سرقت از حساب بانکی جز جرایم نوظهوری است که با پیشرفت وسایل ارتباط جمعی و فراگیر شدن استفاده از اینترنت در کارهای روزمره به وجود آمده است. برای آن که در دام سارقان اینترنتی نیفتید بهتر است اقدامات پیشگیرانه‌ای که در ادامه ذکر می‌شود را انجام دهید:
- همیشه رمز عبور را خودتان وارد کنید. به هیچ عنوان آن را در اختیار فروشنده یا افراد دیگر قرار ندهید.
- از سایت‌های معتبر خرید خود را انجام دهید. و قبل از پرداخت نهایی پول، اعتبار سایت مورد نظرتان را چک کنید.
- استفاده از رمزهای پویا تا حد زیادی می‌تواند مانع از سرقت اینترنتی شود. با داشتن رمز پویا دیگر نیازی به داشتن رمز دوم ثابت ندارید و سارقین تنها در صورتی می‌توانند از حساب بانکی شما سرقت کنند که سیم کارت‌تان را نیز در اختیار داشته باشند.
- همیشه یک رمز قوی که قابل حدس زدن نباشد برای کارت خود انتخاب کنید.
اما گاهی با وجود رعایت تمامی تدابیر، فرد قربانی سرقت اینترنتی می‌شود. سرقت از حساب بانکی معمولا به روش‌های مختلفی انجام می‌شود. گاه سرقت در بستر اینترنت رخ می‌دهد، گاه با استفاده از دیگر روش‌ها.
با توجه به اینکه در کدام دسته قرار می‌گیرد مجازات مختلفی در پی خواهد داشت، اما آنچه مسلم است سرقت از حساب بانکی جرم است و فرد قربانی باید بعد از سرقت اقداماتی را انجام دهد تا بتواند مال خود را پس بگیرد.
با بنیاد وکلا همراه باشید تا با چگونگی سرقت از حساب بانکی، پیگیری و مجازات آن و خدمات مشاوره حقوقی مرتبط آشنا شوید.
برداشت غیر مجاز
مهم‌ترین فاکتوری که در سرقت از حساب بانکی باید وجود داشته باشد «برداشت غیر مجاز از حساب» است. یعنی شخصی بدون اجازه اقدام به برداشتن یا انتقال پول از حساب دیگری نماید. اما اگر این برداشت از حساب با حکم دادگاه بوده، سرقت محسوب نشده و شامل مجازات نمی‌شود.
انواع سرقت از حساب بانکی
سرقت از حساب بانکی به روش‌های مختلفی صورت می‌گیرد. این روش‌ها می‌توانند اینترنتی باشند یا به صورت کیف‌قاپی و جیب‌بری انجام شود. در ادامه به بررسی این شیوه‌ها می‌پردازیم.
هک کردن حساب
در این روش مجرم با استفاده از مشخصات کارت بانکی فرد، حساب وی را هک کرده و اقدام به برداشتن پول می‌کند. هک حساب‌های بانکی یکی از روش‌های معمول است که عموما توسط سارقان حرفه‌ای صورت می‌گیرد.
کلاهبرداری اینترنتی
در این روش مجرم یا استفاده از اعمال متقلبانه اقدام به فریب دادن مال‌باخته می‌کند و سپس با دریافت اطلاعات بانکی وی مال وی را سرقت می‌کند. یکی از این روش‌ها فرستادن پیامک‌های جعلی به عنوان برنده شدن در برنامه‌های مختلف برای شخص است.
در این روش حتی گاهی فرد کلاهبردار با مال‌باخته تماس گرفته و می‌خواهد مبلغی را در ازای دریافت جایزه به حسابی دیگر واریز نماید یا از او می‌خواهد عکسی از کارت بانکی خود را ارسال نماید. در روشی دیگر سارق اقدام به جابه‌جایی کارت بانکی می‌کند.
این شیوه معمولا در برابر سالمندان مورد استفاده قرار می‌گیرد. زمانی که فرد سالمند از دیگری می‌خواهد تا مبلغی برای او از کارت کشیده یا انتقال دهد، در این هنگام سارق کارت‌ها را جابه‌جا کرده و با داشتن رمز اقدام به سرقت از حساب می‌کند.
