سند در دعاوی حقوقی به عنوان دلیلی برای اثبات ادعای طرفین دعوا کارایی دارد و قاضی از شخص مدعی درخواست می‌کند که به منظور اثبات ادعای خود سند و مدرکی ارائه دهد.
از این رو اسناد به عنوان یکی از ادله اثبات دعوا می‌تواند به شمار رود. هر دعوایی بسته به ماهیت و نوع آن، نیاز به ارائه یک سری اسناد و مدارکی دارد و بر اساس یک اصل حقوقی، بار اثبات دعوا با مدعی است و به تبع آن شخص یا اشخاصی که مدعی موضوعی و طرح دعوا در دادگاه هستند، باید آن را به اثبات برسانند.
در رابطه با دعاوی خانواده، یکی از اسناد مورد استفاده، سند ازدواج است. تقریبا در تمامی دعاوی که راجع به زوجین در دادگاه مطرح می‌شود، قاضی از خواهان تقاضا دارد که سند ازدواج را تسلیم نماید. برای همین هم گم شدن سند ازدواج مشکل ساز خواهد شد.
قضات دادگاه‌های خانواده از دریافت سند ازدواج، اهداف مختلفی دارند و یکی از این اهداف اثبات رابطه زوجیت بین طرفین است. عقدنامه یا سند ازدواج، به خوبی نشان می‌دهد که طرفین با هم نسبت زوجیت داشته و امکان رسیدگی به اصل دعوا وجود دارد.
با توجه به این که ارائه سند نکاحیه در طرح دعاوی خانواده چون طلاق، مهریه، حضانت و غیره، انجام می‌شود، حال اگر این سند وجود نداشته باشد، یقینا دادگاه نیز نمی‌تواند به درخواست خواهان رسیدگی کند.
در صورتی که مثلا قصد ثبت دادخواست طلاق را داشته ولی به سند ازدواج به هر دلیلی دسترسی ندارید، گم شدن اصل سند نمی‌تواند مانع از بررسی دعوا مطروحه در دادگاه گردد بلکه خواهان می‌تواند به جای اصل عقدنامه، رونوشت آن را تقدیم دادگاه کند.
در هر صورت مفقودی اصل هر سند می‌تواند مشکلاتی را برای مالکین به همراه داشته و از این حیث که سند ازدواج هم برای شوهر و هم زن می‌باشد، عواقب گم کردن آن شامل حال هر دو طرف می‌شود.
از جمله عواقب گم شدن سند ازدواج می‌توان به سوء استفاده از این اسناد مانند جعل اشاره نمود که به تبع آن اشخاص سودجو اقدام به جعل هویت و ماهیت عقدنامه نموده و از طریق آن برای منافع شخصی خود استفاده می‌کنند.
برای دریافت رونوشت سند ازدواج، افراد متقاضی این امکان را دارند به محلی که در آن جاری شدن عقد ازدواج و ثبت آن انجام شده است، تقاضای صدور المثنی عقدنامه را بدهند. با ثبت درخواست مربوطه بعد از گذشت چند روز امکان دریافت سند ازدواج وجود دارد و زوجین می‌توانند برای دریافت این سند اقدام کنند.
لزوم دریافت سند ازدواج
این امکان وجود دارد که اصل سند ازدواج مفقود شود و یا به هر دلیل ممکن، امکان دسترسی داشتن زوجین به عقدنامه نباشد. حال از آن جهت که در طرح دعاوی طلاق، مهریه و سایر امور خانواده، سند ازدواج مورد استفاده قرار می‌گیرد، در این صورت ضروری است که بعد از گم شدن اصل عقدنامه برای یافتن اصل این سند اقدامات لازم انجام شده و یا این که المثنی سند ازدواج جایگزین اصل عقدنامه شود.
اما پیش از پرداختن به عواقب گم شدن اصل سند ازدواج، لازم است که در مورد ثبت کردن عقد ازدواج و شرایطی که برای ثبت عقد نکاح دائم و موقت وجود دارد، توضیحاتی را ارائه کنیم.
در انجام بسیاری از معاملات و عقود، سند به یکی از طرفین یا هر دو طرف داده می‌شود که امکان استناد به آن در مواقع ضروری وجود دارد. عقد نکاح بین طرفین نیز دارای شرایط خاصی بوده که یکی از این شرایط خاص، لزوم ثبت عقد نکاح است.
