در زمانی که تنها راه خرید و پرداخت وجوه از روش نقدی انجام می‌شد جرائمی که اموال را تهدید می‌کرد هم انواع ساده‌تر و شناخته شده‌تری بود. به سرقت رفتن کیف حاوی وجه نقد با اینکه یک جرم محتمل بود که هر شخصی می‌توانست قربانی آن قرار گیرد، اما در عین حال یک جرم ساده بود که تا حدی قابل پیشگیری و بلافاصله پس از وقوع قابل پیگرد بود.
با توسعه و رشد فناوری به خصوص با توسعه فناوری‌های الکترونیکی، همان میزان که زندگی آسان‌تر شد و وقوع جرایم در روزهای اول سخت‌تر به نظر می‌رسید منجر به هوشیارتر شدن مجرمان و ایجاد روش‌های خلاقانه‌تر نیز شد.
زمانی که کارت‌های عابر بانک جایگزین وجه نقد شد، پرداختها ساده‌تر شد و دیگر نیازی به حمل مبالغ زیاد پول نبود، همچنین خطر ربوده شدن وجه کاهش یافت اما اندکی پس از رشد روزافزون کارت‌های بانکی انواع کلاهبرداری‌هایی شکل گرفت که کارت‌های عابر بانک و دارندگان آن‌ها قربانی جرم بودند.
یکی از انواع جرایمی که علیه کارت بانکی اتفاق می‌افتد و به عنوان کلاهبرداری الکترونیکی شناخته می‌شود استفاده از دستگاه اسکیمر است.
در این مقاله قصد داریم به موضوع کلاهبرداری با استفاده از دستگاه اسکیمر بپردازیم، برای دستیابی به هدف مذکور نخست به معرفی دستگاه اسکیمر و نحوه کارکرد آن خواهیم پرداخت، در گام بعدی با توجه به قانون جرائم رایانهای انواع جرائمی که ممکن است با دستگاه اسکیمر صورت پذیرد را به همراه مجازات آن توسط وکیل کیفری مورد پوشش قرار خواهیم داد.
معرفی دستگاه اسکیمر
دستگاه اسکیمر به سازهای سخت افزاری گفته می‌شود که بر روی محل ورودی کارت‌های عابر بانک اتصال می‌یابد. این سازه می‌تواند اطلاعات کارت‌های ورودی را دریافت و ذخیره سازد. دستگاه اسکیمر می‌تواند بر روی دهانه دستگاه‌های عابر بانک و یا در محل ورود کارت بانکی به دستگاه‌های خودپرداز سیار نصب شود.
کارکرد دستگاه اسکیمر عبارت است از دریافت و ذخیره اطلاعات کارت‌های ورودی، این اطلاعات به نحوی است که می‌تواند پس از ذخیره سازی بر روی کارت اعتباری جعلی چاپ شود، در نتیجه مجموعه اطلاعاتی که یک کارت صحیح لازم دارد را دریافت می‌کند.
این اطلاعات از طریق بخش سیاه رنگی که بر روی کارت‌های اعتباری وجود دارد ذخیره می‌گردد، لازم به ذکر آن که دستگاه اسکیمر نمی‌تواند رمز کارت اعتباری را دریافت و ذخیره سازد، در نتیجه حتی اگر کارت جعلی ساخته شده باشد، تا زمانی که کلاهبرداران از شماره رمز کارت اعتباری اصلی آگاه نباشند نمی‌توانند وجوه کارت را از آن خارج نمایند.
مجموعه اقدامات یاد شده یعنی نصب دستگاه اسکیمر، دریافت و ذخیره اطلاعات و کپی کردن آن بر روی کارت بانکی دیگر را به عنوان عملیات اسکیمینگ می‌شناسند. انجام فعل مجرمانه اسکیمینگ تنها با داشتن میزان قابل قبولی دانش کامپیوتر و فناوری میسر است و همچنین مرتکب باید به دستگاه‌های کارتخوان و قربانیان بالقوه یعنی صاحبین کارت‌های اعتباری دسترسی داشته باشد.
با توجه به آنچه که گفته شد با وجودیکه هر شخص با کارت اعتباری که در اختیار دارد یک قربانی بالقوه جرم کلاهبرداری با دستگاه اسکیمینگ است اما می‌تواند با انجام برخی اقدامات خود را از دام گرفتار شدن به جرم یاد شده برهاند.
برای مثال زمانی که کارت اعتباری خود را وارد دستگاه کارتخوان اعم از سیار یا دستگاه‌های مستقر در بانک‌ها می‌نمایید توجه داشته باشید که قطعه اضافی بر محل ورودی کارت نصب نشده باشد، معمولا این سازه اضافه با چشم قابل رویت است.