فیشینگ
اگر تاکنون خرید اینترنتی انجام داده باشید یا صفحه پرداخت آشنا هستید. در فیشینگ سارق اقدام به ساخت یک صفحه جعلی مشابه می‌کند تا وقتی فرد اطلاعات کارت بانکی خود را وارد می‌کند، آن را برداشته و اقدام به سرقت نماید. البته راه‌هایی برای تشخیص صفحه جعلی وجود دارد که می‌توانید در هنگام پرداخت اینترنتی به آن توجه نمایید.
از جمله:
- اولین راه برای اطمینان از اصلی بودن سایت، توجه به آدرس سایت است. ادرس باید دقیقا همانی که هست باشد نه یک حرف بیشتر نه کمتر.
- یکی از شاخصه‌های اصلی بودن درگاه بانکی وجود https در ابتدای آدرس است، صفحات جعلی s آخر را ندارد.
- علامت قفلی که در کنار آدرس اینترنتی وجود دارد نشانه امنیت آن است که می‌توان آن را نیز مدنظر قرار داد.
اسکیمر و سرقت از حساب بانکی
این روش یکی از نوین‌ترین روش‌های سرقت از حساب بانکی است که شاید تاکنون نشنیده باشید. این سرقت با استفاده از دستگاه عابر بانک رخ می‌دهد.
در این شیوه سارقان قطعه‌ای که تفاوت زیادی با شکل اصلی عابربانک ندارد را به قسمت کارتخوان اضافه می‌کنند. وقتی شما کارت خود را وارد می‌کنید، یک کپی از آن تهیه می‌شود و برای اینکه اطلاعات مربوط به رمز را نیز داشته باشند، دوربین کوچکی را در دستگاه قرار می‌دهند و اطلاعاتی که وارد شده را ضبط می‌نمایند.
سپس تمامی اطلاعات وارد شده روی یک کارت جدید کپی می‌شود و مجرم از این طریق اقدام به سرقت می‌کند.
سرقت از حساب بانکی به شیوه قدیمی
گاهی سرقت از حساب در بستر اینترنت رخ نمی‌دهد. در این شیوه سارقان معمولا اقدام به دزدی کارت بانکی کرده یا اینکه در صف عابر بانک کنار فرد مال‌باخته می‌ایستند و رمز کارت را برداشت و بعد آن را سرقت می‌کنند.
اقدامات لازم بعد از سرقت کارت یا سرقت از حساب بانکی
همیشه اولین اقداماتی که شخص بعد از سرقت انجام می‌دهد، نقش مؤثری در پیگیری روند پرونده دارد. وقتی متوجه مفقود شدن کارت خود یا سرقت از حساب خود شدید، این اقدامات را انجام دهید.
- تمام رمزهای بانکی خود اعم از رمز اصلی و رمز اینترنتی را تغییر دهید. و اگر مبلغ قابل توجهی در حساب دارید حتما آن را به حساب دیگری انتقال دهید. همچنین اگر کارت بانکی خود را گم کرده و نتوانستید عملیات تغییر رمز را انجام دهید، می‌توانید به این شکل کارت خود را مسدود کنید:
- به اولین دستگاه خودپرداز مراجعه کنید (نیازی نیست حتما همان بانکی باشد که کارتش را گم کرده‌اید) دکمه ثبت را زده و سپس گزینه مسدود کردن کارت را بزنید، بعد از ورود شماره کارت و رمز عبور کارت شما مسدود می‌شود.
- همچنین می‌توانید با تلفن گویای بانک خود تماس گرفته و بعد از اجرای عملیات‌های مورد نظر و ورود مشخصات کارت خود آن را مسدود نمایید.
- استفاده از اینترنت بانک نیز یکی دیگر از راه‌هایی است که می‌توانید با وارد کردن مشخصات کارت و رمز آن اقدام به مسدود سازی آن کنید.
- در مرحله دوم به یکی از شعبه‌های بانک مربوط مراجعه کرده و پرینت آخرین تراکنش‌های مالی خود را دریافت کنید. با این کار می‌توانید از جزئیات سرقت آگاه شوید و بدانید سارق در چند مرحله چه مقدار پول از حساب برداشت کرده است.
چگونگی پیگیری سرقت از حساب بانکی
از آن جایی که سرقت از حساب بانکی جرم محسوب شده و طبق قانون شامل مجازات می‌شود، بعد از آن که اقدامات اولیه لازم برای مسدودسازی کارت خود را انجام دادید می‌توانید اقدامات قانونی مختص آن را نیز انجام دهید. مشاوره حقوقی آنلاین ما می‌گوید:
- مرحله اول: در مرحله اول هنگامی که فرد متوجه برداشت غیر مجاز از حساب بانکی خود شد، باید شرح تراکنش‌های غیرمجازی که صورت گرفته را به بانک مربوطه اعلام کند.
