قرارداد و عقد صلح، صلحنامه

صلح در لغت به معنی آشتی، دوستی، توافق و سازش آمده و در اصطلاح حقوقی عبارت است از تراضی بر امری خواه تملیک عین باشد یا منفعت، یا اسقاط دین یا حق و یا غیر از آن.در واقع به تعبیر حقوقی دایره عقد و قرارداد صلح آنقدر وسیع و گسترده است که قانونگذار در ماده ۷۵۸ قانون مدنی می گوید:

"صلح در مقام معاملات هر چند نتیجه معامله را که به جای ان واقع شده است می دهد لیکن شرایط و احکام خاصه آن معامله را ندارد."

صلح‌نامه‌ها از نظر موضوع به دو نوع مختلف و کلی تقسیم می‌شوند:

صلح‌نامه توافق و سازش:

یکی از انواع صلح‌نامه، صلح‌نامه‌ای است که در راستای حل اختلاف میان دو یا چند شخص امضاء می‌شود.

صلح‌نامه جایگزین قراردادهای دیگر:

ممکن است به جای استفاده از قراردادهای خرید و فروش، قرارداد قرض، قرارداد هدیه و … که در قانون شرایط خاصی برای تنظیم و امضای هریک از این قراردادها تعیین شده‌است از صلح‌نامه استفاده گردد.

صلح‌نامه از نظر هدف به سه نوع مختلف و کلی تقسیم می‌شود:

صلح عمری:

به موجب صلح عمری فرد می‌تواند مالکیت املاک (مانند خانه، زمین و…) و دارائی (مانند خودرو) را به هر فردی اعم از فرزند، فرزندان یا غیر آن انتقال دهد اما حق استفاده از آن ملک و دارایی را تا زمان عمر خود برای خود یا فرد دیگری نگه دارد.

صلح سکنی:

ممکن است مالک آپارتمان، خانه یا باغی برای شخصی دیگر، حق سکونت در ملک خود را برای مدت معینی تعیین نماید.

صلح رقبی:

ممکن است حق استفاده از مالی برای یک مدت معین از طرف مالک برای شخص دیگری محفوظ بماند.

عقد صلح می‌تواند در مقام هر یک از عقود و معاملات استفاده شود. به نحوی که اثر آن عقد ایجاد میشود، اما سایر مقررات مربوط به آن عقد رعایت نمیشود. عقد صلح می تواند در مقام هر یک از عقود جایز نظیر هبه به کار گرفته شود، به نحوی که اثر هبه ایجاد شود، اما سایر مقررات مربوط به آن  نظیر جایز بودن رعایت نشود.

عقد صلح این قابلیت را دارد که در مقام هر یک از عقود اعم از لازم یا جایز واقع شود. این عقد در مقام عقود و معاملات می تواند به صورت معوض، غیر معوض و یا مهاباتی باشد.

ارکان اساسی تنظیم قرارداد، شامل موارد زیر است:

1. امضای طرف‌های صلح نامه زیر قرارداد و قصد آن‌ها
2. اهلیت طرفین معامله
3. مشروع بودن هدف صلح نامه
4. موضوع معین

تنفید صلح نامه

تنفیذ صلح نامه که فقط در خصوص صلح نامه عادی یا صلح نامه دست نویس مطرح میباشد به معنای اعتبار بخشیدن به مندرجات قرارداد است.

به عبارتی، وقتی یک طرف صلح نامه بخواهد از آثار قانونی و حقوقی صلح نامه استفاده کند و به صلح نامه عادی خود اعتبار سند رسمی لازم الاجرا ببخشد اقدام به طرح دعوای تنفیذ صلح نامه میکند

ابطال صلح نامه

برای ابطال صلح نامه در دادگاه باید از ادله اثبات دعوا استفاده کرد. قاضی دادگاه بر اساس ادله اثبات دعوا حکم صادر میکند.

وقتی یک صلح نامه ارکان اساسی تنظیم قرارداد را که در بالا به آن اشاره کردیم، نداشته باشد و یا سایر شرایطی قانونی که باعث باطل شدن صلح نامه میشود را دارا باشد، میتوان با طرح دعوای ابطال صلح نامه، از دادگاه درخواست کرد که صلح نامه را باطل کند

ادله اثبات بطلان صلح

برای اثبات هر ادعایی در دادگاه از جمله تنفیذ یا ابطال صلح نامه، دلایل اثبات دعوا شامل موارد زیر است:

1. اقرار
2. اسناد کتبی
3. شهادت شهود

شرایط قانونی شاهد به قرار زیر است:

• الف-بالغ، عاقل، مومن، عادل
• ب-طهارت مولد (ولد زنا نبودن)
• ج-از دعوای تنفیذ و ابطال صلح نامه نفعی نبرد.
• د-با هیچ یک از طرفین دعوای تنفید و ابطال صلح نامه خصومت و دشمنی نداشته باشد.
• ه-وسیله کسب درآمد شاهد، گدایی نباشد.
• و-ولگرد نباشد.

قسم

امارات

دادخواست بطلان صلح نامه

انعقاد عقد صلح نیز مانند سایر عقود نیازمند رعایت شرایط عمومی صحت معاملات و شرایط اختصاصی مربوط به عقد صلح است. در صورتیکه این شرایط رعایت نشود متعاقبا نمی‌توان دادخواستی به خواسته اعلام بطلان صلح نامه به مرجع قضایی صالح ارائه نمود. شرایط اساسی صحت معاملات در ماده ۱۹۰ قانون مدنی ایران تعیین شده است.

