ایرانی، افغانستانی، هندی، اسپانیایی و … همه از جمله صفاتی هستند که به انسان ها تعلق می گیرد.
یکی از معانی آن ها این است که آن فرد تبعه ایران، افغانستان و یا هر کشور دیگری است.
تابعیت رابطه ای است که هر فرد با دولت مورد تبعیت که دولت متبوع نامیده می شود، دارد.
این رابطه می تواند از بدو تولد با توجه به سیستم اعطاء تابعیت مورد پذیرش آن کشور به وی اعطاء شود؛ همچنین هر کس می تواند تابعیت جدیدی کسب کند.
ما در این مقاله درباره شرایط و آثار گرفتن تابعیت در ایران در سه بخش صحبت خواهیم کرد.
در بخش اول کسب یا گرفتن تابعیت را تعریف کرده، در بخش دوم شرایط گرفتن تابعیت در ایران را بر می شمریم و در بخش سوم آثار گرفتن تابعیت را بیان می کنیم.
کسب یا اخذ تابعیت یعنی چه؟
اعطاء تابعیت همواره از بدو تولد اتفاق نمی افتد بلکه تحت شرایطی، یا بنا به اتفاقات و یا به درخواست فرد تابعیت جدیدی به فرد داده می شود.
برای کسب تابعیت کشور دیگر، فرد یا تابعیت کشوری را دارد، یا بدون تابعیت است.
کشورها معمولا به سختی اجازه ترک تابعیت می دهند و شروط سخت گیرانه ای را برای آن وضع می کنند؛ مثلا در طول سال فقط به تعداد معینی از افراد اجازه ترک تابعیت می دهند.
شرط دیگری که ممکن است توسط کشور ها وضع شود، این است که برای ترک تابعیت سن خاصی را معین می کنند.
مثل قانون مدنی ایران که در ماده ۲۸۸ سن ترک تابعیت را ۲۵ سال تعیین کرده است.
ماده ۲۸۸ قانون مدنی: "اتباع ایران نمی توانند تبعیت خود را ترک کنند، مگر به شرایط ذیل:
- به سن ۲۵ سال تمام رسیده باشند…. "
و حتی گاهی شروطی مثل انجام تعهدات قانونی، همچون خدمت نظام وظیفه آورده می شود.
پس کسب تابعیت یعنی فردی که فاقد تابعیت است و یا از کشور خود ترک تابعیت کرده است، درخواست گرفتن تابعیت کشور دیگری را بدهد تا اگر شرایط مقرر در قوانین آن کشور را داشت، تبعه آن محسوب شود.
افرادی که تبعه ی ایران هستند، یا از بدو تولد تابعیت ایران را داشته اند؛ یعنی با توجه به سیستم حقوقی ایران تابعیت به آن ها تعلق می گرفته است و یا بعدا آن را کسب کرده اند.
شرایط اخذ تابعیت ایران، در قانون مدنی بیان شده است که در بخش بعد به بررسی آن خواهیم پرداخت.
شرایط اخذ تابعیت ایران
شرایط کسب تابعیت ایران بر اساس مواد قانون مدنی عبارت است از:
- ۱۸ سال تمام حتی در صورتی که حکم رشد گرفته باشد.
- سکونت ۵ سال متوالی یا متناوب در ایران؛ گویا قانونگذار با وضع این شرط در پی نشانه ای از علاقه شخص به سرزمین و مردم این کشور بوده است.
قانونگذار در همین ماده، اقامت در کشور دیگر برای خدمت به ایران را در حکم اقامت در خاک ایران دانسته است.
- انجام دادن خدمت وظیفه عمومی در صورتی که این خدمت درقوانین کشور متبوع فرد اجباری باشد؛ یعنی در حقیقت قانونگذار پذیرش فرد فراری را ممنون اعلام کرده است.
- محکوم نشدن به جنحه مهم یا جنایت غیر سیاسی در هیچ کشوری
- داشتن تمکن مالی یا شغل معین برای امرار معاش طبق ماده ۹۸۳ قانون مدنی
قانونگذار استثناء شرط اقامت را در ماده ۹۸۰ بیان کرده است.
بر اساس این ماده، افراد زیر می توانند درخواست تابعیت ایران را بدون شرط اقامت داشته باشند؛ البته این درخواست باید توسط هیات وزیران تصویب شود:
- کسانی که به امور عام المنفعه در ایران خدمت کرده باشند، مثل پزشکان، دانشمندان و متخصصان
- خارجیانی که اهل و عیال ایرانی داشته باشند.
آثار گرفتن تابعیت ایران
کسانی که به تابعیت ایران در می آیند از تمامی حقوقی که برای ایرانیان در نظر گرفته شده است برخوردارند.
اما یک سری استثنا در همه ی کشور ها از جمله ایران وجود دارد؛ چرا که برخی از مشاغل و مناصب با توجه به حساسیت بالای آن ها، قابل تصدی توسط افرا تازه تبعه نباشد.
این مشاغل عبارت اند از:
- ریاست جمهوری و معاونان او
- عضویت در شورای نگهبان و ریاست قوة قضاییه
- وزارت و کفالت وزارت و استانداری و فرمانداری
- عضویت در مجلس شورای اسلامی
- عضویت در شوراهای استان و شهرستان و شهر
- استخدام در وزارت امور خارجه واشتغال در هرگونه پست یا مأموریت سیاسی
- اشتغال به قضاوت
- عالی ترین رده فرماندهی در ارتش و سپاه و نیروی انتظامی
- تصدی پست های مهم اطلاعاتی و امنیتی
