پزشکان از نظر قانونی مسئول خطای خود هستند و اگر در اثر سهل انگاری، غفلت یا عدم مهارت در درمان و عدم رعایت مقررات دولتی و موازین پزشکی، سبب خسارت شوند باید جبران نمایند.
پزشکان نمی‌توانند نتیجه درمان را تضمین کنند؛ چون عوامل مختلفی در سیر درمان موثرند؛ بنابراین عدم تشخیص پس از معاینه بالینی، مطالعه شرح حال و آزمایش، قصور به حساب نمی‌آید.
عوارض جانبی اگر ملازم با مراحل تشخیص و درمان نباشد و رضایت و برائت از مریض گرفته نشده باشد، قصور محسوب می‌شود. با احساس مسئولیت و رعایت اخلاق پزشکی جایی برای شکایت وجود ندارد.
قصور پزشکی حتی در شرایط ایده آل داشتن تبحر، معلومات کافی، حسن نیت، اخلاق حسنه و رعایت مقررات دولتی هم ممکن است به وجود آید. مباحث مربوط به قصور پزشکی در جرائم پزشکی و قوانین مربوط به آن بررسی می‌شود.
قصور در شرایط ذیل پیش می‌آید:
- پزشک مسئول درمان بیمار باشد.
- پزشک از انجام وظیفه تخطی کرده باشد.
- تخطی، سبب آسیب جسمانی یا روانی شود.
تخطی شامل ترک فعل لازم یا انجام فعل ممنوع است.
- عدم رعایت اقدام استاندارد مثل رادیوگرافی جهت شکستگی
- عدم تشخیص درست به دلیل نگرفتن شرح حال یا معاینه یا تحت نظر نگرفتن بیمار مشکوک به آپاندی است.
- خطرهای درمان مثل شکستن سر سوزن در بدن بیمار
- اشکال در ارتباط با سایر همکاران جهت ارجاع بیمار به متخصص
- عدم معاینه مجدد بیمار
- بازگو نکردن حقایق به بیمار
- نقص در تنظیم گزارش‌های پزشک
- قصور جنایی (فوت یا صدمه شدید به بیمار)مثل حضور پزشک مست بر بالین زن در حال وضع حمل.
از پزشک جوان انتظار یک پزشک کارآزموده یا متبحر وجود ندارد بلکه انتظار از او براساس مهارتی که امتحان آن را با موفقیت گذرانده و تجربه‌هایی که کسب کرده خواهد بود.
همچنین انتظار نمی‌رود از کلیه پیشرفت‌ها در زمینه پزشکی آگاه باشد، ولی باید نسبت به این پیشرفت‌ها شناخت متعارف داشته باشد. معیار این شناخت، کارشناسان و خبرگان رشته مربوطه هستند.
مسئولیت پزشکان
پزشکان در مقابل اعمال تشخیص و درمانی در مورد بیمار مسئول هستند در صورتی که با قصور خود ایجاد خسارت کنند باید جبران نمایند. سه نوع مسئولیت وجود دارد:
- اخلاقی: در صورت قصور از دیدگاه اخلاقی، انسانی و شرعی در پیشگاه خداوند مسئول است.
- قانونی: مسئولیت جزایی و مدنی که در مسئولیت مدنی، اشخاص حقیقی خسارت می‌بینند که از طریق شرکت‌های بیمه خسارت را می‌پردازند. در مسئولیت جزایی، ضرر متوجه جامعه است مثل گواهی خلاف و سقط جنایی.
- انتظامی: تخطی از قوانین نظام پزشکی رخ می‌دهد.
انواع قصور پزشکی
قصور پزشکی نوعی جرم و همچنین در حکم جرم شبه عمد است. جرائم عبارتند از:
- عمدی (سو نیت، قصد فعلی و قصد جرم)
- غیرعمد یا شبه عمد ولی همراه با تقصیر (حرفه ای) که در آن قصد فعلی وجود دارد ولی قصد جرم وجود ندارد. مجازات این گونه قصور پزشکی دیه است.
- خطای محض بدون سو نیت و بدون تقصیر، نه قصد فعل و نه قصد جرم دارد که مجازات آن، دیه است.