قانونگذار به صراحت اعلام کرده است که عقد ازدواج باید به صورت رسمی ثبت شود و در صورتی که این واقعه رسما ثبت نگردد، شوهر مجرم شناخته شده و طبق کیفر تعیین شده در قانون با او رفتار می‌شود.
در این صورت می‌توان وکیل متخصص می‌گوید که ثبت عقد ازدواج دائم یک امر ضروری در روابط زوجیت به شمار رفته و از طرف دیگر تکلیف و وظیفه قانونی برای زوجین محسوب می‌شود. ازدواجی که بین زن و مرد انجام شده است، بایستی مراحل رسمی آن با مراجعه به دفترخانه رسمی شده و به منزله انجام فرآیند قانونی ثبت عقد ازدواج، سندی در این زمینه تنظیم می‌شود.
زمانی که عقد نکاح به ثبت می‌‌رسد، دفترخانه سندی تحت عنوان سند ازدواج را تنظیم و صادر می‌کند و عموما به زوجه تحویل می‌دهد.
لزوم دریافت سند ازدواج، در اغلب مواقع برای عقد دائم بوده و در مواردی خاص، صیغه مستلزم صدور سند ازدواج است. دلیل این امر هم به دلیل الزامی بودن ثبت عقد دائم و اختیاری بودن ثبت عقد موقت است. در این صورت شوهر به منظور مصون ماندن از مجازات عدم ثبت محضری عقد نکاح باید برای دریافت سند ازدواج، اقدامات لازم را انجام دهد.
جدای از ضمانت اجرای کیفری عدم ثبت عقد ازدواج و تنظیم سند نکاحیه، سند ازدواج برای طرح دعاوی خانواده به کار گرفته شده و در هر صورت زن و شوهری که با هم عقد ازدواج می‌کنند، لازم است که این عقد را به صورت رسمی در محضر انجام داده و بعد از مراحل ثبت آن، سند ازدواج خود را دریافت کنند.
سند ازدواج در اختیار کدام یک از زوجین است؟
در بخش قبل به لزوم تنظیم و دریافت سند ازدواج اشاره شده و طبیعتا سند ازدواج در صورتی به زوجین ارائه می‌شود که ثبت محضری قبل از آن صورت گرفته باشد.
با توجه به این که شوهر طبق قانون موظف به ثبت ازدواج شده است، عدم اقدام برای ثبت نکردن این واقعه می‌تواند باعث شود که زوجه از شوهر به دلیل ثبت نکردن محضری عقد و دریافت نکردن سند ازدواج، شکایت کند.
مبنای اثبات وقوع عقد ازدواج در محاکم دادگستری، ارائه سند ازدواج است و علاوه بر این که امکان ثابت کردن این موضوع یعنی رابطه زن شوهری بین طرفین از طریق سند نکاحیه وجود دارد، حقوق مالی زوجه نیز به استناد سند ازدواج تعیین و محاسبه می‌شود. در سند ازدواج به حق و حقوق قانونی زن از جمله مهریه اشاره شده است و زن می‌تواند حق مهریه خود را با ارائه عقدنامه به دادگاه مطالبه کند.
در هر صورت، سند نکاحیه که اثبات کننده رابطه زن و شوهری بین طرفین بوده و قابل استناد در مقام دعوی است، نبود این سند می‌تواند در آینده برای زن و شوهر مشکلاتی را ایجاد کند و به نحوی خصوصا زوجه برای مطالبه حقوق مالی خود دچار مشکل شود. اما در این زمینه پرسشی مطرح می‌شود که سند ازدواج که در محضر تنظیم و صادر می‌شود، در اختیار کدام یک از زوجین قرار دارد؟
وجود داشتن سند ازدواج آن هم اصل سند از این حیث حائز اهمیت می‌باشد که این سند می‌تواند ثابت کننده رابطه زوجیت بین زن و مرد بوده و به استناد سند مزبور، زوجین می‌توانند برای طرح دعاوی مختلف در دادگاه خانواده اقدامات لازم را انجام دهند. علاوه بر این که زوجین با در دست داشتن سند ازدواج می‌توانند به منظور دریافت تسهیلات مالی چون وام ازدواج اقدام کنند.
در مورد این موضوع که سند ازدواج باید در اختیار زن یا زوج باشد، اختلافاتی مطرح می‌شود و در قانون نیز به این مسئله اشاره نشده است. در واقع قانونا نمی‌توان در رابطه با این که اصل عقدنامه در دست کدام یک از زوجین باید باشد، اظهار نظری نکرده و در این زمینه باید بر اساس رویه عرفی حاکم استناد نمود.
