در این مقاله تمامی نکات مربوط به دیه کامل انسان را به شما آموزش خواهم داد.
با مطالعه این مقاله می‌توانید نکات مهم پیرامون روش‌های محاسبه مبلغ دیه را آموخته و با قوانین موثر در تعیین دیه اعضا و احکام مربوط به دیه زن و مرد، به شکل اصولی آشنا شوید.
برای اینکه بتوانید با روش‌های محاسبه مبلغ دیه کامل یا دیه اعضا به شکل اصولی آشنا شوید و قواعد حقوقی مهم آن را بشناسید پیشنهاد می‌کنم تا انتهای مقاله همراه من باشید.
آشنایی با مفاهیم پایه دیه
بر اساس موضوع این مقاله در گام اول و در این بخش قصد داریم با کلیات مربوط به این موضوع آشنا شویم به همین دلیل در ادامه شما با تعریف دیه آشنا خواهید شد؛ از دیگر موارد مهم مرتبط با موضوع پرداخت دیه، نحوه پرداخت آن و مهلت پرداخت دیه می‌باشد که در این بخش از مقاله به بررسی آن به طور دقیق و جامع پرداخته‌ام.
منظور از دیه چیست؟
دیه که در زبان فارسی به آن خون بها می‌گویند به معنی رد کردن است؛ در فقه اسلامی عبارت است از مالی که به عنوان بدل نفس یا اطراف در جرایم علیه تمامیت جسمانی اشخاص به قربانی یا اولیای دم او پرداخت می‌شود.
لزوم پرداخت دیه در آیاتی از قرآن مجید نیز مورد اشاره قرار گرفته است از جمله احکامی است که قبل از اسلام به عنوان شیوه‌ای برای حل و فصل خصومت‌ها در جوامع مختلف از جمله اعراب جاهلی مرسوم بوده است.
این حکم توسط اسلام مورد تایید و امضا قرار گرفته است و برای جلوگیری از اعمال سلیقه و ضایع شدن حقوق اشخاص حدود آن به روشنی مشخص شده است.
یکی از انواع مجازات‌های پیش‌بینی شده در قانون بحث دیه می‌باشد؛ منظور از دیه مبلغی است که به عنوان مجازات در جنایت‌های غیر عمدی که به اعضای بدن یا جان افراد وارد می‌شود تعیین شده است، البته دیه مختص جنایت‌های غیر عمدی نیست زیرا ممکن است در مواردی نیز که امکان قصاص وجود نداشته باشد دیه جایگزین مجازات شود.
به طور کلی دیه به سه نوع دیه نفس، اعضا و منافع تقسیم می‌شود.
منظور از دیه نفس دیه پرداخت شده به صورت کلی در زمان فوت مجنی علیه است و منظور از دیه اعضا، پرداخت مبلغی به دلیل جنایت‌های وارد شده به عضوی از اعضای بدن است.
ممکن است در اثر جنایت وارده عضو در صحت کامل باشد و یا آنکه علاوه بر آسیب به عضو، منفعت ناشی از آن عضو نیز از بین برود مانند آنکه در اثر آسیب به چشم قدرت بینایی زائل شود که این خود مستلزم پرداخت دیه است.
نکته قابل توجه آن است که بر اساس ماده ۴۴۸ و ۴۴۹ قانون مجازات اسلامی دیه به دو صورت تعیین می‌شود؛ دیه‌ی مقدر یعنی دیه‌ای که میزان آن در شرع تعیین شده است و دیه‌ی غیر مقدر یعنی دیه‌ای که مقدار آن در شرع معین نشده است که به آن ارش می‌گویند.
مطابق ماده ۴۴۹ مقررات دیه در مورد ارش هم جاری است مگر اینکه قانون ترتیب دیگری مقرر کرده باشد. در واقع هر قانون و هر حکمی که برای دیه تعیین شده است در مورد ارش نیز جاری است مگر اینکه در قانون صراحتا بین ارش و دیه تفاوت گذاشته شده باشد.
نحوه پرداخت دیه چگونه است؟
در خصوص نحوه پرداخت دیه در ابتدا باید توجه داشت زمانی که توافقی بین طرفین در خصوص مراحل پرداخت آن شکل گرفته باشد نحوه پرداخت دیه کاملاً مطابق توافق صورت گرفته خواهد بود.
در این حالت واریز مبلغ دیه به شماره حساب شخصی فرد زیان دیده یا نماینده قانونی او امکان‌پذیر است.
اما در حالتی که توافقی بین طرفین صورت نگرفته باشد فرد مسئول پرداخت دیه مطابق قانون باید به اجرای احکام مراجعه کرده و با واریز مبلغ به حساب دادگستری بر اساس مهلت‌های تعیین شده اقدام نماید؛ در این حالت دادگستری به عنوان واسطه‌ای بین پرداخت کننده دیه و دریافت کننده آن خواهد بود.