- مرحله دوم: در مرحله دوم، بانک با توجه به شکایت مال‌باخته، تراکنش‌های مالی را بررسی کرده و نتیجه نهایی را به مال‌باخته اعلام می‌کند.
- مرحله سوم: بعد از اعلام بانک فرد باید به یکی از شعب دفاتر خدمات قضایی مراجعه کرده و شکوائیه‌ای تنظیم نماید. البته اگر دارای کد ثنا باشد می‌تواند این کار را به صورت اینترنتی از طریق سامانه عدل ایران (adliran.ir) انجام دهد. برای این کار باید تمامی مدارکی که دال بر سرقت است به همراه پرینت حساب، پرینت پرداخت درگاه جعلی، آخرین گردش مالی حساب بانکی سرقت شده خود را به همراه داشته باشد.
- مرحله چهارم: در این مرحله شکوائیه شما به دادسرا ارسال شده و شعبه رسیدگی به آن مشخص می‌شود. سپس ابلاغیه‌ای برای شاکی ارسال می‌شود که می‌تواند در دادگاه حضور یافته و دفاعیات لازم را ارائه نماید.
- مرحله پنجم: در این مرحله رای دادگاه صادر شده است که می‌توان با مراجعه به سامانه ثنا آن را مشاهده نمود. اگر در این مرحله سارق پیدا شده و دادگاه حکم بر مجازات وی داده باشد، می‌توان سایر مراحل اجرای حکم که شامل استرداد وجه سرقت شده است را پیگیری نمود.
مرجع رسیدگی کننده به سرقت از حساب بانکی
با توجه به اینکه سرقت از حساب بانکی در زمره جرایم رایانه‌ای دسته‌بندی می‌شود، دادسرای جرایم رایانه‌ای مرجع صالح برای رسیدگی به این نوع پرونده‌هاست. البته این دادسرا برای انجام تحقیقات تخصصی پرونده را به پلیس فتا ارجاع می‌دهد. پلیس فتا نیز ابعاد مختلف سرقت را بررسی کرده و نتیجه را به دادسرا اعلام می‌کند.
اگر جرم سرقت اینترنتی محرز شد، دادسرای جرایم رایانه‌ای به آن رسیدگی می‌کند و سپس نتیجه را به دادگاه کیفری ارائه می‌دهد. حال دادگاه کیفری مجددا پرونده را مورد رسیدگی قرار داده و مجازات متناسب با جرم را به متهم اعلام می‌نماید.
عناصر تشکیل دهنده جرم سرقت
برای اینکه یک عمل یا ترک عملی در زمره جرایم قرار بگیرد باید دو عنصر مادی و روانی را در خود داشته باشد. اگر فعل انجام شده فاقد یکی از این عناصر بود نمی‌توان گفت جرمی به وقوع پیوسته و در نتیجه مجازاتی نیز دربر نخواهد داشت. جرم سرقت از حساب بانکی نیز همینطور است.
عنصر مادی جرم در سرقت از حساب بانکی
عنصر مادی عمل یا ترک عملی است که موجب می‌شود تا جرمی به وقوع بپیوندد. در قانون اگر این اتفاق به همراه عوامل دیگر رخ دهد جرم محسوب شده و مشمول مجازات می‌شود.
در سرقت از حساب بانکی، عنصر مادی اجزای متفاوتی دارد و باید همگی وجود داشته باشد که بتوان گفت عنصر مادی واقع شده است.
طبق تعریف قانونگذار در ماده ۱۳ قانون جرایم رایانه‌ای، سارق برای سرقت از حساب بانکی باید اقدام به وارد کردن، تغییر، محو، ایجاد یا متوقف کردن داده‌ها یا مختل کردن سامانه کرده باشد. و بعد از طی کردن این مراحل سرقت را انجام داده و پولی را از حساب بانکی فرد مال‌باخته برداشته باشد.
بنابراین اگر فردی اقدام به ربودن کارت دیگری یا اطلاعات کرده او کرده باشد یا اینکه یک درگاه جعلی ساخته باشد اما اقدام به ربودن پول نکرده باشد، جرمی محقق نشده است و نمی‌توان از او شکایت کرد.
