اصطلاح بازنشستگی عموما به این معناست که فرد با رسیدن به سن خاصی، می تواند از سمت کاری خود استعفا دهد و به نوعی از وظایف کاری چندین ساله خود فارغ شود. تصور کلی جامعه ما بر این است که افراد بازنشسته سنین بالایی دارند و توانایی انجام فعالیت های کاری آن ها کاهش یافته است. اما در واقعیت اینگونه نیست و بازنشستگی معمولا وابسته به سن خاصی نمی باشد و بسیاری از افراد در سنین پایین بازنشسته می شوند. طبق بررسی های انجام شده تعدادی زیادی از بازنشستگان جامعه ما، بازه سنی بین 45 تا 55 سال را دارند که عرفا در زمره افراد مسن قرار می گیرند. فرد بازنشسته ممکن است به دلایل مختلفی مانند بالا بودن سن و از کارافتادگی یا بیماری از ادامه شغل کناره گیری کند.
بازنشستگی زمانی است که برخی افراد آن را به عنوان تفریح و استراحت و رهایی از مشکلات و مسئولیت های شغل سابق تلقی می کنند، اما برای عده ای دیگر با توجه به مسائل و مشکلات اقتصادی، زمانی برای شروع فعالیت کاری دیگر می باشد. بسیاری از افراد زمان بازنشستگی را فرصت طلایی برای انتخاب شغل دیگر می دانند و همین مسئله موجب می شود که مسیر زندگی آن ها تغییر کند. زمان بازنشستگی به گذراندن وقت افراد می انجامد اما می توان بهترین بهره را در این مدت زمان داشت. البته اینکه افراد بازنشسته در این دوران شروع به فعالیت کاری جدید نمایند یا نه، بستگی به توانایی های فرد و عوامل دیگر دارد.
برنامه ریزی برای دوران بازنشستگی بسیار حائز اهمیت است چون هنگام بازنشستگی فرد میزان درآمد و بسیاری از امتیازات دیگری را از دست می دهد. انجام فعالیت های کاری در این دوران به شرایط و عوامل مختلفی بستگی دارد و نمی توان معیار ثابتی را برای آن درنظر گرفت.
در سال های ابتدایی بازنشستگی اغلب افراد به دلایلی مانند خستگی ناشی از کار و غیره ترجیح به استراحت می دهند اما ادامه دار بودن این روند باعث می شود افراد به انواع مختلف بیماری های روحی مانند افسردگی دچار شوند. در بازنشستگی افراد وارد دوران تازه ای از زندگی خود می شوند و ممکن است مزایا و معایب فراوانی برای آن ها به همراه داشته باشد. در ادامه مطلب توضیحات بیشتری در خصوص شرایط بازنشستگی و موارد دیگر در این زمینه خواهیم داد.
شرایط بازنشستگی برای زنان و مردان
شرایط بازنشستگی برای زنان و مردان کاملا متفاوت است و هرکدام در سنین خاصی بازنشسته می شوند. به طور کلی برای مردان سن بازنشستگی 60 سال و برای زنان 55 سال است که در صورت وجود شرایط خاصی امکان تغییر آن وجود دارد.
بازنشستگی برای زنان
در صورت وجود یکی از شرایط زیر امکان بازنشسته شدن برای زنان وجود دارد:
- اگر بانوان به مدت 35 سال سابقه بیمه داشته باشند، بدون محدودیت سنی بازنشته می شوند.
- داشتن 42 سال سن و حداقل 20 سال سابقه بیمه به شرط آن که فرد در اداره یا ارگانی استخدام باشد و بیمه به صورت کامل پرداخت شده باشد.
- داشتن حداقل 45 سال سن و حداقل 30 سال سن امکان بازنشستگی وجود دارد.
- داشتن حداقل 55 سال سن و حداقل 10 سال سابقه بیمه
- اگر فردی 55 سال سن و حداقل 1 سال سابقه بیمه داشته باشد، می تواند با بیمه کردن خود تا 10 سال آینده (خرید مابقی سابقه بیمه تا 10 سال) می تواند بازنشسته شود.
بازنشستگی برای مردان
- آقایان نیز در صورت واجد شرایط بودن موارد زیر می توانند درخواست بازنشستگی دهند.
- اگر ۳۵ سال سابقه بیمه داشته باشید، بدون محدودیت سنی میتوانید بازنشسته شوید.
- اگر حداقل ۵۰ سال سن و حداقل ۳۰ سال سابقه بیمه داشته باشید، میتوانید بازنشسته شوید.
- اگر حداقل ۶۰ سال سن و حداقل ۱۰ سال سابقه بیمه داشته باشید، میتوانید بازنشسته شوید.