توجه داشته باشید در مواردی که بیمه مسئول پرداخت دیه باشد واریز دیه و مراحل پرداخت آن مستلزم تشکیل پرونده و ارائه مدارک به بیمه است.
نکته مهم دیگر که در رابطه با پرداخت دیه حائز اهمیت است نحوه پرداخت در صورت اشتراک مرتکبان جنایت است؛ به این معنا که طبق ماده ۴۵۳ قانون مجازات اسلامی هرگاه دو یا چند نفر به نحو اشتراک مرتکب جنایت موجب دیه گردند حسب مورد هر یک از شرکا یا عاقله آنها به طور مساوی مکلف به پرداخت دیه است.
بنابراین باید توجه داشت که در مواردی که شرکت در جنایت مستوجب دیه رخ می‌دهد اصل بر این است که شرکا به طور مساوی باید دیه را پرداخت کنند صرف نظر از اینکه میزان تقصیر یا تاثیر رفتارشان چه میزان است.
پس اگر دو نفر شریک در جنایت باشند و تاثیر رفتار یا تقصیر یکی از آنها ۹۰ درصد و دیگری ۱۰ درصد باشد هر دو باید نصف دیه را بپردازند مگر در دو مورد که در این دو مورد میزان دیه بر اساس تاثیر رفتار مرتکب خواهد بود:
- اولا زمانی که برخی از شرکا به مباشرت و برخی به تسبیب موجب جنایتی شوند لازم به توضیح است اگر تمام عوامل به مباشرت مرتکب جنایت یا تمام عوامل به تسبیب مرتکب جنایت شده باشند دیه به تساوی خواهد بود و ماده ۵۲۶ فقط ناظر به مواردی است که برخی از عوامل به مباشرت و برخی عوامل به تصویب مرتکب جنایت شوند.
- ثانیا زمانی که برخورد بی‌واسطه دو نفر رخ دهد بر اساس ماده ۵۲۷ قانون مجازات اسلامی دیه بر اساس تاثیر رفتار مرتکب خواهد بود.
نکته مهم دیگر آن است که زمانی که دو یا چند عامل انسانی و غیر انسانی در جنایت موجب دیه وجود داشته باشند، عامل انسانی مسئول پرداخت کل دیه نیست زیرا بر اساس تعداد عوامل دیه تقسیم می‌شود.
مثلا اگر شخصی در نتیجه ضربه شخص الف و گاز گرفتگی یک سگ و خوردن یک سنگ بر سرش کشته شود، شخص الف مسئول پرداخت یک سوم دیه است زیرا جنایت به سه عامل منتسب است.
مهلت پرداخت دیه
همانطور که در قسمت قبل اشاره کردیم دیه از انواع مجازات‌های تعیین شده در قانون مجازات اسلامی است که در ماده ۱۷ قانون مجازات اسلامی نیز تعریف شده است؛ بر اساس تعریف ارائه شده از دیه در قانون دیه مختص جنایت‌های غیر عمدی نیست بلکه در مواردی که قصاص ثابت است نیز ممکن است طرفین به جای قصاص به پرداخت دیه مصالحه نمایند.
در خصوص مهلت پرداخت دیه این نکته قابل توجه است که قانونگذار برای پرداخت دیه مهلتی را تعیین کرده است؛ تعیین مهلت برای پرداخت دیه با توجه به عمدی یا غیر عمدی بودن جرائم متفاوت است.
در صورت حصول تراضی بین طرفین مطابق توافق حاصله عمل می‌شود اما در حالت کلی در جرائم عمدی مهلت پرداخت دیه یک سال قمری از زمان وقوع جنایت است.
در جرائم شبه عمد دو سال قمری از زمان وقوع جنایت می‌باشد که در این صورت فرد مرتکب باید در هر سال نصف مبلغ دیه را پرداخت نماید.
و در جرایم خطای محض ظرف سه سال قمری باید دیه پرداخت شود بدین نحو که فرد مرتکب باید در هر سال یک سوم مبلغ دیه را پرداخت کند.
بر اساس ماده ۴۸۸ قانون مجازات اسلامی مهلت پرداخت دیه از زمان وقوع جنایت به ترتیب زیر است مگر اینکه به نحو دیگری بین طرفین تراضی شده باشد:
- در عمد موجب دیه ظرف یک سال قمری از زمان وقوع جنایت.
- در شبه عمد ظرف دو سال قمری از زمان وقوع جنایت.
- در خطای محض ظرف سه سال قمری از زمان وقوع جنایت.
طبق تبصره این ماده هرگاه پرداخت کننده در بین مهلت‌های مقرر نسبت به پرداخت تمام یا قسمتی از دیه اقدام نماید محکوم له مکلف به قبول آن است.
باید توجه داشت مدت‌های تعیین شده در این ماده قمری می‌باشند و نه شمسی. همچنین نکته مهم آن است که مدت‌های مقرر از زمان وقوع جنایت محاسبه می‌شود و نه از زمان صدور حکم.
