راهنمای مطالعه

نحوه محاسبه سهم الارث ارث چیست؟

ارث بردن واقعه ایی است که بعد از مرگ مورث (شخصی که امکان ارث بردن از ایشان به موجب قانون موجود باشد که همان ارث گزار است) محقق می‌شود و از جمله موارد ی است که در قانون مدنی مطرح شده قواعد حاکم بر ارث است.

مطابق با ماده ۸۶۷ قانون مدنی ارث به فوت حقیقی یا فوت فرضی مورث تحقق پیدا میکند.

به لحاظ عرفی ارث به مالی گفته می‌شود که بعد از فوت شخص به وارثان و بازماندگان وی تعلق میگیرد و اما بر اساس مقررات قانونی ارث شامل انتقال قهری دارایی متوفی به ورثه می‌باشد.

این مفهوم ارث مشابه مفهوم ترکه می‌باشد و ترکه نیز عبارت است از کلیه اموال و دارایی که بعد از پرداخت نمودن دیون متوفی به بازماندگان شخص تعلق میگیرد.

نکته ی حائز اهمیت این است که بعد از پرداخت دیون که بر عهده ی میت است میتوان اقدام به تقسیم ارث نمود و در ابتدا باید هزینه های کفن و دفن، بدهی ها و وصیت وی انجام شود و سپس نوبت به تقسیم ارث میرسد.

طبقات و درجات ارث طبقه اول وراث نسبی

خویشاوندان نسبی: رابطه ی مشخصی با شخص دیگر از طریق ولادت مانند رابطه ی دختر و پدر که مستقیم است و با واسطه مانند دو خواهر که به واسطه ی پدر با هم خویشاوند شده اند.
خویشاوندی سببی: رابطه ای است که بین دونفر در اثر نکاح به وجود می آید؛ مثل رابطه زن با شوهرش یا رابطه خویشاوندی عروس با پدرشوهرش.

در ابتدا باید به این موضوع اشاره نمود که چنانچه شخص متوفی دارای همسر باشد اول سهم الارث همسر که از دسته ی وراث سببی است پرداخت میگردد و در کل در تقسیم ارث ابتدا سهم وراث سببی داده و بعد از آن نوبت به وراث نسبی می‌رسد.

دسته ی اول از وراث نسبی افرادی هستند که از طریق ولادت رابطه ی خویشاوندی پیدا میکنند و از هم ارث میبرند مانند پسر و پدر و عبارتند از پدر و مادر و اولاد و فرزندان این اولاد و در صورت وجود طبقه ی درجه اول به درجه دوم ارث تعلق نمیگیرد و درجه اول شامل: پدر، مادر و فرزندان درجه دوم: اولاد اولاد (نوه های متوفی).

نحوه محاسبه سهم الارث

طبقه دوم وراث نسبی:

طبقه ی دوم که به واسطه ی مسب از هم ارث میبرند عبارتند از:

اجداد، خواهر، برادر و فرزندان آنها و همین طبقه دوم وراث نسبی باز به دو درجه تقسیم می‌شود که مانند طبقه اول در صورت افراد درجه یک به درجه ی دو ارث نمی‌رسد که افراد درجه اول شامل: برادر و خواهر و اجداد ( پدربزرگ و مادر بزرگ) است و درجه دوم: فرزندان خواهر و برادر و پدرها و مادرهای پدربزرگ و مادربزرگ.

طبقه سوم وراث نسبی:

عمو، عمه، دائی و خاله و فرزندان آنها و طبقه ی سوم نیز به دو درجه تقسیم می‌شود:

عمو، عمه، خاله و دائی درجه یک
فرزندان آنها درجه دوم

نکته ی قابل توجه این است که با وجود طبقه ی اول ارث شامل حال طبقه ی دوم نمی‌شود برای مثال اگر فردی دارای همسر و فرزند نباشد و مادر داشته باشد ارثی به خواهر و برادر نمیرسد؛ زیرا از طبقه ی اول فردی زنده است.

تقسیم ارث پدر و محاسبه سهم الارث

بعد از فوت پدر وراث میتوانند با دریافت گواهی انحصار وراثت از شورای حل اختلاف اقدام به تقسیم ارث نمایند و در صورت زنده بودن همسر سهم زن از ارث شوهر پرداخت میگردد.

البته بعد از پرداخت مهریه، همسر در صورت داشتن فرزند یک هشتم و در صورتی که فرزندی نداشته باشند یک چهارم (ماده ۸۶۴ قانون مدنی) ارث می‌برد و همچنین در صورتی ارث می‌برد که عقد دائم کرده باشند (ماده ۹۴۰ قانون مدنی) و این ارث از سایر اموال منقول و غیر منقول پرداخت می‌شود.

