبل از شروع رسيدگی، به دستور دادگاه از طريق دفتر به دادخواست دهنده اخطار رفع نقص می شود تا دادخواست خود را تکمیل نماید و در صورت عدم تکمیل دادخواست از سوی او، قرار رد دادخواست صادر می شود.

بعد از شروع رسیدگی به دعوا در دادگاه نیز در صورتی که خوانده دعوا به مشخص نبودن سمت دادخواست دهنده ایرادی وارد نماید و یا حتی بدون ایراد عدم احراز سمت دادخواست دهنده از سوی خوانده، چنانچه دادگاه راسا متوجه وجود ايراد سمت دادخواست دهنده شود، قـرار رد دعوا صادر خواهد شد.