نکته دیگری که می‌توان بدان توجه داشت عبارت است از حفظ و نگهداشت رمز عبور به نحو مناسب، کافی است که رمز عبور خود را در اختیار دیگران همچون فروشندگان به ویژه فروشندگانی که با کارت بانکی سیار اقدام به خرید و فروش کرده و محل اشتغال مشخص ندارد، قرار ندهید.
بهتر است که رمز عبور را شخصا در دستگاه وارد نمایید، همچنین به صورت دورهای نسبت به تغییر رمز عبور کارت خود اقدام نمایید، نکته بعدی آن که برای کلیه کارت‌های بانکی خود یک رمز عبور یکسان انتخاب ننمایید.
کلاهبرداری از طریق دستگاه اسکیمر و مجازات آن
با وجود راه‌های پیشگیری از کلاهبرداری از طریق دستگاه اسکیمر که در بخش قبلی بررسی شد، این احتمال همواره وجود دارد که شخص قربانی جرم قرار گیرد، اما برای آن که مجازاتی قابلیت اجرا داشته باشد ضروری است که تحقق جرم صورت گرفته باشد.
به طور کلی جرائم از سه عنصر مادی، معنوی و قانونی تشکیل شده‌اند و تحقق آن نیازمند وجود همزمان سه عنصر یاد شده در زمان وقوع رفتار مجرمانه است.
در خصوص جرایم نوین همچون جرایمی که با استفاده از ابزارهای رایانهای و الکترونیکی صورت می‌پذیرد، شناسایی عناصر و انطباق آن‌ها نسبت به دوره‌های قبلی دشوارتر است، با این حال در اینجا تلاش خواهیم کرد که عناصر سه‌گانه فوق را درباره کلاهبرداری از طریق دستگاه اسکیمر شناسایی نماییم.
عناصر سه‌گانه جرم کلاهبرداری از طریق دستگاه اسکیمر
عناصر سه‌گانه جرم مواردی را بیان می‌دارند که باید در زمان ارتکاب جرم وجود داشته باشد تا جرم محقق و مجازات قابل اجرا باشد، منبع اصلی برای دست یافتن به عناصر سه‌گانه در متن قانونی مربوطه است.
با توجه به اینکه برای جرایم رایانهای قانون خاصی تحت عنوان قانون جرائم رایانهای در سال ۱۳۸۸ مورد تصوب قوه مقننه قرار گرفته است، منبع مورد بررسی برای شناخت عناصر سه‌گانه جرم کلاهبرداری از طریق دستگاه اسکیمر قانون مذکور خواهد بود.
عنصر قانونی جرم کلاهبرداری از طریق دستگاه اسکیمر
همانطور که پیش از این بیان شد قانونگذار در سال ۱۳۸۸ قانون خاصی را تحت عنوان قانون جرائم رایانهای به تصویب رساند. قانون مذکور که اقدامی شایسته و ضروری از سوی مجلس شورای اسلامی بود، نیازهای جدید که در اثر رشد روزافزون فناوری و ابزارآلات الکترونیکی احساس می‌شد را به میزان قابل توجهی پوشش داد.
نکته قابل توجه مشاوره حقوقی آنلاین در این قانون آن است که عبارات به کار رفته معمولا کلی بوده و شکل و شمایل رفتار مجرمانه را بیان می‌کند بدون اینکه تحقق جرم را به استفاده ابزار و وسیله خاصی محدود سازد.
این اقدام هوشمندانه قانونگذار قابل تقدیر است، زیرا همانطور که می‌دانیم ابزارهای جرائم رایانهای به صورت روزمره در حال رشد و پیچیده‌تر شدن است، اگر قانونگذار حکم خود را به ابزار خاصی محدود می‌کرد، با پیشرفت فناوری از قابلیت انتساب عناوین مجرمانه موجود با رفتارهای جدید باز می‌ماندیم.
برای مثال قانونگذار در ماده چنین بیان داشته است که چنانچه شخصی به صورت غیرمجاز از سامانه‌های رایانهای یا مخابراتی استفاده کرده و با انجام اقداماتی همچون ایجاد، تغییر، محو یا مختل کردن سامانه‌ها بتواند مال یا منفعتی را برای خود یا دیگری تحصیل نماید، مرتکب جرم کلاهبرداری رایانهای شده است.
ماده مذکور عنصر قانونی جرم جعل رایانهای را بیان می‌نماید بدون اینکه وسیله ارتکاب جرم را انحصاراً تعیین کرده باشد، در بخش‌های بعدی به تحلیل ماده و به دست آوردن عناصر مادی و معنوی از آن خواهیم پرداخت.
عنصر معنوی جرم کلاهبرداری از طریق دستگاه اسکیمر
عنصر معنوی جرم به نیت و قصد پنهان مرتکب گفته می‌شود. عنصر معنوی می‌تواند انواع جرائم عمدی، شبه عمد و خطای محض را به وجود آورد.