مطابق با ماده ۹۴۳ همین قانون در صورتی که مردی زن خود را طلاق دهد و این طلاق به صورت رجعی باشد، اگر مرد یا زن در طول مدت عده فوت نمایند دیگری از او ارث می‌برد و بعد از همسر نوبت به سایر وراث می‌رسد.

اگر متوفی دارای پدر و مادر باشد و فرزند هم داشته باشد سهم هریک از پدر و مادر یک ششم است و در صورتی که فاقد فرزند باشد مادر یک سوم و مابقی ترکه متعلق به پدر است.

مطالبه ی مهریه و نفقه از ارث شوهر فوت شده

مطالبه مهریه از ارث شوهر فوت شده امکان پذیر است و در صورتی است که زوجه قبلا مهریه را دریافت نکرده یا نبخشیده باشد.

در این خصوص زن بعد از فوت همسرش از طریق اجرای ثبت و متعاقب بر آن از طریق طرح دعوی با تقدیم دادخواستی مبنی بر مطالبه مهریه در دفاتر خدمات قضایی و تعیین میزان مهریه به روز و مطابق شاخص بانک مرکزی نسبت به وصول حق اقدام می نماید.

شایان ذکر است این مطالبه از ارث زوجه کم نمی‌کند.

در صورتی که زوجه فوت نماید و همسرش زنده باشد فرزندان میتوانند مهریه مادر خود را طلب نمایند. در مورد نفقه نیز به همین منوال است و اگر ثابت شود که مرد در زمان حیاتش نفقه پرداخت نکرده نفقه قابل وصول است.

موانع ارث

در قانون مواردی تحت عنوان موانع ارث ذکر شده است و در صورت وجود مواردی وارث دیگر از متوفی ارث نمی‌برد:

قاتل (متوفی): قتل از موانع ارث است و مطابق با ماده ۸۸۰ قانون مدنی کسی که مورث خود را به عمد بکشد از ارث ممنوع می‌گردد، اگر چه تنهایی یا با کمک دیگری این کار را کرده باشد.
ولادت از زنا: مطابق با ماده ۸۸۴ قانون مدنی زنا زاده از پدر و مادر و اقوام آنها ارث نمی‌برد.
جنین: هنگامی که هنگام فوت مورث جنینی وجود داشته باشد تقسیم ارث انجام نمی‌شود تا تکلیف جنین (زنده به دنیا آمدن) مشخص گردد (ماده ۸۷۸ قانون مدنی).
کفر: بر اساس ماده ۸۸۱ همین قانون کافر از مسلمان ارث نمی‌برد.
لعان: اگر مردی وجود و انتساب فرزند به خودش را انکار کند و به همسر خود تهمت زنا بزند رابطه ی توارث میان آنها از بین می‌رود و چنین فرزندی از مادر و اقوام مادر ارث می‌برد و متقابلا خویشاوندان مادری نیز از آن ارث می‌برد.
غایب مفقود الاثر: در صورتی که میان وراث غایب مفقود الاثری باشد سهم ارث او کنار گذاشته می‌شود تا تکلیف وی روشن شود (ماده ۸۷۹).

گواهی انحصار وراثت

گواهی است که به درخواست وراث از سمت مراجع قضایی صادر می‌گردد که این گواهی شامل تعداد و مشخصات وراث، نسبت آنها با متوفی و سهم آنها از ماترک می‌باشد و این اولین قدم برای تعیین تکلیف اموال متوفی است.

مراحل اخذ گواهی

اداره ثبت احوال فوت هر شخصی را ثبت می‌نماید و بعد از باطل شدن شناسنامه گواهی فوت صادر می‌شود.

جهت تقسیم ترکه وراث متوفی باید به شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه متوفی مراجعه و فرم انحصار وراثت را تکمیل نمایند و اقدام یک نفر از وراث برای امضاء و ارائه دادخواست انحصار وراثت کافی است.

بعد از تقدیم دادخواست و اخذ فرم گواهی مالیات بر ارث از اداره ی دارایی دادگاه پس از بررسی مدارک موجود در یکی از روزنامه های کثیر الانتشار یا محلی اقدام به درج آگهی می‌نماید تا اگر شخصی معترض است مراجعه نماید و این هزینه ها با متقاضی است و بعد از مدت یک ماه در صورتی که معترضی وجود نداشت گواهی صادر میگردد.