قرارداد بیمه

قرارداد بیمه از عقدها و قراردادهای منطقی و عقلانی است که کاربردهای مختلف در موضوعات مختلف دارد؛ لذا بیمه عقدی است مستقل، اگر زیر هیچ یک از عناوین معهود به طور مثال صلح، ضمان و هبه مشروط داخل نشود محکوم به صحت است.

بنابراین قرارداد بیمه فقط در حالی صحیح است که با یکی از عنوان‌های معامله همچون صلح، هبه و ضمان مطابقت داشته باشد و به صورت دیگر هم که گفته شد عقد مستقلی است و حکم مخصوص خودش را داراست.

رکن‌های بیمه

رکن‌های بیمه بدین ترتیب می‌باشد:

• ایجاب از طرف بیمه گذار و قبول از طرف بیمه‌گر و یا بالعکس
• مورد بیمه از جان و مال
• وجه بیمه
• شروط عقد بیمه

در عقد بیمه دو شرط عام و خاص وجود دارد.

شرایط عام شرایطی است که در همه‌ عقود وجود دارد، مثل اهمیت و شرایط خاص عوامل اعتباری در عقد بیمه مانند:

1. تعیین دو طرف عقد که افراد حقیقی یا حقوقی هستند.
   • تعیین مورد بیمه
   • تعیین مبلغ بیمه
2. تعیین نوع خطری که ممکن است منجر به حادثه شود مانند آتش سوزی
   • تعیین بازپرداخت مبلغ از سوی بیمه‌گذار اگر اقساطی است.
   • تعیین کردن زمان بیمه

حق بیمه

با پرداخت کردن وجه بیمه، مسئولیت مدنی بیمه از کسی که بیمه شده یعنی بیمه گذار به کسی که او را بیمه کرده یعنی بیمه گر واگذار می‌شود.

خسارت

خسارت در لغت به معنی ضرر است ولی در بیمه کمی هم فراتر است. خسارت به این معنی می‌باشد که وقوع خطر در بیمه‌نامه پیش‌بینی شده باشد.

زمانی که خسارت اتفاق می‌افتد کسی که زیان دیده به کسی که زیان زده مراجعه می‌کند و کسی که زیان زده هم تقاضای حمایت از بیمه‌گر می‌کند.

در این حالت بیمه‌گر وارد قضیه می‌شود و در محدوده‌ بیمه نامه به پرداخت خسارت برای کسی که زیان دیده اقدام می‌کند.

بیمه مسئولیت مدنی

بیمه مسئولیت مدنی، عقدی است که در آن بیمه‌گر در ازای مبلغ بیمه که از بیمه گذار باید دریافت کند متعهد می‌شود که در صورتی که خطری در قرارداد ذکر شده است اتفاق افتاد، خسارت فرد ثالث را بدهد.

در واقع قراردادی است که به نفع شخص ثالث است که بر اساس آن بدهکاری که از وقوع حادثه‌ ذکر شده در قرارداد که از سوی بیمه‌‌گذار اتفاق می‌افتد، مورد تضمین بیمه گر قرار می‌گیرد.

این تعاریف جنبه‌ حقوقی بیمه را مطرح می‌کند ولی جنبه فنی آن را پوشش نمی‌دهد.

به عبارت دیگر بیمه‌ مسئولیت مدنی یعنی موسسه بیمه مجموعی از خطرها را بر طبق آمار متعهد می‌شود؛ یعنی موسسه افرادی را که در اثر وقوع حوادث و خطرهایی که از عمل و رفتار خودشان ممکن است مسئول مدنی واقع شوند در برابر دیگر افراد، در ازای گرفتن مبلغی به عنوان حق بیمه برای جبران خسارت ضرر دیدگان ضامن آن‌ها می‌شود و متعهد می‌گردد که خسارت زیان دیده را بپردازد.