در نظر داشته باشید مطابق تبصره ماده ۵۳۴ قانون آیین دادرسی کیفری مهلت‌های پیش‌بینی شده برای پرداخت دیه جرائم شبه عمد و خطای محض مانع از پذیرش تقاضای اعسار و یا تقسیط نیست.
نکته مهم در تعیین شرایط دیه وجود فاصله زمانی است که در ماده ۴۹۳ قانون مجازات اسلامی ذکر شده است؛ مطابق این ماده وجود فاصله زمانی میان رفتار مرتکب و نتیجه ناشی از آن مانع از تحقق جنایت نیست.
مانند فوت ناشی از انتقال عامل بیماری کشنده که حسب مورد موجب قصاص یا دیه است حکم این ماده در مورد کلیه جرائم جاری است.
تفاوت دیه زن و مرد
مطابق ماده ۵۵۰ و ۵۵۱ قانون مجازات اسلامی دیه قتل زن نصف دیه مرد است و همچنین دیه خنثای ملحق به مرد، دیه مرد و دیه خنثای ملحق به زن، دیه زن و دیه خنثای مشکل نصف دیه مرد به علاوه نصف دیه زن است.
مطابق تبصره ماده ۵۵۱ قانون مجازات اسلامی در کلیه جنایاتی که مجنی علیه مرد نیست معادل تفاوت دیه تا سقف دیه مرد از صندوق تامین خسارت‌های بدنی پرداخت می‌شود.
حکم مذکور در تبصره ماده ۵۵۱ اعم از این است که جنایت ارتکابی جنایت بر نفس باشد یا جنایت بر عضو یا منفعت به عبارتی هم در جنایت بر نفس و هم در جنایت بر عضو و هم در جنایت بر منفعت در صورتی که دیه زن نصف دیه مرد باشد تفاوت دیه تا سقف دیه مرد از صندوق تامین خسارت‌های بدنی جبران می‌شود.
حکم مذکور در تبصره بر اساس رای وحدت رویه شماره ۷۶۶ در مورد جنایاتی که قبل از تصویب قانون مجازات یعنی قبل از خرداد ۱۳۹۲ واقع شده است اجرا نمی‌شود به عبارتی در صورتی که جنایتی قبل از خرداد ۱۳۹۲ واقع شده باشد و مجنی علیه زن باشد تفاوت دیه زن و مرد از صندوق تامین خسارت بدنی داده نمی‌شود.
متخصصین مشاوره حقوقی می‌گویند به طور کلی و بر اساس قانون جدید در جهت حمایت از زنان سرپرست خانواده و مطابق قانون بیمه شخص ثالث شرکت‌های بیمه و همچنین صندوق تامین خسارت‌های بدنی موظف هستند که دیه زن و مرد را به طور یکسان پرداخت کنند این قانون تنها در خصوص حوادث رانندگی و شرکت‌های بیمه جاری است.
بنابراین شرکت بیمه کننده موظف است در زمان اجرای تعهدات خسارت وارد شده را بدون در نظر گرفتن جنسیت و دین تا سقف تعهدات بیمه پرداخت نماید همچنین مراجع قضایی مکلفند در خصوص انشای حکم پرداخت دیه مبلغ مازاد بر دیه موضوع این ماده را به عنوان بیمه حوادث درج نمایند.
همچنین بر اساس تبصره ماده ۵۵۱ قانون مجازات اسلامی در کلیه جنایاتی که مجنی علیه مرد نیست معادل تفاوت دیه تا سقف دیه مرد از صندوق تامین خسارت‌های بدنی پرداخت می‌شود.
بر اساس ماده ۵۶۰ قانون مجازات اسلامی دیه زن و مرد در اعضا و منافع تا کمتر از ثلث دیه کامل مرد یکسان است و چنانچه ثلث یا بیشتر شود دیه زن به نصف تقلیل می‌یابد.
منظور از این ماده آن است که زمانی که دیه عضو یک زن تا کمتر از یک سوم دیه کامل باشد در این حالت تفاوتی در دیه زن و مرد وجود نخواهد داشت اما اگر مقدار دیه تعیین شده ثلث یا بیشتر از یک سوم دیه کامل باشد در این حالت دیه زن نصف دیه مرد تعیین می‌شود.
همچنین بر اساس ماده ۵۶۲ این قانون در موارد ارش تفاوتی میان زن و مرد نیست لکن میزان ارش جنایت وارده بر اعضا و منافع زن نباید بیش از دیه اعضا و منافع او باشد اگرچه مساوی با ارش همان جنایت در مرد باشد.
آخرین مبلغ دیه اعلام شده ۱۴۰۴
مطابق ماده ۵۴۹ قانون مجازات اسلامی موارد دیه کامل همان است که در مقررات شرع تعیین شده است و میزان آن در ابتدای هر سال توسط رئیس قوه قضاییه به تفصیل بر اساس نظر مقام معظم رهبری تعیین و اعلام می‌شود.
