در همه نظام‌های حقوقی جرایم به چند دسته مختلف تقسیم می‌شوند. یک دسته از جرایم، جرایم علیه اموال نام دارند. در جرایم علیه اموال، شخص مجرم جرمی را علیه اموال شخص دیگر انجام می‌دهد. سرقت، کلاهبرداری، خیانت در امانت و غیره از نمونه‌های جرایم علیه اموال هستند.
جرم جعل معمولا مقدمه ارتکاب کلاهبرداری است. بدین معنا که فرد سندی را جعل می‌کند تا به وسیله آن فرد دیگری را فریب دهد و کلاهبرداری نماید.
با این حال به جهت تحکیم روابط اجتماعی جعل را به طور مستقل نیز جرم تلقی می‌کنند. اهمیت جعل به اندازه‌ای است که در کتب حقوقی در ذیل جرایم علیه مصالح کشور مورد بررسی قرار می‌گیرد.
به عبارت دیگر جعل و هر نوع آن اعم از جعل گواهینامه رانندگی را در دسته جرایم علیه اموال محسوب نمی‌کنند بلکه به جهت اهمیت این موضوع در نظم و امنیت کشور، آن را در زمره جرایم علیه مصالح کشور و آسایش عمومی قرار می‌دهند.
این امر نشان می‌دهد که به ابعاد غیرمالی جعل توجه بسیاری می‌شود و جعل دارای ضررهای غیرمالی بسیار مانند سلب اعتماد عمومی می‌باشد. برای مثال جعل مدرک دانشگاهی جهت حفظ اعتبار دانشگاه باید جرم دانسته شود.
جعل و انواع آن
جعل به دو نوع جعل مادی و جعل معنوی تقسیم می‌شود. در ذیل به بررسی انواع جعل با کمک وکیل کیفری می‌پردازیم. مطالعه تعریف جعل مادی و جعل معنوی منجر به درک کامل مبحث جعل خواهد شد.
جعل مادی
با توجه به اهمیت جرم جعل، قانونگذار فصل پنجم کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی را به این جرم اختصاص داده است. جعل در لغت به معنای دگرگون ساختن است. معنای حقوقی آن نیز از معنای لغوی آن دور نیست.
در معنای حقوقی نیز وقتی فردی سند دروغینی را ایجاد می‌کند عمل او جعل نامیده می‌شود. با این حال جعل فقط ایجاد سند جدید را شامل نمی‌شود.
گاهی فرد سند موجودی را برمی‌دارد و مطالب دروغینی را به آن الحاق و اضافه می‌کند، گاهی نیز فرد مطلب موجودی در سند را از طریق تراشیدن یا خراشیدن حذف می‌نماید و گاهی فرد از طریقی یکی از مطالب موجود در سند را تغییر می‌دهد برای مثال یک صفر جلوی عددی که نشان‌دهنده مبلغ است اضافه می‌نماید. تمام این موارد مشمول عنوان جعل مادی است و مجازات دارد.
به عبارت دیگر جعل مادی بدین معناست که در ظاهر و صورت نوشته یا سند خدشه‌ای وارد شود. این کار معمولا پس از مرحله تنظیم سند انجام می‌گیرد.
- ماده ۵۲۳ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی در این باره مقرر می‌نماید: «جعل و تزویر عبارت‌اند از: ساختن نوشته یا سند یا ساختن مهر یا امضای اشخاص رسمی یا غیر رسمی خراشیدن یا تراشیدن یا قلم بردن یا الحاق یا محو یا اثبات یا سیاه کردن یا تقدیم یا تاخیر تاریخ سند نسبت به تاریخ حقیقی یا الصاق نوشته‌ای به نوشته دیگر یا به کار بردن مهر دیگری بدون اجازه صاحب آن و نظایر اینها به قصد تقلب.» همچنین قانون مجازات اسلامی به ارتکاب جعل مادی توسط کارمندان دولتی نیز اشاره کرده است.
- ماده ۵۳۲ تعزیرات مقرر می‌دارد: «هر یک از کارمندان و مسئولان دولتی که در اجرای وظیفه خود در احکام و تقریرات و نوشته‌ها و اسناد و سجلات و دفاتر و غیر آن‌ها از نوشته‌ها و اوراق رسمی تزویر کند اعم از این که امضا یا مهری را ساخته یا امضا یا مهر یا خطوط را تحریف کرده یا کلمه‌ای الحاق کند یا اسامی اشخاص را تغییر دهد علاوه بر مجازات‌های اداری و جبران خسارت وارده به حبس از یک تا پنج سال یا به پرداخت شش تا سی میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.»