بعضی از بیمه‌های مسئولیت مدنی از این قرارند:

بیمه مسئولیت مدنی کارفرمایان

• بیمه مسئولیت مدنی دولت و کارمندان دولت و شهرداری ها
• بیمه مسئولیت مدنی متصدی حمل و نقل دریایی
• بیمه مسئولیت مدنی متصدیان حمل و نقل زمینی، هوایی و دریایی
  بیمه مسئولیت مدنی پزشکان، جراحان، داروسازان و مدیران مراکز درمانی
• بیمه‌های اجباری مسئولیت مدنی در ایران

این بیمه ها به حکم قانون اجباری هستند:

بیمه مسئولیت کارفرمایان

• بیمه مسئولیت دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در مقابل اشخاص ثالث
• بیمه اجباری مسئولیت مدنی گارد صنعت نفت و نگهبانان مسلح بانک‌ها

قرارداد بیمه

تعریف قرارداد بیمه

قرارداد بیمه منطبق با تعریف عقد ماده ۱۸۳ قانون مدنی نیست اما از جمله عقود معین محسوب می‌شود درحقیقت قرارداد بیمه عقدی است که به موجب آن یک طرف بیمه‌گذار تعهد می‌کند در ازای پرداخت وجه یا وجوهی در صورت وقوع حادثه و بروز خسارت از طرف مقابل یعنی بیمه‌گر خسارت وارد جبران شود.

مبلغی که بیمه گذار پرداخت می‌کند حق بیمه و آنچه که بیمه می‌شود موضوع بیمه است.

شرایط عمومی عقد بیمه

قرارداد بیمه عقد لازم است

عقد بیمه دارای یک سری شرایط عمومی است که در ماده ۱۹۰ قانون مدنی آمده است و باید رعایت شود اما بیمه یک سری اوصاف خاص دارد که عبارتند از: بیمه یک عقد لازم است استثنایی که بر لازم بودن قرارداد بیمه وجود دارد قرارداد بیمه عمر است که جنبه سرمایه‌گذاری دارد و افراد مکلف نیستند که به پس‌انداز و سرمایه‌گذاری خود ادامه دهند.

بنابراین اگر بیمه‌گذار از پرداخت حق بیمه عمر خود استنکاف کند بیمه‌گر نمی‌تواند او را به پرداخت حق بیمه ملزم کند.

در واقع طبیعت بیمه عمر این است که به بیمه گذار این حق را می‌دهد هر وقت بخواهد بیمه عمر را متوقف کند و از پرداخت حق بیمه امتناع کند از سوی دیگر بیمه‌گر همواره مکلف به انجام تعهدات قراردادی است و حق توقف و امتناع از انجام تعهدات قراردادی را ندارد.

پس بیمه عمر نسبت به بیمه‌گر لازم و نسبت به بیمه گذار جایز است

عقد بیمه عقد معوض است

یعنی هر یک از بیمه‌گر و بیمه‌گذار تعهداتی در مقابل تعهد طرف دیگر را می‌پذیرد بیمه‌گذار تعهد به اعلام صحیح ریسک موضوع بیمه و پرداخت حق بیمه دارد و بیمه‌گر تعهد به پوشش ریسک تعیین شده در عقد دارد.

بیمه عقد رضایی است

قرارداد بیمه طبق ماده ۲ قانون بیمه با یک سند کتبی منعقد می‌شود اما این سند دلیل بر تشریفات خاص داشتن عقد بیمه نیست بلکه در عالم اثبات ما نیاز داریم که یک سند کتبی وجود داشته باشد لذا می‌توان قرارداد شفاهی منعقد کرد.

بیمه عقد غیر مجانی است

یعنی نیت لطف و احسان بین طرف‌های قرارداد وجود ندارد هر یک از طرفین به دنبال کسب منفعت خودش می‌باشد. در واقع بیمه گذار همواره باید مبلغی بابت ما به ازای تضمینی که از بیمه‌گر دریافت می‌کند تحت عنوان حق بیمه پرداخت کند.