با اینکه عنصر معنوی منجر به تحقق سه نوع از جرایم می‌گردد با این حال جرایم از حیث اینکه بتوانند هر سه حالت فوق را داشته باشند یا خیر با یکدیگر متفاوت هستند.
برای مثال جرمی مثل قتل نفس ممکن است به صورت عمدی بوده باشد یا با اشتباه و خطای محض مرتکب و یا حتی به صورت شبه عمد، اما در جرایمی مثل سرقت و کلاهبرداری که انجام شدن سلسله‌ای از اقدامات به صورت هوشیارانه شرط تحقق جرم است، تصور خطای محض در آن‌های نمی‌رود.
از ماده مربوطه با جرم کلاهبرداری رایانهای، به دست می‌آید که شخص مرتکب باید به صورت غیرمجاز رفتارها و اقداماتی را انجام دهد تا بتواند دستاورد مالی داشته باشد، در نتیجه در این جرم احتمال آن که شخص به اشتباه مرتکب مجموعه رفتارها شده باشد قابل تصور نیست و تنها حالتی که کلاهبرداری با استفاده از دستگاه اسکیمر ممکن است، به حالت عمدی است.
عنصر مادی جرم کلاهبرداری از طریق دستگاه اسکیمر
عنصر مادی جرائم که مجموعه‌ای از رفتارها و ارکان مثبت و منفی است نقطه‌ایست که جرائم مختلف را از هم جدا می‌سازد. برای مثال برخلاف جرم سرقت که استیلای به مال غیر باید به صورت قهری بوده باشد، در جرائم کلاهبرداری مال باید با رضایت مالک در اختیار مرتکب قرار گرفته باشد.
عنصر مادی هر جرم را می‌توان از عنصر قانونی آن استخراج کرد و به همین سبب نیز رفتارهای متفاوت عناوین مجرمانه متفاوت دارند، نتیجه دیگری که از این موضوع به دست می‌آید عبارت است از اینکه چنانچه رفتاری مشمول عنوان مجرمانه نباشد و یا رفتاری یکی از ارکان عنصر مادی را نداشته باشد، جرم محقق نشده و مرتکب مجازات نخواهد شد.
عنصر مادی جرم کلاهبرداری از طریق استفاده از دستگاه اسکیمر از ماده ۱۳ قانون جرائم رایانهای به دست می‌آید:
- مطابق با این ماده نخست آن که باید منفعتی غیر مجازی از سامانه‌های رایانهای یا مخابراتی ثالث به دست آید.
از این شرط به دست می‌آید که اولا هیچ شخصی نمی‌تواند سامانه یا اطلاعات مربوط به خود را موضوع کلاهبرداری قرار دهد، حتی در صورتی که سامانه مشترک بین مرتکب و ثالث باشد باید قائل به تفصیل شد.
- نکته دوم آن منفعت باید غیر مجاز باشد، به عبارت دیگر مالک حقیقی مال یا سامانه نباید اجازه استفاده از آن را به شخص داده باشد.
پس اگر شخصی به هر علتی به دیگری اجازه دهد که با استفاده از دستگاه اسکیمر اطلاعات کارت بانکی وی را دریافت کرده و با رمز شخصی او وجوهی را از کارت بانکی منتقل نماید، از آنجا که منفعت به دست آمده با میل و رضایت مالک در اختیار مرتکب قرار گرفته است، مشمول عنوان مجرمانه کلاهبرداری با استفاده از دستگاه اسکیمر نخواهد بود.
رکن دوم عنصر مادی که از این ماده به دست می‌آید آن است که باید اعمالی بر روی سامانه رایانهای یا مخابراتی صورت گرفته باشد، این ماده اعمال یاد شده را احصا نکرده است اما در قالب مثال به رفتارهایی همچون متوقف کردن داده‌ها محو یا ایجاد تغییر در داده‌ها، مختل کردن سامانه، وارد کردن امری به داده‌ها اشاره کرده است.
در اینجا باید خاطر نشان کرد که در کلاهبرداری سنتی نیز شخص باید به مال دیگری از طریق انجام اقدامات کذب یا بیان عبارات کذب دست یابد به گونه‌ای که مالک شخصا مال را در اختیار مرتکب قرار دهد.
حال در کلاهبرداری رایانهای، اقدامات کذب شامل انجام اقدامات رایانهای است که زمینه دستیابی به منافع مالی را ایجاد می‌کند و آن منفعت مالی را بدون رضایت مالک به تصرف مرتکب در می‌آورد.