- اگر حداقل ۶۰ سال سن و حداقل یک سال سابقه بیمه داشته باشید، میتوانید با خرید الباقی سابقه مورد نیاز خود تا ۱۰ سال از سازمان تامین اجتماعی، سابقه بیمه خود را به ۱۰ سال رسانده و بازنشسته شوید.
با توجه به شرایط مذکور می توان به این نتیجه رسید که شرط سنی و سوابق بیمه تاثیر مستقیمی در بازنشسته شدن افراد دارد. البته در ارتباط با شرایط بازنشستگی ابتدا به سن افراد توجه می شود و در نهایت سوابق بیمه آن ها نیز مورد بررسی قرار می گیرد. البته مواردی مانند مرخص (مثلا مرخصی زایمان) و غیره می تواند تاثیر زیادی در سن بازنشستگی افراد بگذارد.
مستمری بازنشستگی
مستمری بازنشستگی یکی از وظایف اصلی شرکت های بیمه می باشد که در صورت وجود شرایط خاص باید به بیمه شدگان پرداخت نمایند. دو شرط اصلی سن و سابقه بیمه در مستمری بازنشستگی بسیار موثر هستند که موجب می شود افراد بازنشسته از این حق برخوردار شوند. مستمری بازنشستگی همانطور که از نام آن پیداست تنها به افراد بازنشسته تعلق می گیرد و تعهدی از سوی بیمه تامین اجتماعی می باشد. مطابق ماده 76 قانون بازنشستگی تامین اجتماعی، افراد مشمول در صورت حائز بودن شرایط زیر حق استفاده از مستمری بازنشستگی را خواهند داشت.
- حداقل ده سال حق بیمه مقرر را قبل از تاریخ تقاضـاى بازنشستگى پرداخته باشند.
- سن مرد به شصت سال تمام و سن زن به پنجاه و پنج سال تمام رسیده باشد.
- کسانى که 30 سال تمام کار کرده و در هر مورد حق بیمه مدت مزبور را به سازمان پرداخته باشند، در صورتى که سن مردان 50 سال و سن زنان 45 سال تمام باشد می توانند تقاضاى مستمرى بازنشستگى نمایند.
- افرادى که حداقل بیست سال متوالى و بیست و پنج سال متناوب در کارهاى سخت و زیان آور (مخل سلامت) اشتغال داشته باشند و در هر مورد حق بیمه مدت مزبور را به سازمان پرداخته باشند، می توانند تقاضاى مستمرى بازنشستگى نمایند.
مستمری بازنشستگی در صوت فوت
چنانچه فرد بازنشسته تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی فوت کند، بازماندگان وی در صورت وجود شرایط مشخص شده در قانون می توانند از مستمری بیمه شده استفاده کنند. بازماندگان واجد شرایط بیمه شده متوفى در یکى از حالات زیر مستمرى بازنشستگی دریافت خواهند کرد:
- در صورت فوت بیمه شده بازنشسته
- در صورت فوت بیمه شده از کارافتاده کلى مستمرى بگیر
- در صورت فوت بیمه شده اى که در ده سال آخر حیات خود حداقل حق بیمه یک سال کار، مشروط بر اینکه ظرف آخرین سال حیات، حق بیمه 90 روز کار را پرداخت کرده باشد.
نحوه محاسبه مستمری بازنشستگی تامین اجتماعی
سوابق پرداخت حق بیمه و میزان حقوق فرد بازنشسته در تعیین حق مستمری اهمیت زیادی دارند. با توجه به ماده 77 قانون بازنشستگی تامین اجتماعی، میزان مستمرى بازنشستگى عبارت است از یک سی ام متوسط مـزد یـا حقوق بیمه شده ضربدر سنوات پرداخت حق بیمه، مشروط بر آنکه از سی و پنج سی ام متوسط مزد یا حقوق تجاوز ننماید.
برای محاسبه مستمری بازنشستگی ابتدا باید متوسط حقوق و دستمزد فرد بازنشسته را تعیین کرد و سپس عدد به دست آمده را در سابقه پرداخت حق بیمه ضرب نمود و در نهایت این عدد را بر ۳۰ تقسیم نمود. متوسط مزد یا حقوق براى محاسبه مستمرى بازنشستگى عبـارت اسـت از مجموع مزد یا حقوق بیمه شده که بر اساس آن حق بیمه پرداخت گردیده ظـرف آخرین دو سال پرداخت حق بیمه تقسیم بر بیست و چهار.
لازم به ذکر است مطابق ماده 111 قانون بیمه بازنشستگی تامین اجتماعی، مستمری بازنشستگی نباید از حداقل دستمزد کارگر عادی کمتر باشد. (این ماده قانون تنها برای افرادی که حداقل 20 سال سابقه بیمه داشته باشند، اجرا می شود)