جعل معنوی
جعل معنوی یا مفادی در جایی است که هیچگونه خدشه‌ای به ظاهر سند یا نوشته وارد نشود و برخی حقایق در آن تحریف شود یا مطالب منتسب به دیگران به گونه دیگری در آن‌ها منعکس شود.
جعل معنوی تنها از سوی کارکنان ادارات دولتی و مراجع قضایی و مامورین خدمات عمومی در راستای انجام وظایفشان قابل ارتکاب است. این افراد اگر موضوع یا مضمون سند را تغییر دهند، گفته یا نوشته یکی از مقامات رسمی را تحریف کنند، بیانات یکی از طرفین را تحریف نمایند، امر نادرستی را صحیح یا امر صحیحی را نادرست جلوه دهند یا چیزی که به آن اقرار نشده است را اقرارشده جلوه دهند، مرتکب جعل معنوی شده‌اند.
برای مثال اگر سردفتر اسناد رسمی قرارداد اجاره را به عنوان بیع تنظیم نماید مرتکب جعل معنوی شده است. بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی در باب جعل معنوی مقرر می‌دارد:
هر یک از کارکنان ادارات دولتی و مراجع قضایی و مامورین به خدمات عمومی که در تحریر نوشته‌ها و قراردادهای راجع به وظایفشان‌مرتکب جعل و تزویر شوند اعم از این که موضوع یا مضمون آن را تغییر دهند یا گفته و نوشته یکی از مقامات رسمی، مهر یا تقریرات یکی از طرفین را تحریف کنند یا امر باطلی را صحیح یا صحیحی را باطل یا چیزی را که بدان اقرار نشده است اقرار شده جلوه دهند علاوه بر مجازات‌های اداری و جبران‌خسارت وارده به حبس از یک تا پنج سال یا شش تا سی میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهند شد.
بنابراین جعل مادی توسط همه اشخاص و جعل معنوی تنها از سوی کارکنان دولتی و مراجع قضایی و اداری قابل ارتکاب است. حال که با مفهوم جعل و انواع آن آشنا شدیم به مبحث جعل گواهینامه رانندگی خواهیم پرداخت.
یکی از اسنادی که ممکن است مورد جعل قرار گیرد گواهینامه رانندگی است. در ذیل جرم جعل گواهینامه رانندگی و مجازات آن مطابق جلسات مشاوره حقوقی آنلاین را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
جعل گواهینامه رانندگی چیست و چگونه انجام می‌شود؟
جعل گواهینامه رانندگی یکی از نمونه‌های جرم جعل است. این جرم به قدری اهمیت دارد که از جمله جرایم غیر قابل گذشت محسوب می‌شود. این یعنی پیگیری این جرم به شاکی خصوصی نیاز ندارد و هر زمانی که جعل گواهینامه کشف شود، متهم تحت تعقیب قرار می‌گیرد.
یعنی لازم نیست فردی که گواهینامه جعلی گرفته است با دیگری تصادف کند و او شکایت نماید، همین که پلیس از طریق استعلام به جعلی بودن گواهینامه او پی ببرد قابل تعقیب کیفری خواهد بود. این امر از باب اهمیت حفظ نظم و امنیت کشور و ناشی از اهمیت جرم جعل است که در ابتدای مباحث به آن اشاره کردیم.
جعل گواهینامه رانندگی می‌تواند به شکل‌های مختلف انجام شود. ممکن است فرد به طور کلی یک گواهینامه جعلی بسازد یا اینکه گواهینامه معتبر موجودی را بردارد و تغییری در محتویات آن ایجاد نماید مثلا نام دارنده گواهینامه را تغییر دهد.
جعل گواهینامه رانندگی هم می‌تواند به صورت جعل مادی و هم به صورت جعل معنوی انجام شود. به عبارت دیگر ممکن است جعل گواهینامه رانندگی توسط افراد عادی و یا توسط کارمندان دولتی انجام شود. در هر کدام از این حالت‌ها مجازات فرد مرتکب متفاوت خواهد بود.
جعل معنوی و مادی گواهینامه رانندگی چیست و مجازات آن‌ها کدام است؟ پاسخ این پرسش را در مباحث ذیل بررسی می‌کنیم.