منظور از مقادیر دیه که در شرع آمده است یکی از این شش مورد است؛ صد شتر، ۲۰۰ گاو، هزار گوسفند، ۲۰۰ دست لباس از حله‌های یمن، هزار دینار مسکوک طلا و ۱۰ هزار درهم مسکوک نقره.
بر پایه بخشنامه رئیس قوه قضاییه که در ۲۲ اسفند ۱۴۰۳ ابلاغ شد، دیه کامل انسان برای سال ۱۴۰۴ (از ۱ فروردین تا ۲۹ اسفند) در ماه‌های عادی ۱۶ میلیارد ریال—معادل ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان—تعیین شده و مطابق حکم افزایش یک-سومیِ ماده ۵۴۹ قانون مجازات اسلامی، در ماه‌های حرامِ ذی‌القعده، ذی‌الحجه، محرم و رجب به ۲۱ میلیارد و ۳۳۰ میلیون ریال (۲ میلیارد و ۱۳۳ میلیون تومان) می‌رسد؛ رقمی که در مقایسه با دیه سال ۱۴۰۳ (۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان) حدود ۳۳ درصد بیشتر است.
نحوه تعیین مبلغ دیه
در ادامه مقاله قصد دارم شما را با نحوه تعیین مبلغ دیه به صورت درصدی و پرداخت دیه در ماه حرام آشنا کنم.
همچنین از دیگر نکاتی که در این قسمت بررسی می‌شود موضوع نحوه محاسبه دیه به نرخ روز است چرا که تعیین دیه به صورت یوم الادا انجام می‌شود یعنی زمانی که فرد ملزم به پرداخت دیه اقدام به پرداخت نماید.
بنابراین با مطالعه این بخش اطلاعات مفیدی در خصوص محاسبه دیه کسب خواهید کرد.
نحوه محاسبه چند درصد از دیه کامل
جهت محاسبه چند درصد از میزان دیه یک عضو در ابتدا باید آن درصد را ضرب در مبلغ دیه ریالی آن سال کنیم.
به عنوان مثال اگر بر اساس حکم دادگاه میزان دیه تعیین شده توسط قاضی ۱۰ درصد از میزان دیه کامل باشد این ۱۰ درصد با توجه به نرخ دیه کامل در سال ۱۴۰۴ محاسبه می‌شود و بنابراین ده درصد دیه کامل در ماه‌های عادی سال ۱۴۰۴ برابر با ۱۶۰ میلیون تومان (یا ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون ریال) است.
نکته جالب توجه در خصوص تداخل و تعدد دیات در ماده ۵۳۸ قانون مجازات اسلامی بررسی شده است مطابق آنچه این ماده بیان می‌کند در تعدد جنایات، اصل بر تعدد دیات و عدم تداخل آنها است مگر مواردی که در این قانون خلاف آن مقرر شده است.
بنابراین اصل بر این است که آسیب‌های متعدد موجب دیه باعث تعدد دیه است و جانی باید دیه تمام اعضا را بپردازد اما شرایط استثنایی در ماده ۵۴۳ این قانون بیان شده که با وجود تمام آن شرایط یک دیه پرداخت می‌شود.
بر اساس این ماده در صورت وجود مجموع شرایط چهارگانه دیه آسیب‌های متعدد تداخل می‌کند و تنها دیه یک آسیب ثابت می‌شود:
- همه آسیب‌های ایجاد شده مانند شکستگی‌های متعدد یا جراحات متعدد از یک نوع باشد.
- همه آسیب‌ها در یک عضو باشد.
- آسیب‌ها متصل به هم یا به گونه‌ای نزدیک به هم باشد که عرفا یک آسیب محسوب شود.
- مجموع آسیب‌ها با یک رفتار مرتکب به وجود آید.
برای اینکه دیه تداخل کند باید هر چهار شرط مذکور در ماده وجود داشته باشد و حتی اگر یکی از شرایط وجود نداشته باشد دیات تداخل نمی‌کند و مرتکب باید دیه تمام اعضا را به صورت جداگانه بپردازد.
پرداخت دیه در ماه حرام
بر اساس ماده ۵۵۵ قانون مجازات اسلامی هرگاه رفتار مرتکب و فوت مجنی علیه هر دو در ماه‌های حرام محرم، رجب، ذی القعده و ذی الحجه یا در محدوده حرم مکه واقع شود خواه جنایت عمدی خواه غیر عمدی باشد علاوه بر دیه نفس یک سوم دیه نیز افزوده می‌گردد، سایر مکان‌ها و زمان‌های مقدس و متبرک مشمول حکم تغلیظ دیه نیست.
مطابق تبصره این ماده معیار شروع و پایان ماه‌های حرام مغرب شرعی است مانند ماه رجب که از مغرب شرعی آخرین روز ماه جمادی الثانی شروع و با مغرب شرعی آخرین روز ماه رجب به پایان می‌رسد.