بیمه عقد استمراری است

یعنی در طول زمان وجود دارد این کشش زمانی بیمه است که وصف اتفاقی بودن آن را نیز تبیین می‌کند مدت عقد می‌تواند خیلی طولانی باشد که در این موارد معمولا حق بیمه به صورت سالیانه پرداخت و محاسبه می‌شود یا برای مدت کوتاه مثل یک سفر هوایی باشد که در هر دو مورد اثر عقد برای مدتی پس از انعقاد یا زمان معین دیگر است.

بیمه یک عقد اتفاقی است

از تعریفی که در ماده یک قانون بیمه آمده است مشخص شده است که تنها خطری می‌تواند موضوع عقد بیمه قرار بگیرد جنبه اتفاقی بودن ریسک موضوع بیمه است.

اساس اعتبار عقد بیمه این است که اگر ریسک قبل از انعقاد عقد بیمه محقق شود طبق ماده ۱۸ قانون بیمه عقد بیمه باطل است.

شرکت‌های بیمه تنها اموری را بیمه می‌کنند که حادثه وصف اتفاقی داشته باشد که بیشتر توجه به جنبه غیر قابل پیش‌بینی بودن و واقعه شانسی برای بیمه‌گذار مطرح است.

بیمه عقد مبتنی بر حسن نیت است

حسن نیت از عناصر اصلی عقد بیمه است در قرارداد بیمه بیمه‌گر به اعلام بیمه گذار اطمینان می‌کند و اساس محاسبات و حق بیمه قرارداد را بر همین قرار می‌دهد اگر بعدا ثابت شود بیمه گذار در اعلامات خود فاقد حسن نیت بوده ضمانت اجراهای سنگینی برای تخلف پیش‌بینی شده از جمله بطلان عقد در صورت سوء نیت در اعلام ریسک با قیمت موضوع مال موضوع بیمه مواد ۱۱ و ۱۲ قانون بیمه.

بیمه عقدی الحاقی یا تحمیلی است

عقد بیمه یک چهارچوب مشخص و از پیش تعیین شده و چاپی از سوی بیمه‌گر دارد بیمه‌گذار فقط جاهای خالی فرم را پر می‌کند.

در ایران شرکت‌های بیمه در قالب شرکت سهامی عام و با سهام بانام تشکیل می‌شوند و باید از بیمه مرکزی مجوز دریافت کنند در واقع بیمه مرکزی رسالتش نظارت بر فعالیت بیمه‌ها و حمایت از حقوق بیمه گذاران و ذینفعان بیمه است.

بیمه مرکزی است که شرایط عمومی قرارداد بیمه را تعیین می‌کند اگر بعد از صدور بیمه نامه بیمه گذار درخواست تغییر یا تغییرات در مفاد بیمه را داشته باشد پذیرش آن تغییرات از طرف بیمه‌گر در قالب یک قرارداد الحاقی صورت می‌گیرد.

هرگونه تغییر در مفاد بیمه‌نامه بدون موافقت کتبی بیمه‌گذار قابل انجام نیست مگر تغییر اشتباهات سهو قلم توسط بیمه‌گر یا نماینده رخ داده باشد.

ماده ۱ قانون بیمه به تعریف عقد بیمه پرداخته است و ماده ۲ گفته که به موجب یک سند کتبی است پس بیمه هم یک شرایط عمومی دارد هم یک شرایط اختصاصی شرایط عمومی جنبه عام دارند و در همه انواع بیمه‌ها کاربرد دارند و جز مقررات آمره هستند.

توافق خلاف آ‌ن‌ها قابل قبول نیست و شرایط اختصاصی مختص به هر یک از قراردادهای بیمه می‌باشند در صورت مغایرت شرایط اختصاصی با شرایط عمومی بیمه‌نامه ارجحیت با شرایط اختصاصی است.

برای دریافت اطلاعات بیشتر می‌توانید از مشاوره حقوقی تلفنی بنیاد وکلا کمک بگیرید.