بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی هر گاه مدعی دلایل و مدارک کافی برای اثبات ادعای خود به دادگاه ارائه نکرده باشد و در مقابل، مدعی علیه ادعای وی را انکار کند، مدعی می تواند از مدعی علیه تقاضا کند تا سوگند یاد کند که در صورت ادای سوگند توسط مدعی علیه، ادعای مدعی ساقط خواهد شد که به این سوگند قضایی سوگند بتی یا قاطع دعوا نیز گفته می شود.
البته مدعی علیه می تواند ادای سوگند را به خود مدعی رد کند که در این صورت اگر خود مدعی برای اثبات ادعایش سوگند یاد کند ادعایش به اثبات می رسد . اما گاهی علاوه بر اینکه مدعی علیه از ادای سوگند خودداری می کند، از رد سوگند به مدعی نیز خودداری می کند که در این صورت می توان از نکول سوگند توسط مدعی علیه صحبت نمود.
به همین مناسبت در ادامه این مقاله قصد داریم به بررسی نکول سوگند توسط مدعی علیه و پیامدهای نکول از ادای سوگند توسط مدعی علیه بپردازیم.
نکول مدعی علیه از ادای سوگند
در این قسمت قصد داریم به بررسی این سوال بپردازیم که نکول مدعی علیه از ادای سوگند چیست؟
با عنایت به توضیحات فوق، می توان گفت هر گاه مدعی علیه (خواهان یا خوانده دعوا)، از ادای سوگند خودداری کند و از اختیاری که در ردّ سوگند به مدعی دارد نیز استفاده نکرده و این موضوع را به دادگاه اعلام کند، تعیین تکلیف ادعای مطرح شده توسط مدعی با دشواری رو به رو می گردد؛ چرا که از یک طرف ادعای مدعی بدون دلیل بوده است و از سوی دیگر، مدعی علیه نیز علی رغم انکار ادعا و درخواست سوگند از سوی مدعی، از ادای سوگند و رد آن به مدعی خودداری و این امر را به دادگاه اعلام می نماید.
در چنین حالتی می توان از نکول از ادای سوگند توسط مدعی علیه سخن گفت که تحت عنوان نکول سوگند نیز شناخته شده است.
به موجب ماده ۲۷۳ قانون آیین دادرسی مدنی، در صورت نکول مدعی علیه از ادای سوگند، دادگاه سه بار به مدعی علیه اخطار می کند که یا سوگند ادا نماید و یا سوگند را به مدعی علیه رد کند؛ در غیر این صورت ناکل شناخته خواهد شد.
پیامد نکول سوگند توسط مدعی علیه
در قسمت قبل به بررسی مفهوم نکول از سوگند یا نکول مدعی علیه پرداخته شد؛ اما به موجب قانون آیین دادرسی مدنی و همچنین رویه قضایی دادگاه ها، نکول از ادای سوگند پیامدهایی را برای ناکل یا مدعی علیه که از اتیان سوگند خودداری کند، به همراه خواهد داشت؛ به همین دلیل در این قسمت قصد داریم به بررسی پیامد نکول مدعی علیه از ادای سوگند بپردازیم.
مسئله پیامد عدم ادای سوگند و نکول سوگند توسط مدعی علیه در ماده ۲۷۴ قانون آیین دادرسی مدنی مورد اشاره قرار گرفته است که بر اساس آن: "چنانچه منکر از ادای سوگند و رد آن به خواهان نکول نماید، دادگاه سه بار جهت اتیان سوگند یا رد آن به خواهان، به منکر اخطار می کند، در غیراین صورت، ناکل شناخته خواهد شد.
با اصرار خوانده بر موضع خود، دادگاه ادای سوگند را به خواهان واگذار نموده و با سوگند وی ادعا ثابت و به موجب آن حکم صادر می شود و در صورت نکول خواهان از ادای سوگند، ادعای او ساقط خواهد شد".
بنابراین ماده طبیعی است که هر گاه مدعی علیه در پی اخطار دادگاه سوگند یاد کرده و یا آن را به مدعی واگذار کند، تکلیف ادعا حسب مورد تعیین خواهد شد.
اما در صورتی که مدعی علیه بر موضع خود اصرار کند (یعنی از ادای سوگند خودداری نموده و سوگند را نیز به طرف مقابل رد نکند)، ناکل شناخته می شود که دادگاه پس از درج این امر در صورت مجلس، ادای سوگند را به مدعی واگذار می کند که در صورت ادای سوگند توسط مدعی، ادعای وی ثابت می شود و به موجب آن حکم صادر خواهد شد و در صورت خودداری از ادای سوگند توسط مدعی، ادعا ساقط خواهد شد.
لازم به ذکر است که در صورتی که مدعی علیه نسبت به ادای سوگند سکوت کرده باشد و این سکوت وی از باب تعمد بوده باشد، دادگاه ضمن تذکر عواقب شرعی و قانونی کتمان حقیقت، سه بار به خوانده اخطار می کند که در نتیجه استنکاف از ادای سوگند ، وی ناکل شناخته می شود.