همچنین بر اساس ماده ۵۵۶ قانون مجازات اسلامی در حکم تغلیظ دیه فرقی میان بالغ و غیر بالغ، زن و مرد و مسلمان و غیر مسلمان نیست. سقط جنین نیز پس از پیدایش روح مشمول حکم تغلیظ است. تغلیظ دیه در مواردی که عاقله یا بیت المال پرداخت کننده دیه باشد نیز جاری است.
در قتل عمدی که به علت عدم امکان قصاص یا عدم جواز آن دیه پرداخت می‌شود نیز این حکم جاری است.
نکته مهم در ماده ۵۵۷ ذکر شده است که تغلیظ دیه مخصوص قتل نفس است و در جنایت بر اعضا و منافع جاری نیست.
منظور از ماه‌های حرام چهار ماه قمریِ محرم، رجب، ذی‌القعده و ذی‌الحجه است؛ برای محاسبه مبلغ دیه در این ماه‌ها باید دیه ماه‌های عادی سال ۱۴۰۴—که یک میلیارد و ششصد میلیون تومان تعیین شده—را با یک-سوم آن جمع کنیم، و به این ترتیب رقم دیه در ماه حرام دو میلیارد و صد و سی و سه میلیون تومان خواهد بود.
بنابراین توجه داشته باشید منظور از ماه‌های حرام تنها چهار ماه ذکر شده در فوق است و دربرگیرنده ماه رمضان یا ماه صفر نمی‌باشد.
باید توجه کرد که حکم تغلیظ دیه بنا به تصریح ماده ۵۵۷ تنها در حالت قتل جاری می‌شود و به جنایات مادون نفس حتی اگر دیه کامل داشته باشند تسری نمی‌یابد.
لیکن بنا به تصریح ماده ۵۵۵ تفاوتی بین انواع مختلف قتل اعم از عمد شبه عمد یا خطای محض وجود ندارد و همه آنها مشمول حکم تغلیظ می‌باشند.
نحوه محاسبه دیه به نرخ روز
میزان دیه‌ای که باید در جنایات علیه جسم و جان پرداخت شود بر اساس عوامل مختلف متفاوت می‌باشد؛ از جمله عوامل تاثیرگذار در میزان دیه نوع صدمه است هرگاه صدمه وارده موجب سلب حیات شود دیه قابل پرداخت متفاوت با حالتی است که یک صدمه جسمی که حیات فرد را به خطر نینداخته به قربانی وارد شده باشد.
عامل دیگری که علاوه بر نوع صدمه بر میزان دیه تاثیرگذار است جنسیت و دین مجنی علیه است که در تعیین میزان دیه قابل پرداخت به او موثر است.
ماده ۵۶۰ قانون مجازات اسلامی به پیروی از نظر مشهور امامیه اشعار می‌دارد دیه زن و مرد در اعضا و منافع تا کمتر از ثلث دیه کامل مرد یکسان است و چنانچه ثلث یا بیشتر شود دیه زن به نصف تقلیل می‌یابد و به موجب ماده ۵۵۰ دیه قتل زن نصف دیه مرد است.
در خصوص دین نیز علاوه بر ماده ۵۵۴ قانون مجازات بدیهی است هم اکنون مشکل در مورد افرادی غیر از پیروان اقلیت‌های دینی شناخته شده در قانون اساسی، در مورد افرادی که اساسا دین ندارند ولی شهروند این کشور هستند یا به عنوان جهانگرد پا به کشور می‌گذارند وجود دارد.
علی الاصول در صورت ارتکاب جنایت علیه این افراد محاکم باید حکم به پرداخت غرامت تحت عنوان ضرر و زیان ناشی از جرم بدهند زیرا دیه برای آنها پیش بینی نشده است.
برای محاسبه مبلغ دیه بر حسب نرخ روز، باید درصد تعیین‌شده از سوی دادگاه را بر دیۀ کامل همان سال اعمال کنیم؛ برای نمونه، اگر بخواهیم یک درصد دیه کامل در سال ۱۴۰۴ را به دست آوریم، کافی است یک درصد را در مبلغ یک میلیارد و ششصد میلیون تومان (دیه کامل ماه‌های عادی ۱۴۰۴) ضرب کنیم. نتیجه نشان می‌دهد که یک درصد دیه در سال ۱۴۰۴ برابر با ۱۶ میلیون تومان (۱۶۰ میلیون ریال) است.
نحوه محاسبه دیه در پزشکی قانونی
مطابق ماده ۵۴۹ قانون مجازات اسلامی موارد دیه کامل همان است که در مقررات شرع تعیین شده است و میزان آن در ابتدای هر سال توسط رئیس قوه قضاییه به تفصیل بر اساس نظر مقام رهبری تعیین و اعلام می‌شود بنابراین مرجع اعلام دیه به صورت سالانه قوه قضاییه می‌باشد.
