سرقت که به معنای ربایش مال متعلق به دیگری است در کلیه جوامع انسانی و در کلیه ادوار تاریخ عملی ناپسند و ضد اجتماعی شناخته می‌شده و به همین دلیل با واکنش اجتماع همراه بوده است.
واکنش‌های اجتماعی در ادوار مختلف تاریخ چهره متفاوتی به خود می‌گیرند، در زمانی انتقام‌گیری شخصی ملاک جبران خسارات بوده است و در زمانی دیگر قانون و رعایت موازین قانونی، مجازات مرتکبین را مشخص کرده است.
در این نوشته قصد داریم به بررسی سرقت موتور سیکلت که یکی از حالت‌های شایع از جرم سرقت است بپردازیم. در واقع در سال‌های اخیر گزارش سرقت موتور سیکلت به کرات به چشم می‌خورد، به همین دلیل در این نوشته قصد داریم به معرفی جرم سرقت، نحوه ایراد شکایت و مجازاتی که مرتکب در سرنوشت خود دارد را بررسی نماییم.
برای نیل به اهداف یاد شده نخست جرم سرقت معرفی خواهد شد که شامل بررسی گزاری نخست مقدمه یعنی ربایش مال متعلق به دیگری است، در بند بعدی نحوه طرح شکایت به کمک وکیل و پیگیری شکایت سرقت موتور سیکلت مطرح می‌شود و در نهایت انواع حالت‌های سرقت موتور سیکلت و مجازات مرتکب مطرح می‌گردد.
معرفی جرم سرقت
جرم سرقت به معنای آن است که مال متعلق به دیگری توسط مرتکب ربوده شود. همین تعریف یک جمله‌ای ساده بسیار تفسیر و توضیح نیاز دارد. مهم‌ترین نکات آن شامل مال، تعلق مال به دیگری و عنصر ربایش است. برای آن که جمله یاد شده را توضیح دهیم، از روش معرفی عناصر سه گانه جرم شامل عنصر قانونی، مادی و معنوی وارد می‌شویم.
عناصر سه‌گانه جرم
جرایم در حقوق ایران از سه عنصر قانونی، مادی و معنوی تشکیل شده‌اند. در واقع برای آن که وقوع یک جرم محرز و مجازات قانونی آن نسبت به مرتکب قابلیت اجرا داشته باشد، ضروری است که در زمان وقوع رفتار مجرمانه هر سه عنصر یاد شده به صورت همزمان محقق باشند. برای درک بهتر موضوع مشاوره حقوقی ما به معرفی سه عنصر در جرم سرقت می‌پردازد.
عنصر قانونی
عنصر قانونی به معنای آن است که مواد قانونی معتبر رفتاری را به عنوان جرم شناسایی کرده باشد. به عبارت دیگر، اینکه می‌گوییم سرقت یک جرم است، ناشی از آن است که در متون قانونی این گونه بیان شده است و در غیر این صورت رفتار مجرمانه‌ای به عنوان سرقت وجود نداشت.
در عنصر قانونی باید به یک نکته توجه داشت، در زمان ارتکاب جرم ضروری است که مواد قانونی مربوطه اعتبار داشته باشند. در نتیجه نمی‌توان رفتاری را که در زمان گذشته اتفاق افتاده است به دلیل تصویب قانونی جدید مجازات نمود.
در باب سرقت عنصر قانونی موجود بوده و جرم یاد شده را به تفسیر بیان داشته است. در اینجا لازم به ذکر است که سرقت دو وضعیت می‌تواند داشته باشد، سرقت حدی و سرقت تعزیری. این تعریف و تقسیم‌بندی که از چهره عنصر قانونی به دست می‌آید، در گام‌های بعدی بررسی خواهد شد.
عنصر مادی
عنصر مادی به آن رفتاری گفته می‌شود که در مواد قانونی مربوطه، تعریف جرم خاصی را شکل داده است. با توجه به توضیح ارائه شده به دست می‌آید که عنصر مادی در جرم سرقت، ربایش مال متعلق به غیر است. اما باید به یک نکته توجه داشت، قانونگذار نه تنها اصل و بنه وجودی یک جرم را بیان می‌دارد، بلکه ترتیب و کیفیت ارتکاب جرم را نیز محل بررسی می‌داند و از تفاوت در نحوه ارتکاب جرم به تعدد وضعیت مجازات مرتکب می‌رسد.
