آشنایی با ساختار دیوان داوری ورزش CAS

دیوان داوری ورزش Court of Arbitration for Sport یا به اختصار CAS یک نهاد داوری مستقل و فعال در زمینه اختلافات ورزشی است.

مقر این دیوان در شهر لوزان سوئیس قرار دارد، و به جهت اینکه یکی از زبان­‌های رسمی کشور سوئیس فرانسوی است، از این دیوان با سرواژه TAS که مخفف عبارت فرانسوی Tribunal Arbitral du Sport است، نیز یاد می­‌شود.

صلاحیت این دیوان اختیاری است بنابراین یک اختلاف در جریان ورزشی فقط در صورتی قابلیت طرح در دیوان را دارد که طرفین اختلاف صلاحیت دیوان برای رسیدگی به اختلاف را پذیرفته باشند.

با توجه به اینکه بر اساس اساسنامه فیفا بندهای ۵۹ و ۶۰ ارجاع اختلافات به داوری دادگاه CAS مجاز شمرده شده است و فدراسیون­‌های تابعه فدراسیون جهانی فوتبال FIFA، از جمله فدراسیون فوتبال ایران، و همچنین بسیاری دیگر از فدراسیون­‌های ورزشی، صلاحیت اختیاری دیوان داوری ورزش CAS را پذیرفته­‌اند.

اختلافات ورزشی، به ویژه در رشته فوتبال قابلیت ارجاع به این دیوان را دارد، آشنایی با این دیوان برای وکلای بین ­الملل و دانش آموختگان رشته حقوق بین­ الملل و حقوق ورزش، ضروری است.

در این مقاله با تاریخچه، ساختار و ارکان دیوان آشنا خواهید شد. همچنین آیین دادرسی دیوان داوری ورزش CAS نیز به طور کامل مورد بررسی قرار خواهد گرفت. و در پایان با نقشی که یک وکیل بین ­الملل یا وکیل ورزش باید در این دیوان ایفا کند آشنا خواهید شد.

تاریخچه دیوان داوری ورزش CAS

داوری یکی از شیوه­‌های حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات است که نسبت به شیوه‌­های قضایی دارای مزیت­‌های فراوانی است که شرح و تفصیل آن در حوصله این مقاله نمی­‌گنجند، اما از باب اشاره چند نمونه از این مزیت‌­ها را ذکر می­‌کنیم:

• طرفین اختلاف امکان انتخاب داور را دارند.
• داوری نسبت به شیوه قضایی سریع­‌تر است.
• داوری نسبت به شیوه قضایی پیچیدگی کمتری دارد.
• در داوری رسیدگی علنی وجود ندارد و داوری علی القاعده محرمانه است.
• امکان غرض‌­ورزی و جانب‌داری در داوری کمتر است.

با توجه به مزیت‌­هایی که داوری دارد و ما در اینجا برخی از آن‌ها را برشمردیم، همواره از سوی اندیشمندان عرصه حقوق ورزشی و وکلای بین المللی در زمینه ورزش، نیاز به وجود یک نهاد داوری اختصاصی در زمینه ورزش احساس می‌شد؛ این احساس نیاز در سال ۱۹۸۴ میلادی به نقطه اوج خود رسید.

اواسط دهه ۸۰ میلادی از لحاظ ورود سرمایه‌­های اقتصادی به عرصه ورزش، یک نقطه عطف در تاریخ به شمار می‌­آید. در این سال­‌ها بود که به دلیل توجه رسانه‌­های اجتماعی به ورزش، و همچنین در پی استفاده ابزاری از ورزش در مناسبات سیاسی دولت­‌ها، ورزش از یک تفریح به یک صنعت تبدیل شود و به موازات گسترش آن، حجم اختلافات ناشی از آن نیز، به ویژه در رابطه با مسائل مالی، گسترش پیدا کند.

اینجا بود که تلاش‌­های حقوق­دانان بین‌ ­الملل و دکترین حقوقی ورزشی باعث شد تا توسط کمیته بین‌­المللی المپیک International Olympic Committee (IOC) نود سال پس از شروع به فعالیت در زمینه ورزش، یک مرجع عالی برای حل و فصل اختلافاتی ایجاد نماید که موضوع آ‌ن‌ها حقوق ورزشی بود و یا از موضوعات ورزشی نشات گرفته بودند.

ساختار دیوان داوری ورزش (CAS)

مانند هر نهاد یا سازمان بین‌­المللی دیگر، دیوان داوری ورزش که با ماموریت حل و فصل نمودن اختلافات حقوقی در زمینه ورزش به عنوان یک نهاد داورری اختصاصی فعالیت می‌­کند نیز دارای آیین‌­نامه، طرز اداره و ساختار مختص به خود است.

در این قسمت از مقاله با ساختار کلی، قسمت­‌های تشکیل دهنده، ارکان و شیوه­‌های تصمیم­‌گیری در دیوان داوری ورزشی آشنا خواهیم شد. اما پیش از هر توضیحی در رابطه با ساختار دیوان، لازم است تا با شورای بین‌­المللی داوری ورزش (ICAS) آشنا شویم.