همچنین مطابق آنچه در ماده ۵۵۹ قانون مجازات اسلامی آمده است هرگاه در اثر جنایت صدمه‌ای بر عضو یا منافع وارد آید چنانچه برای آن جنایت در شرع دیه مقدر یا نسبت معینی از آن به شرح مندرج در این قانون مقرر شده باشد مقدار مقرر و چنانچه شرعاً مقدار خاصی برای آن تعیین نشده باشد، ارش آن قابل مطالبه است.
بنابراین به طور کلی برای محاسبه مقدار دیه در پزشکی قانونی باید عوامل مختلفی ملاک محاسبه قرار گیرد از جمله میزان هر آسیب به طور جداگانه است چرا که ممکن است در اثر یک یا چند ضربه آسیب‌های متعدد بر یک یا چند عضو یا منافع چند عضو وارد شود.
و ممکن است مطابق نظر پزشکی قانونی تمام آسیب‌های وارده بر یک عضو عرفاً یک آسیب و جنایت تلقی گردد و بنابراین مبلغ دیه اعضا بر اساس مقدار مصوب در قانون نسبت به مبلغ اعلام شده به طور سالانه محاسبه می‌شود.
مطابق آنچه در ماده ۵۶۴ قانون مجازات اسلامی در کتاب دیات مطرح شده است فلج کردن عضو دارای دیه معین دو سوم دیه آن عضو و از بین بردن عضو فلج یک سوم دیه همان عضو را دارد.
در فلج کردن نسبی عضو که درصدی از کارایی آن از بین می‌رود با توجه به کارایی از دست رفته ارش تعیین می‌گردد.
همچنین مطابق ماده ۵۶۵ این قانون از بین بردن قسمتی از عضو یا منفعت دارای دیه مقدر به همان نسبت دیه دارد به این ترتیب که از بین بردن نصف آن به میزان نصف و از بین بردن یک سوم آن به میزان یک سوم دارای دیه است مگر اینکه در قانون ترتیب دیگری مقرر شده باشد.
بر اساس تبصره یک این ماده در مواردی که نسبت از بین رفته قابل تشخیص نباشد، ارش تعیین می‌شود و مطابق تبصره دوم این ماده هرگاه جنایت عضو را در وضعیتی قرار دهد که به تشخیص کارشناس مجنی علیه ناگزیر از قطع آن باشد دیه قطع عضو ثابت می‌شود.
دیه اعضایی که با پیوند و امثال آن در محل عضو از بین رفته قرار گرفته است و مانند عضو اصلی دارای حیات می‌شوند به میزان دیه عضو اصلی است و اگر دارای حیات گردد ولی از جهت دیگری معیوب شود دیه عضو معیوب را دارد.
اما از بین بردن اعضای مصنوعی تنها موجب ضمان مالی است این نکته در ماده ۵۶۶ قانون مجازات اسلامی بیان شده است.
محاسبه دیه تصادف
در خصوص محاسبه دیه تصادف باید شرایط خاصی در نظر گرفته شود تعیین دیه تصادف نیاز به دقت نظر بالا دارد چرا که مبلغ تعیین شده برای دیه به بخش‌های مختلف و اعضای گوناگون اختصاص داده می‌شود که هر یک از اعضای بدن دیه منحصر به خود را دارد.
از طرف دیگر آسیب وارد شده به آن عضو در تعیین میزان دیه اثرگذار است چرا که ممکن است عضو در سلامت باشد اما منفعت ناشی از آن عضو از بین رفته باشد که خود این منفعت نیز دارای دیه است، همچنین دیه اختصاص یافته به جراحاتی همچون قطع عضو با جراحات عادی و سطحی یکسان نیست؛ بنابراین محاسبه دیه تصادف باید با دقت بالا انجام شود.
مطالعه این بخش از مقاله اطلاعات مفیدی در این خصوص به شما ارائه می‌دهد.
پرداخت دیه توسط بیمه
جهت پرداخت دیه به شاکی تصادفات توسط بیمه باید این اقدامات توسط وی یا وکیل پرونده صورت گیرد:
- پس از پرداخت دیه از طریق بیمه فرد زیان دیده پس از تکمیل مدارک دیه خود را از بیمه‌گر مطالبه می‌کند.
- مبلغ دیه به طور مستقیم به حساب زیان دیده در صورت درخواست او واریز می‌شود و اگر درخواستی از جانب او صورت نگیرد بیمه مبلغ دیه را به حساب دادگستری واریز کرده و فیش آن را دریافت می‌کند.
دیه کامل انسان در تصادف
بر اساس قانون، دیۀ کامل انسان در سال ۱۴۰۴ در ماه‌های عادی برابر با یک میلیارد و ششصد میلیون تومان و در ماه‌های حرام (محرم، رجب، ذی‌القعده و ذی‌الحجه) معادل دو میلیارد و صد و سی و سه میلیون تومان تعیین شده است؛ پرداخت دیه در مواردی همچون تصادفات نیز بر مبنای این مقادیر اعلام‌شده انجام می‌شود.
برای تعیین دیه اعضا نیز همانطور که اشاره کردیم با توجه به درصد تعیین شده در قانون و با معیار قرار دادن مبلغ اعلامی به صورت سالانه دیه اعضا و جوارح تعیین می‌شود.