عنصر مادی جرم سرقت را با بررسی ۳ گزاره که در شکل‌گیری آن نقش حیاتی دارند بررسی می‌نماییم:
مال
مال به آن چیزی گفته می‌شود که از نظر اقتصادی ارزش مالی داشته باشد و در نزد مردم مطلوبیت داد و ستد و مورد معامله واقع شدن را. در سرقت موتور سیکلت، بدیهی است که موضوع جرم موتور سیکلت است.
پس موتور سیکلت آن مالی است که ارزش اقتصادی دارد. حال در فرضی که بنا به هر دلیلی هیچ گونه ارزش اقتصادی و مالیتی نتوان برای موتور سیکلت یافت، جرم سرقت محقق نخواهد بود.
تعلق مال به دیگری
دومین رکن برای تحقق جرم سرقت تعلق داشتن مال به غیر است. به عبارت ساده‌تر، مال که موضوع جرم سرقت است نباید به دلایل مشروع یا قانونی در اختیار رباینده قرار داشته باشد.
سرقت جرمی است که علیه اموال واقع می‌شود و طی آن رابطه مالکانه بین شی و مالک قطع یا مخدوش می‌گردد، در نتیجه هیچ شخصی نمی‌تواند مالی که متعلق به خود وی است یا به دلایل مشروع و قانونی در تصرف وی قرار دارد را موضوع جرم سرقت قرار دهد.
ربایش
ربایش که فعل خارجی و نمود بیرونی جرم سرقت است، به معنای آن است که مالی را از تحت سلطه و تسلط مالک خارج کرده و تحت تسلط خود در آوریم. پس در تحقق ربایش مخدوش کردن رابطه مالکانه بین شی و مالک مورد نظر است و همچنین باید مال به تسلط رباینده منتقل گردد.
عنصر معنوی
عنصر معنوی معمولا وجه تمایز جرایم عمدی از جرایم غیرعمدی شامل خطای محض و شبه عمد است. عنصر معنوی به حالت‌های روحی، روانی و افکار مرتکب جرم گفته می‌شود که به اجرای یک جرم رسیده است و کیفیت ارتکاب را تعیین می‌سازد.
عنصر معنوی در واقع خواست درونی اشخاص بابت ارتکاب جرم است. در نتیجه چنانچه خواسته درونی شخص نمود و بروز خارجی به خود نگیرد، جرم محقق نشده است و صرف داشتن عنصر روانی کافی نیست.
همچنین باید در نظر داشت که در جرم سرقت احتمال غیرعمدی بودن آن وجود ندارد در نتیجه همین که جرم محقق شده باشد، عنصر معنوی آن مفروض گرفته می‌شود.
انواع سرقت
پیش از این بیان شد که سرقت با توجه به عنصر قانونی خود شامل سرقت حدی و سرقت تعزیری خواهد بود، از آنجا که درباره سرقت موتور سیکلت هر دو حالت حدی و تعزیری متصور است در ادامه به معرفی هر کدام و تعیین نکات و ویژگی آن‌ها پرداخته خواهد شد.
سرقت حدی
حدود به دسته‌ای از جرایم گفته می‌شود که جرم، کیفیت ارتکاب جرم، مجازات و نیز کیفیت اجرای مجازات تماما در شرع مقدس اسلام آمده است. به عبارت دیگر جرایم موجب حد یا حدود، آن دسته از رفتارهای مجرمانه‌ای را تعیین می‌کنند که از زمان صدر اسلام شنیع شمرده شده و مرتکب لایق دریافت مجازات تلقی گردیده است.
در تعریف جرایم حدی باید در نظر داشت که به هیچ وجه نمی‌توان در جرم یا کیفیت اجرای مجازات و یا میزان مجازات قابل اعمال تغییر ایجاد کرد، در واقع همان حکمی که در صدر اسلام آمده است، تا همیشه ادامه خواهد داشت و تغییر قابل تصور نیست.
در سرقت حدی، تعریف ارائه شده شامل ربایش مال متعلق به دیگری مفروض است اما نقطه اختلاف سرقت حدی از سرقت تعزیری در کیفیت ارتکاب جرم است. در تحقق سرقت حدی باید ۱۳ مورد و شرط به طور همزمان و در هنگام ارتکاب جرم وجود داشته باشد. مهم‌ترین شروط از بین شروط ۱۳گانه عبارتند از اینکه
- اولا سرقت نباید توسط پدر یا جد پدری واقع شده باشد.