شورای بین‌­المللی داوری ورزش (ICAS) چیست و چه نقشی در تشکیلات CAS دارد؟

شورای بین‌­المللی داوری ورزش (ICAS)‌، که از این پس در این مقاله به اختصار شورا نامیده خواهد شد، شورایی مرکب از اعضایی است که توسط سه نهاد مهم ورزشی تعیین می­‌شوند. این سه نهاد عبارتند از: اتحادیه فدراسیون‌های بین‌المللی، اتحادیه کمیته‌های ملی المپیک و کمیته بین‌المللی المپیک.

شورا متشکل است از هیات رئیسه‌ای با حضور یک رئیس، نایبان رئیس و اعضای عادی. وظیفه اصلی شورا، تضمین بی­‌طرفی داوران و به طور کلی حفظ بی­‌طرفی شورا است. علاوه بر این شورا موظف به انجام هر اقدام لازم جهت صیانت از منافع اصحاب دعوی می‌­باشد.

همچنین شورا باید همه ساله قوانین را مورد بازبینی و بررسی قرار دهد تا جهت رفع ایرادات احتمالی، اقدام به تدوین و تصویب موارد جدید نماید.

مدیریت دیوان از حیث مسائل اداری یکی دیگر از وظایف این شورا است. تمامی اعضای این شورا از بین حقوقدانان برجسته و صاحب‌نظر به شرح زیر انتخاب می­‌شوند:

• ۴ عضو به انتخاب فدراسیون­‌های بین‌المللی (IFS)؛ ترکیب انتخاب این ۴ نفر به این شرح است: سه نفر به انتخاب اتحادیه فدراسیون­‌های بازی­‌های المپیک تابستانی (ASOIF) و یک نفر باقی مانده به انتخاب اتحادیه فدراسیون­‌های بازی­های زمستانی (AWIF).
• ۴  عضو به انتخاب  اتحادیه کمیته‌­های ملی المپیک (ANOC)
• ۴ عضو به انتخاب کمیته بین­‌المللی المپیک (IOC)
• ۴  عضو به انتخاب ۱۲ عضو انتخاب شده به شرح بالا
• ۴  عضو توسط ۱۶ عضور انتخابی به شرح بالا با این شرط که عضو هیچ یک از کمیته‌­های بالا نباشند.

از بین این اعضا یک نفر به عنوان رئیس انتخاب می­‌شود؛ ریاست شورا به طور اتوماتیک و همزمان، ریاست دیوان را نیز بر عهده دارد.

این ۲۰ نفر که برای یک دوره چهار ساله قابل تمدید فعالیت خواهند نمود حق فعالیت به عنوان داور در دیوان داوری را ندارند؛ علاوه بر ممنوعیت تصدی سمت داوری، این افراد از این امکان برخوردار نیستند تا با سمت وکیل یا حتی مشاوره حقوقی اصحاب دعوی در جلسات دیوان شرکت نمایند.

نحوه فعالیت دیوان داوری ورزش CAS

حل و فصل این اختلافات توسط ریاست هر شعبه و یا نایب رئیس شعبه صورت می­‌گیرد. در حالی که شعب عادی (دقت کنید شعب عادی، نه شعب بدوی) وظیفه حل و فصل اختلافات حقوقی را برعهده دارند، وظیفه پنل­‌ها یا هیات‌­های شعب تجدیدنظر، رسیدگی به اعتراضاتی است که نسبت به تصمیمات اتخاذ شده از سایر نهادهای ورزشی، صورت می‌­گیرد.

برای مثال اختلاف یک بازیکن فوتبال با یک باشگاه بر سر نحوه پرداخت دستمزد می­‌تواند به دیوان داوری ورزش CAS ارجاع شود و در یکی از شعب عادی رسیدگی شود؛ اما برای مثال شکایت یک تیم فوتبال از حکم صادره از فدراسیون فوتبال ملی‌­ای که باشگاه در لیگ آن فعالیت دارد بابت تصمیم و رایی که صادر کرده، به شعب تجدیدنظر ارجاع می­‌شود.

دقت فرمایید آنچه که در اینجا ملاک است این موضوع است که اعتراض و دعوی بر سر یک اختلاف موجود است یا بر سر یک رای صادره.

بنابراین در حالی که فدراسیون فوتبال یک کشور بابت رایی که نسبت به یک باشگاه صادر کرده در شعب تجدیدنظر طرف دعوی قرار می‌گیرد، همین فدراسیون بابت بدهی به مربی تیم ملی‌­اش یا بابت طلب از اسپانر، در شعب عادی طرف دعوی خواهد بود.

علاوه بر این، دیوان دارای یک دفتر است که در نقش دبیرخانه فعالیت می­‌کند و ریاست آن با دبیر کل است. نظارت بر آرای صادره از شعب عادی و تجدید نظر بر عهده این نهاد است.

آیین رسیدگی دیوان داوری ورزش

آیین دادرسی دیوان در شعب عادی و شعب تجدید نظر متفاوت و از حیث تشریفات و نحوه اداره، طرز تشکیل و شیوه‌­های اتخاذ تصمیم و ابلاغ رای تابع احکام ویژه خود است.