تقصیر مشتمل است بر بی مبالاتی، بی احتیاطی، عدم مهارت و رعایت نکردن مقررات دولتی.
- بی مبالاتی: ترک فعلی است که از نظر علمی و فنی، انتظار انجام آن می‌رود، مثل آزمایش، رادیوگرافی، مشاوره‌های لازم قبل از عمل. مثلا معاینه نکردن قلب و نگرفتن نوار قلب قبل از بی هوشی.
- بی احتیاطی: فعلی نباید انجام می گرفته که گرفته است. مثل جا گذاشتن وسایل جراحی- تجویز داروی بیش از حد- پاره شدن روده حین عمل جراحی.
- عدم مهارت: نداشتن تبحر علمی و فنی لازم برای کار بخصوصی- عدم مهارت ممکن است از نوع عملی باشد که ناشی از تازه کار بودن یا بی تجربگی پزشک است- یا علمی باشد که حاکی از بی سوادی و عدم بهره‌وری از دانش کافی اوست به هر صورت عدم مهارت، رافع مسئولیت برای پزشک نمی‌باشد.
عدم مهارت به صورت ندانم کاری یا دستپاچگی در جراحان و متخصصان تازه کار اغلب در زمانی دیده می‌شود که با واقعه ای غیرعادی روبه‌رو می‌گردند” مثلا در ارتوپدی شگستگی چند نقطه ای و داخل مفصلی انتهای استخوان ران راست که ممکن است سبب عفونت مفصلی یا جوش نخوردن شود که علت آن عدم استفاده از روش درست و منطقی درمان، در این مشکل پیچیده است.
در این رابطه وکیل جرائم پزشکی استدلال می‌کند که از یک پزشک انتظار نمی‌رود همه حقایق علمی و فنی رشته خود را بداند ولی در حد معقول و متعارف لازم است از این حقایق، مطلع باشد.
- عدم رعایت مقررات دولتی، رعایت نکردن مقررات سازمان نظام پزشکی و وزات بهداشت. مثلا درخصوص نصب تابلو مطب یا سر نسخه‌ها یا نپذیرفتن بیماران اورژانس.
رازپوشی پزشکی، رضایت و برائت‌نامه
رازپوشی شامل تمام اطلاعات و نکاتی است که:
- بیمار به پزشک می‌گوید.
- پزشک در معاینه و آزمایش به دست می‌آورد.
- آنچه در منزل بیمار یا محل بستری شدن او می‌بیند و می‌شنود.
حفظ اسرار بیماران سبب اطمینان خاطر آنان و در نتیجه بازگویی تمام اطلاعات مورد نیاز پزشک به وی است. در مورد بیماری‌های مسری، تشخیص و درمان به موقع، سبب حفظ سلامت عمومی و در نتیجه اعتماد عمومی به جامعه پزشکی می‌شود.
در مورد رازداری حرفه ای، میان علمای پزشکی و حقوق نظرهای متفاوتی وجود دارد، بعضی رازپوشی مطلق و برخی رازپوشی نسبی را قبول دارند. رازداری مطلق در پزشکی مردود است بخصوص در مواردی که جان انسانی در خطر باشد، جنایتکاری از مجازات بگریزد، حق مظلومی پایمال شود و یا سلامت عمومی در خطر باشد.
در رویه قانونی و پزشکی، حفظ اسرار تا جایی لازم است که به جامعه و سایر افراد لطمه نزند، به طور مثال پنهان کردن وضع روانی متهم یا شاکی توسط روانپزشک یا وضعیت سلامتی زوجین در زمان فسخ نکاح سبب شکایت از پزشک و منجر به محکومیت وی می‌شود.
افشای راز پزشکی در مواردی نظیر امنیت کشور و جامعه، تولد، مرگ، برخی بیماری‌های مسری، سقط جنایی جنین، حوادث ناشی از کار، گواهی سلامت ازدواج یا اشتغال، لازم است.
در صورت نیاز به دریافت مشاوره حقوقی جرائم پزشکی می‌توانید با متخصصین ما در بنیاد وکلا در ارتباط باشید.