در پاسخ به سوال مزبور مشاوره حقوقی تلفنی می‌گوید که عموما سند ازدواج به زن داده می‌شود و در اختیار او قرار می‌گیرد. در حالت کلی، عقدنامه در یک نسخه تنظیم شده و در زمان مراجعه زوجین تنها به زوجه ارائه می‌شود.
دلیل این امر هم آن است که ممکن است که شوهر جدای از خانواده خود حتی بعد از طلاق زندگی نموده و به نحوی امکان دسترسی به سند ازدواج برای زوجه میسر نباشد. البته دلایل دیگری برای این که سند ازدواج به زن تحویل داده می‌شود، وجود دارد.
باید به این موضوع اشاره کرد که شوهر نیز مانند زوجه حق داشتن عقدنامه را دارد و با توجه به این که سند نکاحیه تنها در یک نسخه تنظیم می‌شود، شوهر برای دریافت این سند باید به محضر مراجعه نموده و تقاضای رونوشت سند را بدهد. در این صورت باید هزینه دیگری برای صدور المثنی سند نکاحیه پرداخت شود.
عواقب گم شدن سند ازدواج
هر سندی اعم از این که رسمی یا عادی باشد، قابل استناد در محاکم دادگستری بوده و به هر نحوی دارای اهمیت خاصی هستند. اما اسنادی که رسمی هستند، اعتبار بیشتری در طرح دعاوی قضایی دارند و از این رو گم شدن این اسناد می‌تواند تبعاتی را به همراه داشته باشد.
از آن جهت که سند ازدواج در محضر تنظیم می‌شود، یک سند رسمی است و احکام اسناد رسمی را می‌توان برای آن لحاظ کرد. علاوه بر رسمی بودن سند ازدواج، با توجه به قابل استناد بودن این سند برای مطالبه حقوق قانونی زن در زندگی مشترک و همچنین اثبات رابطه زن و شوهری، در طرح انواع دعاوی خانواده، ارائه این سند کارایی مختلفی دارد.
حال تصور کنید که زن یا شوهر قصد طرح دعوا طلاق را داشته باشند و در این صورت باید سند ازدواج را ضمیمه دادخواست کرده و در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به ثبت برسد.
در این شرایط زوجین متوجه این موضوع می‌شوند که اصل سند ازدواج را گم کرده و یا به هر دلیل دیگری به سند ازدواج دسترسی ندارند. طبیعتا طرح دعوا طلاق آن‌ها با مشکل مواجه شده و نمی‌توانند اقدامی را برای ثبت شکایت در این زمینه انجام دهند.
واضح است که مفقودی اسناد رسمی می‌تواند عواقب جبران ناپذیری را برای مالکین این اسناد به همراه داشته باشد و سند ازدواج نیز در صورت مفقودی، یقینا تبعاتی را برای زن و شوهر خواهد داشت. امکان سوء استفاده و حتی جعل عقدنامه در صورت مفقودی آن وجود داشته و مضاف بر این که طرح دعاوی خانواده در دادگاه امکان پذیر نیست.
در هر صورت پیرامون مشکلاتی که در صورت مفقودی سند ازدواج وجود دارد، لازم است که به عواقب این موضوع بپردازیم. عواقب زیر می‌تواند برای گم شدن سند ازدواج، وجود داشته باشد:
سوء استفاده از سند ازدواج
در صورتی که برای انجام کاری اقدام نموده که به تبع آن باید سند ازدواج را ارائه دهید، اما متوجه گم شدن این سند می‌شوید، می‌توانید برای دریافت عقدنامه از طریق راه‌های قانونی مختلف اقدام نمایید. با توجه به این که امکان سوء استفاده از سند ازدواج مفقود شده وجود دارد، باید در اسرع وقت به مراجع قانونی این موضوع را اطلاع دهید.
در واقع یکی از عواقب مفقود شدن سند ازدواج، سوء استفاده‌هایی که ممکن است از این سند توسط افراد سودجو شود و گاها این سوال مطرح می‌شود که چه سوء استفاده‌هایی می‌تواند از عقدنامه بشود؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم که نه تنها برای سند ازدواج که یک سند رسمی بوده بلکه برای اسناد رسمی دیگر همواره خطر جعل آن وجود دارد.