در خصوص کلاهبرداری از طریق استفاده از دستگاه اسکیمر، ارتکاب رفتار کذب نصب دستگاه بر محل میزبان است که در نتیجه اطلاعات کارت قربانی به وسیله شخص وی از طریق دستگاه اسکیمر در اختیار مرتکب کلاهبرداری قرار می‌گیرد.
مجازات کلاهبرداری از طریق استفاده از دستگاه اسکیمر
در بخش گذشته از طریق معرفی عناصر سه‌گانه جرم کلاهبرداری به واکاوی جرم کلاهبرداری از طریق استفاده از دستگاه اسکیمر پرداختیم و مشاهده کردیم که در چه حالت‌هایی جرم را محقق می‌دانیم، حال در این بخش قصد داریم مجازات مرتکب یا مرتکبین اعمال فوق را بررسی نماییم.
مطابق با ماده ۱۳ از قانون جرائم رایانهای مرتکب جرم کلاهبرداری رایانهای من جمله کلاهبرداری از طریق دستگاه اسکیمر، به حبس از یک سال تا پنج سال و یا جزای نقدی و یا هر دو مجازات محکوم می‌شود.
- مطابق با ماده ۲۶ قانون جرائم رایانهای چنانچه ارتکاب جرم توسط کارمندان و کارکنان ادارات و موسسات دولتی یا شهرداری‌های یا شوراها یا دارندگان پایه قضایی و یا کارکنان قوای سه‌گانه و نیروهای مسلح به مناسبت مشاغل ایشان صورت پذیرفته باشد، مرتکب به بیش از دو سوم از حداکثر مجازات‌های اصلی جرم محکوم می‌شود.
- چنانچه مرتکب جرم متصدی قانونی و یا متصرف قانونی شبکه‌های میزبان اعم از رایانهای یا مخابراتی باشد و ارتکاب جرم به سبب سمت وی اتفاق افتاده باشد، مجازات وی برابر خواهد بود با بیش از دو سوم حداکثر مجازات اصلی جرم ارتکابی.
- چنانچه جرم به صورت سازمانیافته انجام شده باشد، به عنوان مثال مرتکبین دستگاه‌های متعددی در اختیار داشته و به صورت نظاممند قربانیان خود و محل ارتکاب جرم را انتخاب نماید، مجازات قابل اعمال برای ایشان برابر خواهد بود با بیش از دو سوم از حداکثر مجازات اصلی جرم.
- چنانچه جرم در سطح گسترده، اعم از تعدد قربانیان، تعدد مرتکبین، مدت زمان ادامه یافتن ارتکاب جرم یا بازه جغرافیایی تحت پوشش انجام شده باشد، مرتکب یا مرتکبین به بیش از دو سوم از حداکثر مجازات اصلی جرم محکوم می‌شوند.
- چنانچه مجرم پس از دستگیری و اجرای مجازات مجددا مرتکب تکرار جرم شود، دادگاه صالح می‌تواند به عنوان مجازات تکمیلی وی را به محرومیت از برخی خدمات الکترونیکی همچون اشتراک اینترنت و تلفن همراه برای مدت معلومی که نباید از ۵ سال بیشتر باشد محکوم نماید.
مشاوره کلاهبرداری از طریق دستگاه اسکیمر
با رشد تکنولوژی و فناوری شیوه‌های ارتکاب جرم چهره دیگری به خود گرفته است، نه تنها روش‌های جدید به صورت روزمره دستخوش تغییر و اصلاح می‌گردد بلکه کشف و مجازات مرتکبین نسبت به دوره‌های قبلی با دشواری بیشتری همراه است.
در این نگارش با یکی از انواع کلاهبرداری‌های الکترونیکی که با استفاده از دستگاه اسکیمر صورت می‌پذیرد آشنا شدیم و دیدیم که در این روش از ارتکاب جرم، مجرم می‌تواند با افزودن سازهای سخت افزاری به محل ورود کارت اعتباری در دستگاه‌های کارتخوان سیار و ایستا اطلاعات کارت اعتباری را استخراج و بر روی کارت دیگری چاپ نماید.
سپس با به دست آوردن رمز کارت اعتباری می‌تواند وجوه موجود در حساب میزان کارت اعتباری را خارج کرده یا به مقصد دیگری منتقل سازد.
همچنین عناصر سه‌گانه جرم مذکور و انواع مجازات اصلی و تبعی آن بررسی شد، با این حال با توجه به چهره جدید این قبیل از جرایم، پیشنهاد می‌شود در صورت برخورد با حالت‌های مشکوک از کمک متخصصین ما در وکیل تلفنی بهره‌مند شوید.
علاوه بر این چنانچه با سوالاتی در این باره روبه‌رو هستید می‌توانید با مشاوره حقوقی گروه بنیاد وکلا تماس گرفته و یا جهت دریافت مشاوره حضوری هماهنگی‌های لازم را صورت دهید.