- ثانیا محل نگهداری مال باید به نحوی باشد که عرفا آن را از سرقت و دیگر آسیب‌ها دور نگه می‌دارد، به محل نگهداری مناسب اموال، حرز گفته می‌شود.
حال چنانچه مال، یعنی موتور سیکلت در حرز واقع باشد، و مرتکب با ورود خصمانه یا ایجاد آسیب در حرز بتواند به مال دسترسی داشته و آن را از حرز خارج شود، یکی از مهم‌ترین نکات سرقت حدی محقق شده است.
نکته دیگری که وجود دارد آن است که طرح شکایت قربانی از وقوع سرقت حدی، عدم گذشت نامبرده و نیز حفظ مالکیت موتور سیکلت ربوده شده برای قربانی جرم ضروری است.
سرقت تعزیری
سرقت تعزیری وضعیتی است که عنصر مادی سرقت محقق شده است لیکن شرایط تحقق سرقت حدی مفقود است. در این صورت رفتار ارتکابی به عنوان سرقت تعزیری شناخته می‌شود که با توجه به کیفیت ارتکاب جرم و نیز خسارات وارده می‌تواند مجازات متفاوتی داشته باشد.
برای مثال بین زمانی که تنها یک شخص مرتکب جرم سرقت شده است با زمانی که مرتکبین بیش از یک نفر باشد تفاوت وجود دارد. همچنان که سرقت در شب با سرقت در روز و نیز سرقت مسلحانه با سرقت غیرمسلحانه متفاوت است.
در بندهای بعدی که مجازات انواع سرقت را بررسی می‌نماییم، به این نکته باز خواهیم گشت.
شکایت از جرم سرقت موتور سیکلت
تا اینجا با مفهوم سرقت و تقسیم‌بندی آن به سرقت حدی و تعزیری آشنا شدیم. حال در اینجا قصد داریم بیان کنیم که صرف نظر از نوع سرقت واقع شده، مجازات مرتکب و حتی در گام اول شروع به رسیدگی به رفتار مجرمانه واقع شده، در گرو طرح شکایت است.
به عبارت دیگر برای آن که مقام قضایی وظیفه و اختیار رسیدگی به پرونده سرقت را داشته باشد، ضروری است که شکایت یا گزارشی مشمول وقوع سرقت به وی ارائه شده باشد. اما شکایت را باید چگونه ابراز داشت و نحوه رسیدگی به آن چگونه است؟ در ادامه بررسی خواهد شد.
نحوه ایراد شکایت
- ثبت شکایت سرقت موتور سیکلت در گام اول نیاز به تماس با پلیس ۱۱۰ دارد. پس از اعلام وقوع جرم به شماره یاد شده، مامور پلیس جهت تهیه گزارش در محل حاضر خواهد شد.
- در مرحله بعدی باید با حضور در کلانتری مربوطه، مراتب تشکیل پرونده را تکمیل کرد. پس از تشکیل پرونده تحقیقات مقدماتی توسط مامور پلیس شکل داده خواهد شد و سپس موضوع به دادسرا منتقل می‌گردد.
- در دادسرا، بازپرس نسبت به انجام تحقیقات، جمع آوری ادله و تعیین متهم اقدام می‌نماید، در مرحله بعدی با صدور دستور جلب به دادرسی، متهم را شناسایی و معرفی نموده و پس از آن دادستان کیفرخواست خود را صادر می‌نماید.
- کیفرخواست دادستان مشمول عنوان مجرمانه، ادله و مدارک موجود، متهم و نیز مجازات پیشنهادی است که پرونده را از مرحله دادسرا خارج کرده و به دادگاه کیفری منتقل می‌سازد.
به گفته مشاوره حقوقی آنلاین طبیعتا قاضی رسیدگی کننده پس از احراز وقوع جرم و نیز احراز مجرمیت متهم، حکم مقتضی از باب میزان مجازات و نیز خسارات صادر خواهد کرد.
مجازات مرتکب
پس از آن که پرونده سرقت با صدور کیفرخواست وارد در مرحله دادگاه شد، قاضی با انجام تحقیقات و رسیدگی حکم خود را صادر خواهد کرد، اما حکم صادره مشمول چه مواردی است؟
جالب است که بدانید در قوانین کیفری ایران، مجازات به دو قسم اصلی و تکمیلی تقسیم می‌گردد، همچنین تعیین تکلیف اموالی که در اثر ارتکاب جرم تحصیل شده‌اند، وظیفه دادگاه رسیدگی کننده است که شرح آن در ادامه ذکر می‌گردد.