به موجب این ماده در صورتی که:طرفین عقد صلح در حین انعقاد عقد دارای بلوغ، عقل یا اختیارنباشند عقد صلح باطل و بلااثر است؛ به نحوی که می توان دادخواست اعلام بطلان صلح نامه را تقدیم مرجع قضایی صالح نمود.

صلحی که در مقام معاملات منعقد می‌شود، باید دارای موضوع معین برای آن معامله باشد. در صورتی که عقد صلح فاقد موضوع معین برای معامله باشد، متعاقبا می توان دادخواست اعلام بطلان صلح نامه را تقدیم دادگاه نمود.

عقد صلح باید دارای جهت مشروع باشد، در صورتیکه جهت عقد نامشروع باشد و در حین معامله تصریح شود، متعاقبا می توان دادخواست اعلام بطلان صلح نامه را به دادگاه ارائه کند.

عقد صلح ناشی از معامله باطل

عقد صلح مطلقا عقدی لازم است حتی اگر بلاعوض باشد و حتی اگر در مقام معامله جایز باشد؛ زیرا نتیجه آن معامله را دارد اما احکام آن را ندارد. اثر صلح گاها به ضرر اشخاص ثالث می‌باشد مانند بیع در مقام صلح که حق شفعه شریک مال غیر منقول را از بین می‌برد.

احوال شخصی و قواعد مربوط به نظم عمومی قابل صلح نیست اما آثار احوال شخصی قابل صلح می‌باشد. درصورت انکار دعوی نیز می‌توان دعوی را صلح نمود بدون آنکه درخواست صلح اقرار محسوب شود.

درصورت اشتباه در مورد صلح، موضوع معامله و یا متصالح صلح باطل است.  در صورت اکراه در صلح، صلح غیر نافذ است. درصورت تدلیس در صلح، صلح صحیح و قابل فسخ می‌باشد. صلح ناشی از معامله باطله باطل است.

صلح مبتنی بر معامله باطل است اما طرفین بدون در نظر گرفتن بطلان، مورد دعوی را صلح می‌کنند. صلح ناشی از بطلان معامله صحیح است. بطلان معامله بین طرفین معلوم است و دعوای ناشی از آن را صلح می‌نمایند.

الف و ب معامله می‌نمایند اما معامله باطل است اگر در خصوص دعوای طرفین در خصوص بطلان یا صحت، صلح شود این صلح به لحاظ فقدان موضوع باطل است اما اگر دو طرف بطلان را بپذیرند و در خصوص آثار بطلان مانند رد عوضین دعوی را صلح نمایند، این صلح صحیح است.

مصالح باید اهلیت تصرف در مال مورد مصالحه را داشته باشد، اگر مال مرهونه باشد صلح آن باطل است. یا فردی که حکم ورشکستگی وی صادر شده اهلیت تصرف در اموال خود را ندارد و صلح اموال وی باطل است.

تنظیم دادخواست لایحه ابطال صلح نامه

برای آن که یک پرونده از طرف شاکی در دادگاه و مراجع قانونی مورد پیگیری قرار بگیرد و یا قراردادی توسط یکی از طرفین  باطل شود لازم است که آن دعوی توسط یکی از طرفین در قالب دادخواست لایحه ابطال صلح نامه و با در نظر گرفتن همه مقررات قانونی تسلیم دادگاه شود تا دادگاه جهت رسیدگی به آن اقدام کند. این لایحه باید به زبان فارسی و در برگه های چاپی نوشته شوند و دارای امضا طرف دعوی و موارد دیگر باشد.

بنابراین با توجه به موارد گفته شده در بالا اگر فردی قصد تنظیم درخواست لایحه ابطال صلح نامه را داشته باشد باید مواردی را در نظر بگیرد تا دادخواست او شکل قانونی به خود بگیرد که در ذیل به آن ها اشاره می شود:

1. متن دادخواست حتما باید به زبان فارسی و صریح نوشته شود.
2. درج امضا در متن دادخواست توسط شخص لازم می باشد.
3. دادخواست باید بر روی فرم مخصوصی که دادگاه در اختیار شخص قرار می دهد انجام شود.
4. باید مشخصات دقیق فردی که دادخواست تهیه می کند و همچنین ارزش مورد معامله و مشخصات طرف مقابل و طرف دعوی در این لایحه قید شود.
5. منعقد کردن صلح نامه بین طرفین مانند دیگر عقود دارای مقرراتی می باشد و در صورتی که این موارد رعایت نشود نمی توان دادخواست لایحه ابطال صلح نامه را به مراجع قانونی تقدیم کرد. در ادامه به ذکر مواردی از قوانین مرتبط به آن اشاره می شود:
6. اگر در هنگام انعقاد صلح نامه یکی از طرفین دارای بلوغ عقلی نباشند می توان جهت دادخواست لایحه ابطال صلح نامه از طریق قانون اقدام کرد.
7. قراردادی که بین دو شخص منعقد و بسته می شود اگر دارای موضوع خاص و معینی نباشد می توان جهت باطل کردن صلح نامه اقدام نمود.
8. قراردادی که بین طرفین بسته می شود باید از لحاظ قانونی مشروع باشد و اگر بعد از انجام عقد قرارداد مشخص شود که موضوع نامشروع است می توان دادخواست لایحه ابطال صلح نامه را به دادگاه قضایی تقدیم کرد.