عنصر روانی جرم سرقت از حساب بانکی
عنصر روانی همان نیت مجرمانه‌ای است که فرد در هنگام ارتکاب عمل سرقت دارد. برای جرم قلمداد شدن سرقت از حساب فرد باید این کار را با سوءنیت و اراده آزاد انجام داده باشد. یعنی در هنگام ارتکاب جرم آزاد بوده و تحت فشار و با اکراه این کار را انجام نداده باشد. و همچنین باید بداند کاری که انجام می‌دهد جرم است.
بنابراین شاکی تنها در صورتی می‌تواند اقدامات لازم برای طرح شکایت را انجام دهد که جرم رخ داده هر دو عنصر را داشته باشد.
مجازات سرقت از حساب بانکی
سرقت از حساب بانکی دیگران به هر نحوی که انجام شود جرم بوده و مستوجب مجازات است. اما شیوه انجام این جرم می‌تواند در نوع مجازات آن تاثیر داشته باشد. به طور کلی برای سرقت از حساب بانکی دو نوع مجازات وجود دارد.
مجازات بیان شده در ماده ۱۳ قانون جرایم رایانه‌ای
اگر سرقت از بانک به صورت اینترنتی انجام شود، یعنی از طریق کلاهبرداری اینترنتی، هک، ساخته درگاه جعلی و غیره واقع شود؛ در زمره جرایم اینترنتی قرار گرفته و مشمول ماده ۱۳ قانون جرایم رایانه‌ای می‌شود.
در این قانون آمده است: هر كس به طور غیر مجاز از سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی با ارتكاب اعمالی از قبیل وارد كردن، تغییر، محو، ایجاد یا متوقف كردن داده‌ها یا مختل كردن سامانه، وجه یا مـال یا منفعت یا خدمات یا امتیازات مالی برای خود یا دیگری تحصیل كند علاوه بر رد مال به صاحب آن، به حبس از یك تا پنج سال یا جزای نقدی از بیست میلیون تا صد میلیون ریال یا هر دو مجازات محكوم خواهد شد.
البته در این ماده قانونی، قاضی می‌تواند بنابر صلاحدید خود متهم را به حبس تعزیری یا جریمه نقدی محکوم کند. همچنین می‌تواند با توجه به شدت و نوع ارتکاب جرم هر دو مجازات را برای آن در نظر بگیرد. ولی در هر دو صورت متهم باید مال ربوده شده را به صاحب آن برگرداند.
مجازات بیان شده در ماده ۵۶۷ قانون مجازات اسلامی
همان‌طور که گفته شد گاهی سرقت از حساب بانکی به شیوه قدیمی آن یعنی کیف‌قاپی یا جیب‌بری انجام می‌شود و سارق بعد از دزدین کارت بانکی به همراه رمز اقدام به انتقال وجه می‌کند.
در این هنگام جرم رخ داده مشمول ماده ۵۶۷ قانون مجازات اسلامی می‌شود. بر اساس این ماده ربودن مال دیگران به وسیله کیف‌قاپی و جیب‌بری دارای مجازات حبس از یک سال تا پنج سال به همراه تحمل ۷۴ ضربه شلاق خواهد بود.
نقش پلیس فتا در سرقت از حساب بانکی
شاید برخی گمان کنند که برای سرقت از حساب بانکی باید ابتدا به پلیس فتا مراجعه کرد. پلیس فتا مرجع رسیدگی کننده به جرایم اینترنتی از جمله سرقت از حساب بانکی محسوب نمی‌شود اما نقشی مهمی در روند پرونده ایفا می‌کند.
در واقع پلیس فتا مسئول رسیدگی به پرونده سرقت از حساب بانکی است که این کار را بعد از ارجاع دادسرای جرایم رایانه‌ای به وی انجام می‌دهد. وظیفه پلیس فتا جمع‌آوری اطلاعات و مدارک مربوطه، تعقیب و دستگیری سارقان و تحویل آن‌ها به دادسراست.
لزوم گرفتن وکیل در پرونده سرقت از حساب بانکی
پرونده‌های سرقت از حساب بانکی می‌تواند پیچیده و زمان‌بر باشد. وکیل و مشاور حقوقی به دلیل داشتن دانش کافی در زمینه قوانین بانکی و حقوقی می‌تواند کمک قابل توجهی به فرد زیان دیده بکند.
بنیاد وکلا با ارائه خدمات وکیل تلفنی و آنلاین می‌تواند با دادن مشاوره راه‌گشای شما در چنین پرونده‌هایی باشد. همچنین در صورت نیاز به ارائه خدمات حضوری می‌توانید از حضور وکلای این بنیاد در دادگاه بهره‌مند شوید.