در واقع به اختلافات ناشی از قرارداد یا مسئولیت مدنی که به ورزش هم مربوط باشد با آیین دادرسی عادی عادی رسیدگی می­‌شود و به اختلافات ناشی از تصمیمات و آرای صادره از نهادهای ورزشی، با آیین دادرسی تجدیدنظر.

همچنین شایان ذکر است که در آیین دادرسی عادی، علاوه بر داوری، میانجیگری برای قلع ریشه اختلاف موجود نیز پیش‌­بینی شده است، در حالی که چنین صلاحیتی برای شعب تجدیدنظر وجود ندارد.  همچنین این شعب وظیفه دارند.

چه کسانی به عنوان داور در دیوان فعالیت می­‌کنند؟

داوران دیوان  توسط شورای بین‌­المللی داوری انتخاب می­‌شوند. این افراد الزاما باید دانش‌­آموخته رشته حقوق باشند و ضمن آشنایی با یکی از زبان­‌های فرانسه یا انگلیسی به عنوان زبان­‌های رسمی دیوان، با مسائل ورزشی آشنا باشند.

لیست این داوران هر ۴ سال یک بار توسط شورا بازبینی و بررسی می­‌شود. داوران پس از انتخاب در یکی از پنل­‌های شعب عادی یا تجدیدنظر دیوان به عنوان داور فعالیت خواهند داشت.

بنابراین بر خلاف برخی از نهادهای داوری بین­‌المللی که امکان پیشنهاد داور توسط طرفین دعوی وجود دارد، حضور داور انتخابی در دیوان داوری ورزشی منتفی است.

حدود صلاحیت دیوان چیست و دیوان تحت چه شرایطی امکان ورود به یک دعوی را دارد؟

علی الاصول دیوان امکان ورود به تمامی اختلافات با ماهیت ورزشی و هر اختلافی با ماهیت غیر ورزشی که از ورزش نشات گرفته باشد را دارد.

برای مثال دیوان برای داوری در پرونده اختلاف یک بازیکن با یک باشگاه ورزشی بر سر مقررات آزادسازی بازیکن پس از خاتمه قرارداد، به عنوان یک اختلاف ورزشی صلاحیت ورود دارد؛ همچنین علی رغم اینکه دریافت دستمزد، یک اختلاف مالی است، اما اگر این اختلاف از یک قرارداد ورزشی ناشی شود، دیوان صلاحیت ورود و داوری در این زمینه را دارد.

اما دیوان فقط در زمانی می‌­تواند صلاحیت خود را اعمال نماید که طرفین اختلاف به صورت کتبی بر سر صلاحیت دیوان به توافق رسیده باشند. بر اساس قواعد کلی داوری، در دیوان داوری ورزش CAS هم، توافق بر سر پذیرش صلاحیت، می‌­تواند پیش از وقوع اختلاف یا بعد از حدوث آن باشد.

آیا طرفین امکان استفاده از وکیل را دارند و نقش وکیل ورزشی در دعاوی ورزشی چیست؟

طرفین دعوا علاوه بر اینکه می‌­توانند شخصا یک دعوی را طرح و پی­گیری نمایند، می­‌توانند در تمامی مراحل تنظیم شکایت و دادرسی از یک وکیل استفاده نماند.

شایان ذکر است که اگرچه برای فردی که به نمایندگی از طرفین دعوی وارد پروسه داوری می­‌شود از عنوان وکیل استفاده می­‌شود اما الزاما چنین فردی برای ورود به دعوی، نیاز به پروانه وکالت ندارد. فلذا هر فردی که طرفین دعوی به دیوان داوری ورزش CAS معرفی نمایند، قادر خواهد بود تا به عنوان نماینده یا تسامحا وکیل رونده پرونده طرح شده را دنبال نماید.

یک وکیل یا مشاور حقوقی متخصص ورزشی در چند مرحله می‌­تواند با دانش و تجربه‌­ای که دارد به کمک شما آمده و نقش خود را به عنوان حامی حقوقی شما ایفا نماید.

از جمله مواردی که یک ورزشکار یا مالک باشگاه و کسب و کار استارتاپ ورزشی و یا یک سرمایه‌گذار و اسپانسر در زمینه صنعت ورزش می­‌تواند از خدمات وکیل یا مشاور حقوقی ورزشی استفاده نماید، می‌­توان به موارد زیر اشاره کرد:

• در مرحله مذاکرات پیشاقراردادی
• در مرحله انعقاد قرارداد
• در مرحله مذاکرات مسالمت آمیز با طرف مقابل پیش از ارجاع با داوری
• در مرحله تنظیم شکایت برای طرح دعوی یا ارجاع به داوری
• در مرحله رسیدگی به پرونده مطروحه برای مواردی مثل تنظیم لایحه دفاعی، پاسخ با دفاعیات طرف مقابل، اعتراض به رای و غیره.
• همچین جهت تلاش برای حصول صلح و سازش در صورت عدم ضرورت طرح دعوی

پرسش‌های متداول