تاثیر نرخ دیه بر بیمه شخص ثالث
سقف تعهدات مالی بیمه شخص ثالث هر ساله به این صورت تعیین می‌شود که معادل دو و نیم درصد مبلغ دیه هر سال در ماه حرام می‌باشد؛ بنابراین واضح است که با افزایش نرخ دیه به صورت سالانه حداقل تعهدات مالی شرکت‌های بیمه در خصوص بیمه شخص ثالث نیز افزایش می‌یابد.
نکته دیگر اینکه با افزایش سالانهٔ دیه، سقف ارزش خودروهای غیرمتعارف نیز بالا می‌رود؛ برای مثال در سال ۱۴۰۴ این سقف به حدود یک میلیارد و شصت و شش میلیون تومان رسیده است.
منظور از خودروهای غیرمتعارف خودروهایی می‌باشد که ارزش مالی آنها بیش از نصف دیه آن سال باشد.
توجه داشته باشید در صورت بروز حادثه مالی در خصوص پرداخت بیمه شخص ثالث در مواردی همچون خسارت مالی تا مبلغ ۴۰ میلیون تومان، گواهینامه داشتن هر دو طرف و عدم بروز خسارت جانی منتجب آن است که نیازی به گزارش مقامات انتظامی و کروکی پلیس نمی‌باشد.
دیه کامل انسان
در ادامه این بخش از مقاله قصد دارم دیه کامل مرد و زن را مطابق مبلغ اعلامی در سال ۱۴۰۴ بررسی کرده و همچنین دیه جنین در ماه‌های مختلف را بررسی نمایم.
نکته مهم دیگری که در ادامه به آن اشاره می‌شود مبحث تفاوت دیه مسلمان و غیر مسلمان است که مورد بحث قرار گرفته است.
دیه کامل مرد در سال ۱۴۰۴
همانطور که پیشتر اشاره شد، دیه کامل مرد در سال ۱۴۰۴ به دو دسته ماه‌های غیرحرام و حرام تقسیم می‌شود؛ دیه ماه‌های غیرحرام ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان است و در ماه‌های حرام با افزودن یک‌سوم این مبلغ، رقم آن به ۲ میلیارد و ۱۳۳ میلیون تومان می‌رسد.
در نتیجه معادل یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان دیه در ماه حرام تعیین خواهد شد.
نکته قابل ذکر آن است که دیه مرد غیر مسلمان در خصوص اقلیت‌های مذهبی موافق با نظر رهبری در قانون اساسی بادیه مسلمان برابر خواهد بود.
همچنین باید توجه داشت بر اساس ماده ۶۷۳ قانون مجازات اسلامی هرگاه جنایتی که موجب زوال یکی از منافع شده است سرایت کند و سبب مرگ مجنی علیه شود منفعت در دیه نفس تداخل می‌کند و تنها دیه نفس قابل مطالبه است.
به عنوان مثال اگر یکی از منافع در اثر جنایت از بین برود اما با گذر زمان در اثر از بین رفتن آن منفعت موجب مرگ فرد شود در اینجا تنها دیه فوت پرداخت می‌شود.
دیه کامل زن در سال ۱۴۰۴
پرسش پرتکرار دیگر در خصوص قوانین جزایی کشور ما دیه زن می‌باشد مطابق قانون مجازات اسلامی پرداخت دیه در صورت قتل یک مرد دیه تعیین شده دو برابر زنان تعیین می‌شود، البته قابل توجه است در مواردی که دیه کمتر از مقدار یک سوم دیه کامل است میزان دیه زن و مرد با هم مساوی خواهد بود.
بر اساس این نظر، دیه کامل زن در سال ۱۴۰۴ در ماه‌های عادی ۸۰۰ میلیون تومان تعیین شده و در ماه‌های حرام، با افزودن یک‌سوم این مبلغ، معادل ۱ میلیارد و ۶۶۵ میلیون تومان خواهد بود.
لازم به ذکر است یکی از پیش‌بینی‌های خوب قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ در تبصره ماده ۵۵۱ آمده است که بر اساس آن در کلیه جنایاتی که مجنی علیه مرد نیست معادل تفاوت دیه تا سقف دیه مرد از صندوق تامین خسارت‌های بدنی پرداخت می‌شود اداره حقوقی قوه قضاییه طی یک نظریه مشورتی اطلاق این تبصره را شامل کلیه جنایات اعم از عمدی و غیر عمدی دانسته است.
همچنین باید دانست اداره حقوقی قوه قضاییه طی یک نظریه مشورتی حکم تنصیف را تنها ناظر به دیه دانسته و آن را به ارش تسری نداده است. همانطور که پیشتر نیز اشاره کردیم منظور از ماه‌های حرام ماه محرم، رجب، ذی‌القعده و ذی‌الحجه می‌باشد.