سند ازدواج شما در صورت مفقودی می‌تواند به دست سودجویان رسیده و در این صورت می‌توانند از طریق ممکن به نفع شخصی خود از سند، استفاده نامناسب داشته باشند. در صورتی که شخص یا اشخاصی اقدام به جعل عقدنامه کنند، مرتکب جرم جعل رسمی شده و در صورت اثبات آن طبق مجازات تعیین شده با آن‌ها رفتار خواهد شد.
علاوه بر این موضوع، به جهت آن که در سند ازدواج، مشخصات هویتی زن و شوهر نوشته می‌شود، در این صورت می‌توان گفت که از سوء استفاده‌های دیگر این سند می‌توان به جعل هویت زوجین اشاره نمود. سودجویان با جعل کردن هویت زن و مرد، برای دریافت امتیازات مالی چون وام ازدواج و غیره اقدام می‌کنند.
برای جلوگیری از سوء استفاده احتمالی پیرامون مفقود شدن سند ازدواج، بهتر است که در همان زمان اولیه گم شدن سند، باید اقدامات قانونی انجام شود و حتی الامکان پیگیری این موضوع از مراجع قضایی انجام شود. در این خصوص راهنمایی‌های وکیل آنلاین می‌تواند به شما کمک کننده باشد.
عدم امکان مطالبه مهریه
گم شدن سند ازدواج طرح دعاوی خانواده را با مشکل مواجه می‌کند و با توجه به این که زوجه به استناد عقدنامه برای مطالبه حقوق مالی خود می‌تواند اقدامات قانونی را انجام دهد، در این صورت مفقودی سند ازدواج می‌تواند به عدم امکان مطالبه و درخواست مهریه از طرف زن منتهی شود.
زمانی که هر دعوا مرتبط با امور خانواده به دادگاه تقدیم می‌شود، از طرفین، سند ازدواج تقاضا می‌شود و پرونده تا زمان ارائه سند ازدواج، رسیدگی به آن متوقف می‌شود. اگر سند ازدواج را گم کرده باشید، قبل از آن که برای طرح این دعوا اقدام نمایید، لازم است که در جستجوی عقدنامه بوده و حتی الامکان به دفترخانه برای رونوشت سند مراجعه نمایید.
به اجرا گذاشتن مهریه چه از طریق دادگاه و چه مراجع ثبتی، نیازمند ارائه اصل سند ازدواج و در صورت گم شدن، رونوشت باید ارائه شود. المثنی سند ازدواج نیز در طرح دعاوی خانواده، کارایی داشته و زوجه می‌تواند به جای ارائه اصل سند، رونوشت آن را به مرجع مربوطه تقدیم کند.
در واقع خانمی که در صدد آن است که مهریه خود را به اجرا بگذارد، یکی از مدارک مهمی که باید برای تهیه آن اقدام کند، عقد نامه است و بدون این مدرک نمی‌تواند در این زمینه به هدف خود یعنی وصول مهریه برسد.
دادگاه با دریافت سند ازدواج، در وهله اول متوجه رابطه زوجیت بین طرفین شده و همچنین از شرایط مهریه خانم مطلع می‌شود و در این راستا می‌تواند در شرایط بهتری برای دریافت سند ازدواج اقدام نماید.
بنابراین به خانم‌هایی که می‌خواهند اقدام به طرح دعوا مهریه کنند، توصیه می‌شود که اقدام نخست آن‌ها در این زمینه یافتن سند ازدواج در صورت مفقودی آن باشند، زیرا بدون سند نکاحیه امکان درخواست مهریه وجود نداشته و نه دادگاه و نه اداره ثبت ترتیب اثری به تقاضای شما برای مهریه نخواهند داد.
در صورت گم شدن اصل عقدنامه یا صیغه نامه، کافیست به محل محضری که در آن اقدام به ثبت عقد کرده‌اید، مراجعه کرده و از سردفتر تقاضای صدور و تنظیم رونوشت یا المثنی عقدنامه را داشته باشید.
عدم امکان طرح دعوا طلاق
یکی عواقب اصلی گم شدن سند ازدواج این است که اقامه دعاوی خانواده با مشکلاتی مواجه می‌شود و در واقع زوجین نمی‌توانند بدون داشتن سند نکاحیه برای طرح دعاوی چون مهریه و طلاق اقدام کنند. با توجه به این که درخواست طلاق می‌تواند از طرف شوهر و یا زن باشد، در این صورت دسترسی به عقدنامه برای هر دو طرف اهمیت خاصی دارد.