جعل گواهینامه رانندگی توسط کارمندان دولت
ممکن است کارمند دولتی که مسئول صدور گواهینامه رانندگی بوده، در جریان تنظیم و صدور گواهینامه موضوع یا مضمون را تغییر دهد یا امر صحیحی را نادرست و امر نادرستی را صحیح جلوه دهد و به طور کلی مرتکب یکی از نمونه‌های جعل معنوی شود.
این کار جعل معنوی گواهینامه رانندگی توسط کارمندان دولت نامیده می‌شود. کارمند دولت همچنین ممکن است مرتکب جعل مادی گواهینامه رانندگی شود و در ظاهر سند خدشه‌ای وارد نماید.
برای مثال ممکن است اسم شخص دارنده گواهینامه را تغییر دهد. اگر کارمند دولت مرتکب جرایم مذکور شود و گواهینامه رانندگی جعلی صادر نماید با مجازات‌های زیر رو به رو می‌شود:
- مجازات‌های اداری و جبران خسارت وارده
- حبس از یک تا پنج سال یا پرداخت شش تا سی میلیون ریال جزای نقدی
جعل گواهینامه رانندگی توسط افراد عادی
ممکن است فردی عادی اقدام به جعل گواهینامه رانندگی نماید. ارتکاب جرم جعل گواهینامه رانندگی توسط این شخص جعل مادی نام دارد. این فرد که کارمند دولتی نیست و در اجرای وظیفه خود اقدام به جعل نکرده است با مجازات‌های زیر رو به رو می‌شود:
- جبران خسارت وارده
- حبس از شش ماه تا سه سال یا سه تا هجده میلیون ریال جزای نقدی
همانطور که مشاهده می‌کنید قانونگذار مسئولیت بیشتری برای کارمند دولت قائل شده و مجازات بیشتری برای او تعیین کرده است. این امر بدین خاطر است که انتظار بیشتری از کارمند دولت می‌رود و اینکه او در انجام وظایف رسمی خود مرتکب جرم شود در نگاه قانونگذار عمل قبیح‌تری است.
بدین ترتیب ارتکاب جرم جعل گواهینامه رانندگی را در دو حالت مختلف یعنی توسط کارمندان دولتی و توسط افراد عادی بررسی کرده و مجازات هر یک را بیان کردیم.
مجازات استفاده از گواهینامه رانندگی جعلی چیست؟
در بخش‌های قبلی انجام جعل و به طور خاص ارتکاب جعل گواهینامه رانندگی را بررسی کردیم. با این حال در برخی موارد ممکن است فرد فقط از گواهینامه جعل شده استفاده نماید.
برای مثال از وکیل تلفنی می‌پرسند یک کارمند دولت اقدام به جعل گواهینامه رانندگی نماید و آن را به فرد دیگری بفروشد و این فرد نیز از گواهینامه جعلی استفاده نماید. پرسشی که در اینجا مطرح می‌شود آن است که استفاده از گواهینامه رانندگی جعل شده هم جرم است؟
پاسخ پرسش مذکور مثبت است. عمل کسی که از گواهینامه رانندگی جعل شده استفاده می‌نماید هم جرم است. این فرد طبق بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی با مجازات‌های زیر رو به رو خواهد شد:
- جبران خسارت وارده
- حبس از شش ماه تا سه سال یا سه تا هجده میلیون ریال جزای نقدی
همانطور که مشاهده می‌کنید استفاده از گواهینامه جعلی به اندازه جعل گواهینامه مجازات دارد. البته شایان ذکر است که طبیعتا فردی که از گواهینامه جعلی استفاده می‌نماید باید از جعلی بودن آن آگاه بوده باشد.
این فرد همچنین ممکن است دارای گواهینامه رسمی نباشد و علاوه بر مجازات استفاده از گواهینامه جعلی به مجازات رانندگی بدون گواهینامه رسمی هم محکوم شود.
دریافت مشاوره تخصصی درباره جرم جعل گواهینامه رانندگی
در این مقاله به مبحث جعل گواهینامه رانندگی پرداختیم، انواع جعل را توضیح داده و هر یک از آن‌ها را در بحث جعل گواهینامه رانندگی مورد بررسی قرار دادیم.
در صورتی که درباره جرم جعل گواهینامه رانندگی و مجازات آن سوال دارید و یا جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره این جرم و فرایند رسیدگی کیفری آن، با بنیاد وکلا تماس بگیرید. مشاوران حقوقی ما آماده ارائه خدمات مشاوره حقوقی تخصصی به صورت حضوری، تلفنی و آنلاین هستند.