دیه جنین
تعیین دیه سقط جنین با توجه به مرحله بارداری صورت می‌گیرد. دیه کامل انسان در سال ۱۴۰۴ برای ماه‌های غیرحرام ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان است و مبنای محاسبه‌ی درصد دیه از این رقم خواهد بود .
اگر سقط جنین در مرحله نطفه تا دو هفتگی انجام شود، طبق ماده ۷۱۶ قانون مجازات اسلامی دو صدم (۲٪) دیه کامل در نظر گرفته می‌شود که بر اساس نرخ دیه سال ۱۴۰۴ معادل ۳۲ میلیون تومان خواهد بود.
در صورت سقط جنین در چهار هفتگی، مطابق قانون چهار صدم (۴٪) دیه کامل محاسبه می‌گردد که معادل ۶۴ میلیون تومان است.
برای سقط جنین یک ماهه (حدود چهار هفته)، طبق بند «ب» ماده ۷۱۶ نیز چهار صدم دیه کامل تعیین می‌شود و بنابراین رقم آن ۶۴ میلیون تومان خواهد بود.
سقط جنین در هشت هفتگی، بر اساس ماده ۷۱۶ شامل شش صدم (۶٪) دیه کامل است که برابر ۹۶ میلیون تومان می‌شود.
دیه در دوازده هفتگی نیز طبق بند «ت» ماده ۷۱۶ معادل هشت صدم (۸٪) دیه کامل است و با توجه به نرخ سال ۱۴۰۴ این رقم ۱۲۸ میلیون تومان خواهد بود.
دیه جنین چهارده تا شانزده هفتگی (ده درصد دیه کامل) معادل ۱۶۰ میلیون تومان است.
پس از هفته شانزده، جنین به‌عنوان انسان کامل محسوب می‌شود؛ بنابراین دیه جنین پسر برابر با دی کامل ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان و دیه جنین دختر معادل نصف دیه کامل، یعنی ۸۰۰ میلیون تومان خواهد بود.
طبق نظریه مشورتی قوه قضاییه، حکم تبصره ماده ۵۵۱ قانون مجازات اسلامی درباره یکسان‌انگاری دیه زن و مرد در مورد جنین نیز جاری است و هرگونه تفاوت دیه جنین دختر با پسر تا سقف دیه مرد از محل صندوق تأمین خسارت‌های بدنی پرداخت می‌شود.
تفاوت دیه مسلمان و غیرمسلمان
بر اساس ماده ۵۵۴ قانون مجازات اسلامی که بیان می‌دارد بر اساس نظر حکومتی مقام رهبری دیه جنایت بر اقلیت‌های دینی شناخته شده در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به اندازه دیه مسلمان تعیین می‌گردد هیچ تفاوتی در خصوص تعیین دیه فرد غیر مسلمان با فرد مسلمان وجود ندارد؛ اقلیت‌های مذهبی پذیرفته شده در اصل سیزدهم قانون اساسی ایران شامل زرتشتیان، کلیمیان و مسیحیان می‌شود.
مطابق این ماده بر اساس نظر حکومتی مقام رهبری دیه جنایت بر اقلیت‌های دینی شناخته شده در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به اندازه دیه مسلمان تعیین می‌گردد.
پرسش‌های متداول
در این مقاله تلاش کردم تمام نکات مهم پیرامون مبحث پرداخت دیه را بررسی کرده و نحوه محاسبه دیه را آموزش دهم در ادامه قصد دارم به مهمترین پرسش‌های متداول شما پاسخ دهم:
مبلغ کامل دیه در سال ۱۴۰۴ چه مقدار تعیین شده است؟
مرجع تعیین نرخ دیه کدام است؟
مبلغ دیه در ماه‌های حرام چند برابر ماه‌های عادی است؟
مطالبه دیه با گروه وکلای کیفری بنیاد وکلا
آیا شما یا یکی از نزدیکان‌تان با محاسبه و پرداخت دیه مواجه هستید؟ گروه حقوقی بنیاد وکلا به عنوان معتبرترین مرکز حقوقی ایران در این زمینه تخصص و تجربه لازم را دارد تا شما را در هر مرحله از رسیدگی قانونی راهنمایی کند.
خدمات ما در حوزه دیه کامل انسان شامل:
- تحلیل دقیق پرونده‌های مربوط به پرداخت دیه توسط وکیل دیه
- نمایندگی قانونی در محاکم و فرآیندهای قضایی مربوط به محاسبه و پرداخت دیه یا دریافت آن
- راهنمایی در خصوص اقدامات پیشگیرانه و حقوقی در ارائه شکواییه یا دادخواست در پرداخت دیه می‌شود.
اگر به دنبال وکیل متخصص دعاوی مربوط به پرداخت دیه هستید و می‌خواهید هر چه سریع‌تر با وکیل در موضوع محاسبه و پرداخت دیه مشورت کنید، وارد صفحه مشاوره حقوقی دیه شوید و از روش‌های تلفنی یا آنلاین استفاده کنید.
