سرقت حدی و شرایط آن

سرقت، جرمی است که از دیرباز رخ می داده است از این رو همیشه مورد توجه قانون گذار بوده است.

هم در قانون مجازات اسلامی قدیم و هم در قانون مجازات جدید برای جرم سرقت مقرراتی وضع شده است.

در قانون مجازات اسلامی قدیم در ماده ۱۹۸ به این جرم اشاره شد و بعد از آن با تصویب قانون مجازات اسلامی جدید در ماده ۲۶۶ به بیان موارد جرم سرقت حدی پرداخته است.

سرقت یعنی ربودن مال غیر بدون اجازه او.

طبق قانون سرقت به دو دسته تقسیم می شود:

سرقت حدی و سرقت تعزیری که برای هر کدام از آنها در قانون شرایط و مقررات جداگانه ای در نظر گرفته شده است.

در این مقاله به بررسی سرقت حدی، شرایط سرقت حدی و لزوم وجود تمام شرایط برای حدی بودن سرقت، می پردازیم. 

”سرقت حدی و سرقت تعزیری دو جرم متفاوت هستند“

سرقت حدی چیست؟

سرقت حدی، جرمی خاص و مستقل است که قانونگذار برای آن مجازات تعیین کرده است.

سرقت حدی در فقه به این صورت تعریف شده است:

"ربودن مخفیانه معادل ۴.۵ نخود طلای مسکوک متعلق به غیر با هتک هرز توسط شخص بالغ و عاقل و مختار در غیرسال قحطی که مرتکب پدر مالباخته نباشد" .

این تعریف، تعریفی است که فقها از سرقت حدی ارائه کردند، قانون گذار نیز شرایط سرقت حدی را همانطور که در ادامه خواهیم خواند مشخص کرده است.

قبل از بیان شرایط سرقت حدی باید دانست که سرقت حدی با سرقت تعزیری متفاوت است.

سرقت حدی یعنی سرقتی که مجازات آن یک مجازات حدی است و سرقت تعزیری در بخش تعزیرات قانون مجازات آمده و مجازات آن تعزیری است.

شرایط سرقت حدی

قانون گذار در ماده ۲۶۶ قانون مجازات اسلامی جدید، شرایط سرقت حدی را مشخص کرده است.

این شرایط از قرار زیر است:

• شی مسروق شرعا مالیت داشته باشد؛ یعنی مالی که دزدیده می شود باید از نظر حقوقی ارزش مالی داشته باشد وگرنه سرقت حدی محسوب نمی شود.
• مال مسروق در حرز باشد؛ حرز یعنی مکان مناسبی که عرفا مال در آن از دستبرد محفوظ می ماند، مانند گاو صندوق
• سارق هتک حرز کند، هتک یعنی از میان برداشتن.

هتک حرز یعنی از بین بردن محل نگهداری مال، مانند باز کردن یا شکستن قفل گاو صندوق

• سارق مال را از حرز خارج کند؛ یعنی بعد از هتک حرز، خود سارق باید مال را از آن خارج کند تا سرقت حدی محسوب شود.

برای مثال در صورتی که الف قفل گاو صندوقی را باز کند و ب مال را از گاو صندوق بردارد، سرقت حدی محسوب نمی شود؛ زیرا طبق این ماده برای شکل گرفتن سرقت حدی، سارق خودش باید هتک حرز کند و خودش باید مال را از حرز خارج کند.

• هتک حرز و سرقت مخفیانه باشد.
• سارق پدر یا جد پدری صاحب مال نباشد.
• ارزش مال مسروق در زمان خارج کردن از حرز، معادل چهار و نیم نخود طلای مسکوک باشد.
• مال مسروق از اموال دولتی یا عمومی، وقف عام و یا وقف بر جهات عامه نباشد . یعنی سرقت حدی فقط برای اموال خصوصی است و سرقت اموال عمومی، یک جرم متفاوت از سرقت حدی است.
• سرقت در زمان قحطی صورت نگیرد.
• صاحب مال از سارق نزد مراجع قضایی شکایت کند.
• صاحب مال قبل از اثبات سرقت سارق را نبخشد.
• مال مسروق قبل از اثبات جرم به ملکیت سارق درنیاید.
• مال مسروق قبل از اثبات سرقت تحت ید مالک قرار نگیرد.
• مال مسروق، خودش یک مالی که قبلا سرقت یا غصب شده است نباشد.

لزوم وجود تمام شرایط برای حدی بودن سرقت

طبق قانون سرقت در صورتی که تمام شرایط مقرر در ماده ۲۶۶ قانون مجازات اسلامی را داشته باشد، مستوجب حد است؛ یعنی مجازات آن حد است.

بنابراین اگر تنها یکی از شرایط بالا وجود نداشته باشد، سرقت مستوجب حد نخواهد بود و مشمول سرقت تعزیری خواهد بود.