مجازات اصلی
مجازات اصلی مرتکب جرم سرقت اعم از آن که یک نفر به تنهایی مجرم بوده یا چند نفر به طور همزمان، با توجه به کیفیت ارتکاب جرم متفاوت خواهد بود. میزان مجازات می‌تواند تا ۲۰ سال حبس هم باشد، اما تعیین مجازات به عهده قاضی رسیدگی کننده است که در صدور حکم خود شرایط ارتکاب جرم همچون ایجاد ترس و وحشت در ساکنین، سابقه مجرم، رابطه بین مجرم و قربانی و دیگر شرایط را در نظر می‌گیرد.
بدیهی است که در این نوشته نمی‌توانیم کلیه انواع سرقت را پوشش دهیم به همین سبب پیشنهاد می‌گردد نسبت به کسب اطلاعات بیشتر از طریق دریافت مشاوره حقوقی اقدام نمایید.
مجازات تکمیلی
علاوه بر مجازات اصلی مرتکب که گفته شد می‌تواند تا ۲۰ سال حبس باشد، مجازات‌های تکمیلی همچون حکم به انجام خدمات عمومی رایگان می‌تواند در انتظار مرتکب باشد. علاوه بر این موضوع، استرداد اموال سرقت شده یعنی موتور سیکلت به قربانی جرم ضروری است.
استرداد موتور سیکلت که در حکم دادگاه به آن تصریح خواهد شد، چنانچه به دلایلی همچون نابودی یا گم شدن قابل اجرا نباشد، مرتکب به تهیه مثل همان موتور سیکلت اجبار خواهد شد و در گام بعدی چنانچه دیگر مثل آن موتور سیکلت وجود نداشته باشد، سارق باید قیمت مال ربوده شده را به قربانی پرداخت نماید. کلیه موارد یاد شده توسط دادگاه صادر کننده رای تعیین تکلیف خواهد شد.
مشاوره حقوقی سرقت موتور سیکلت
در این نوشته با موضوع جرم سرقت موتور سیکلت آشنا شدیم. دانستیم که مرتکب جرم سرقت ناگزیر است که موتور سیکلت را بدون اجازه مالک آن و بدون داشتن دلیل شرعی و قانونی موجهه، از تحت سلطه مالک خارج کرده و تحت تسلط خود درآورد.
همچنین مطرح شد که مرتکب جرم ممکن است با توجه به کیفیت ارتکاب جرم با مجازات‌های حبس و جزای نقدی مواجه شود و یا آن که عضوی از اعضای بدن خود و حتی جان خود را از دست بدهد.
در گام بعدی دانستیم که طرح شکایت کیفری از جرم سرقت نزد مقام قضایی همچون دادستان و نیز کلانتری واقع می‌شود، روند رسیدگی به این صورت خواهد بود که پس از انجام تحقیقات و شناسایی متهم، بازپرس دستور جلب به دادرسی صادر کرده و پس از خاتمه مراتب تحقیقات مقدماتی، دادستان با صدور کیفرخواست پرونده را به دادگاه کیفری منتقل می‌سازد.
با توجه به جنبه عمومی جرم سرقت، اصولا تنها اعلام وقوع جرم برای پیگیری و صدور حکم کافی است لیکن قربانی با کمک به مراتب کشف جرم و شناسایی متهم می‌تواند روند اجرای عدالت و بازیابی مال خود را سرعت بخشد.
در نهایت همانگونه که اشاره شد مرتکب جرم سرقت علاوه بر مجازات‌های مقرر قانونی، ناگزیر از استرداد مال سرقت شده یا تهیه مثل آن و در صورت عدم امکان پرداخت مبلغ آن محکوم می‌گردد.
با وجود آن که تلاش شد تصویری جامع و کامل از جرم سرقت موتور سیکلت، روند رسیدگی و نتیجه آن ارائه شود، لیکن در صورت وجود هر‌گونه ابهام یا سوالی می‌توانید با مشاوران گروه بنیاد وکلا از طرق مختلف شامل وکیل تلفنی، آنلاین و حضوری مشاوره دریافت نمایید.
