مهاجرت یکی از بزرگ‌ترین تصمیماتی است که بسیاری از ما ممکن است با آن مواجه شویم. با توجه به افزایش روزافزون تعداد مهاجرین به خصوص از کشور ما به کشورهای دیگر، لازم است تا قبل از هر اقدامی و یا هرگونه هزینه کردنی، آگاهی کامل در مورد کشور مقصد و شرایط دریافت اقامت، انواع اقامت، تابعیت و موارد دیگر کسب کنیم.
تفاوت‌های اقامت و تابعیت
برخی به اشتباه می‌پندارند که داشتن تابعیت و دریافت اقامت یک کشور یک چیز است. یا اگر کسی موفق به دریافت اقامت شود، گرفتن تابعیت او از همان کشور قطعی و حتمی است. اما واقعیت این است که مفهوم اقامت از تابعیت جداست. اقامت حق ساکن شدن در یک کشور است به این ترتیب که شما با اخذ اقامت به صورت توریستی، موقت، تحصیلی یا دائم؛ این حق را پیدا می‌کنید که برای بازه زمانی مشخص یا دائمی در کشور مقصد سکونت گزینید.
اقامت اولین مرحله مهاجرت است. شما ممکن است به عنوان توریست برای یک سفر کوتاه یا بلند مدت، اقامت توریستی بگیرید و چند صباحی را در خاک کشور دیگر سکونت گزینید. ممکن است برای گذراندن دوره درسی با اقامت تحصیلی یا برای اشتغال، ویزای تحصیلی یا کاری دریافت کنید. به این ترتیب کشور میزبان اجازه سکونت یافتن در خاکش را به شما می‌دهد.
افرادی که اقامت یک یا چند کشور را دارند، باید به صورت دوره‌ای و بعد از مدتی سالانه برای تمدید اقامت خود به اداره مهاجرت مراجعه کنند. این تمدید برای آن است که کشور مقصد از استمرار دلیلی که شما را پذیرفته، مطمئن شود. برای مثال، مطمئن شود که شما به کاری که برای انجامش آمده‌اید، همچنان اشتغال دارید یا درستان همچنان ادامه دارد.
افرادی که مقیم کشور دیگری هستند، از حقوق شهروندی محدودتری نسبت به تابعین همان کشور بهره‌مند می‌شوند. مقیمان اگرچه در ظاهر شبیه شهروندان عادی همان مملکت هستند اما حق رای ندارند، نمی‌توانند به اشتغال در مناصب دولتی دربیایند، نمی‌توانند وام بگیرند و خرید و فروش و ملیکت برای آنان محدود است. نباید بیشتر از ۶ ماه خاک کشور میزبان را ترک کنند، در غیر این صورت اقامت آنان باطل می‌شود. نباید مرتکب جرمی شوند چرا که ممکن است به دیپورت شدن منجر گردد. همیشه باید کارت اقامت خود را به همراه داشته و در صورت لزوم نشان دهند.
در مقابل، تابعیت یک رابطه معنوی و سیاسی میان فرد و کشور میزبان ایجاد می‌کند. فردی که تابعیت کشور دیگری را دارد، شهروند رسمی و قانونی آن کشور محسوب شده و مانند این است که از روز نخست در همان خاک به دنیا آمده است. او حق رای و استخدام در مناصب دولتی دارد، می‌تواند وام بگیرد و هر نوع معامله‌ای انجام دهد. محل سکونت او به اقامتگاه او یعنی محل انجام امورش از منظر قانون تبدیل می‌شود، محدودیتی در ورود و خروج از کشور ندارد و می‌تواند چندین سال هم غایب باشد. تابعیت زمینی محکم است که فرد می‌تواند با اطمینان بر روی او قدم بگذارد.
به همین دلیل دریافت تابعیت پروسه‌ای سخت‌تر و زمان‌برتر از اخذ اقامت است. ممکن است شما اقامت شغلی یا تحصیلی خود را تا مدت‌ها بتوانید تمدید کنید یا حتی با انجام یک سرمایه‌گذاری بزرگ‌تر، خرید ملک یا هر روش دیگری، اقامت دائم کشوری را به دست آورید اما همچنان تبعه آن کشور به حساب نیایید. نتیجه می‌گیریم که دریافت اقامت لزوما به اخذ تابعیت منجر نمی‌شود.
تابعیت در برخی کشورها مانند کشورهای مهاجرپذیری نظیر آمریکا یا کانادا، تابع خاک است. یعنی هرکس در خاک این کشور متولد شود تبعه آن کشور محسوب می‌شود. برای همین هم این کشورها بهشت افرادی است که می‌خواهند مهاجرت کنند و بچه‌دار شوند. اما در برخی کشورها که عموما مهاجرپذیر نیستند، مانند ایران، تابعیت پیرو سیستم خون است و شما باید از پدر و مادر و در ایران از فقط پدر تابع آن کشور متولد شوید تا تابعیت دریافت کنید.
از انتقادات وارد به این سیستم به خصوص در ایران که فقط تابعیت پدر اهمیت دارد، این است که بسیاری از کودکان متولد از پدر و مادر با تابعیت‌های مختلف، از حقوق شهروندی خود در کشور یکی از والدینشان محروم می‌شوند. البته به تازگی قانونی تصویب شده که کودکان متولد از صرفا مادر ایرانی هم شناسنامه ایرانی بگیرند.
هر کشور بسته به مسائل سیاسی و دیپلماتیک خود و رابطه سیاسی که با دیگر کشورها دارد، شرایط دریافت اقامت و تابعیت مختلفی را برای مهاجرین تعیین می‌کنند. برای همین هم شما باید دو موضوع را قبل از هر نوع تصمیم‌گیری برای مهاجرت حتما بررسی کنید. اول از همه شرایط و وضعیت خودتان به عنوان مهاجر؛ اینکه از چه طریقی می‌خواهید اقامت دریافت کنید، سلیقه و علایق شما به کدام کشور می‌خورد، کدام کشور برای شما شرایط تحصیلی یا شغلی مناسب‌تری را فراهم می‌کند و در نهایت بودجه شما با پول ملی کدام کشور همخوانی بیشتری دارد. دومین عامل شرایط کشور یا کشورهاییست که به عنوان مقصد انتخاب نموده‌اید. کشور میزبان به چه ملیت‌هایی اقامت و تابعیت راحت‌تری می‌دهد، این کشور چقدر از شما حمایت می‌کند و روند دریافت تابعیت حدودا چه میزان به طول خواهد انجامید.