طلاق نیز مانند مهریه و دیگر دعاوی خانواده، بدون سند ازدواج امکان رسیدگی به آن‌ها در دادگاه وجود نداشته و لازم است که برای ثبت درخواست طلاق، حتما ارائه عقدنامه انجام شود.
تفاوتی بین این که طلاق از طرف مرد و طلاق از طرف زن و یا طلاق توافقی است در طرح این دعاوی بدون اصل یا رونوشت عقدنامه نمی‌کند و در هر صورت باید برای دادگاه اثبات شود که طرفین با هم زن و شوهر محسوب می‌شوند.
در دعاوی طلاق، لازم است که به حق و حقوق مالی زن نیز مشخص شود و در این صورت دادگاه بر ملاحظه کردن و بررسی کامل سند ازدواج اقدام به صدور رای می‌کند. در سند ازدواج، شروطی تعیین می‌شود که در واقع شرایط لازم برای طلاق گرفتن از طرف زوجه می‌باشد. علاوه بر این که مهریه زن و شرایط آن در عقدنامه درج می‌گردد.
در واقع اگر درخواست طلاق زن به استناد یکی از شروط سند ازدواج باشد و در این صورت عقدنامه به برگه دادخواست پیوست نشده باشد، دادگاه نمی‌تواند بررسی پرونده طلاق را به جریان بیندازد؛ زیرا در سند ازدواج مشخص است که دلیل و شرط مورد ادعای زن برای طلاق در سند نکاحیه توسط شوهر امضا و تایید شده تا به استناد همین امر بتواند حکم طلاق را صادر کند.
در هر یک از انواع درخواست طلاق، چنانچه شوهر تقاضای طلاق نموده و یا این که زوجه از دادگاه صدور گواهی عدم امکان سازش را تقاضا کرده است، در ابتدا باید برای قاضی این موضوع مشخص شود که بین طرفین، رابطه زوجیت برقرار بوده و به نحوی زن و شوهر هستند، حال بعد از اثبات این موضوع، به اصل دعوا رسیدگی خواهد شد.
دشوار شدن گرفتن حق حضانت فرزند
حضانت فرزند از دیگر دعاوی خانواده محسوب شده که طرح این دعاوی منوط به ارائه سند ازدواج است. در واقع گم شدن سند ازدواج می‌تواند سبب دشوار شدن گرفتن حق حضانت فرزند شود و به تبع آن برای اقامه این دعوا در ابتدای امر به دنبال یافتن عقدنامه باشید.
در صورتی که همسر شما به اجبار امکان نگهداری فرزندان را از شما سلب کرده و در صورتی که طبق قانون، حق قانونی حضانت با شما باشد، می‌توانید درخواست حضانت فرزند را نیز از دادگاه داشته باشید. به منظور ارائه درخواست حضانت، لازم است که مثل دیگر دعاوی خانواده، سند ازدواج را ضمیمه دادخواست خود نمایید.
همانطور که بدون عقدنامه زوجین نمی‌توانند برای دعاوی مهریه و طلاق در مراجع قانونی اقدام کنند، امکان گرفتن حق حضانت فرزند و اقامه این دعوا در دادگاه بدون سند ازدواج امکان پذیر نیست.
با توجه به وجود مشکلاتی در این زمینه، توصیه می‌شود که قبل از اقدام به طرح دعاوی خانواده، حتما در جستجوی سند ازدواج باشید که اگر این سند مفقود شده و در هر صورت امکان دسترسی به آن را ندارید، از طریق دفترخانه تقاضای صدور رونوشت سند را داشته و با دریافت المثنی عقدنامه، بتوانید برای مطالبه حق و حقوق قانونی خود اقدام کنید.
راهنمایی لازم در صورت مفقود شدن سند ازدواج
در رابطه با عواقب و تبعات سند ازدواج به مطالبی اشاره کردیم و گفته شد که مفقودی این سند برابر است با عدم امکان طرح دعاوی خانواده و زوجه برای مطالبه حقوق مالی خود از جمله مهریه، بدون برخورداری از این سند با مشکلاتی مواجه می‌شود.
در هر صورت اگر سند ازدواج خود را گم کرده و در این زمینه نمی‌دانید که باید چه اقدامی را انجام دهید و به راهنمایی احتیاج دارید، می‌توانید از مشاوره حقوقی سامانه بنیاد وکلا استفاده کنید.
