بسیاری از ما اصطلاح هتک حیثیت را شنیده‌ایم اما شاید معنای دقیق آن را ندانیم. هتک حیثیت عنوان مجرمانه‌ای است که هم در فضای حقیقی و هم در فضای مجازی جرم‌انگاری شده است.
قانون مجازات اسلامی در بخش تعزیرات از اصطلاح هتک حرمت استفاده کرده و این عمل را جرم‌انگاری کرده است. با این حال قانونگذار در قانون جرایم رایانه‌ای که در سال ۱۳۸۸ تصویب شده از عبارت هتک حیثیت در فضای مجازی استفاده کرده است.
به عنوان یک اصل کلی، اصل بر آزادی افراد است و همه می‌توانند هر اقدامی انجام داده و یا هر حرفی را بزنند مگر اینکه بنا به مصالح عمومی و اجتماعی قانونگذار ورود پیدا کرده و برخی از اعمال را جرم‌انگاری کرده باشد.
حرمت و حیثیت افراد نیز از جمله مواردی بوده است که قانونگذار ایرانی آنقدر آن را مهم دانسته است که هتک آن را جرم تلقی کرده است. حرمت به معنای آبرو و احترام و حیثیت نیز به معنای آبرو و اعتبار است. در خصوص تفاوت این دو عبارت، به نظر می‌رسد عبارت «حیثیت» بار سنگین‌تری دارد و تحقق هتک حرمت آسان‌تر از تحقق هتک حیثیت است.
به عبارت دیگر می‌توان گفت افراد در فضای مجازی آزادترند و گفتار آن‌ها جرم نیست مگر اینکه مصداق هتک حیثیت باشد که باید مطابق قانون اثبات گردد.
در این مقاله به بررسی جرم هتک حرمت در فضای حقیقی و جرم هتک حیثیت در فضای مجازی به کمک وکیل می‌پردازیم و مجازات هر یک را بررسی می‌کنیم. این جرایم در ذیل جرایم علیه تمامیت معنوی اشخاص قرار می‌گیرند زیرا مجرم با این عمل اقدامی علیه شخصیت قربانی انجام داده است.
جرم هتک حرمت چیست و چه مجازاتی دارد؟
فصل پانزدهم از کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی با استفاده از عنوان هتک حرمت اشخاص به جرم توهین پرداخته است. قانونگذار در عنوان فصل بیست و هفتم نیز از عبارت هتک حرمت استفاده کرده و در مواد مربوطه به بررسی جرم افترا پرداخته است.
بدین ترتیب به نظر می‌رسد هتک حرمت اصطلاح عامی است که در ذیل آن می‌توان عناوینی مانند توهین و افترا را مورد بررسی قرار داد. به لحاظ اصول قانون‌نویسی نیز می‌توان گفت که بهتر بود قانونگذار وقتی قصد ندارد «هتک حرمت» را به عنوان جرمی مجزا در مواد به کار ببرد در عنوان فصل نیز این عبارت را استفاده نمی‌کرد.
به هر حال هرگاه شرایط جرم توهین یا افترا مطابق فصل پانزدهم و بیست و هفتم تعزیرات فراهم باشد، حرمت قربانی هتک شده است و مجرم به مجازات‌های مقرر محکوم خواهد شد.
جرم توهین و مجازات آن
یکی از جرایمی که نتیجتا منجر به هتک حرمت اشخاص می‌شود توهین به آن‌ها است. توهین به اشخاص می‌تواند با اقدامات مختلفی صورت گیرد و قانونگذار نیز آن را محدود به شیوه خاصی نکرده است. طبق بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی توهین به اشخاص می‌تواند از راه‌هایی مانند فحاشی و استعمال الفاظ رکیک انجام شود.
بنابراین ممکن است شخصی فحاشی نکند و حتی صحبتی نکند اما عملی انجام دهد که در آن شرایط و اوضاع و احوال توهین تلقی شود و دادگاه او را محکوم نماید.
مجازات جرم توهین، شلاق تا (۷۴) ضربه و یا پنجاه هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی می‌باشد. با این حال اگر توهین نسبت به یکی از مسئولین رسمی کشور مندرج در ماده ۱۱۲ تعزیرات با توجه به سمت آن‌ها و در حین انجام وظیفه انجام گیرد مجازات آن بیشتر خواهد بود.
در این موارد مجازات توهین سه تا شش ماه حبس و یا تا (۷۴) ضربه شلاق و یا پنجاه هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی خواهد بود. بنابراین هرگاه مخاطب توهین از اشخاص مهمی باشد که در ماده ۱۱۲ تعزیرات ذکر شده است ممکن است مجازات حبس برای مجرم تعیین شود.
جرم افترا و مجازات آن
افترا به معنای نسبت دادن امری کذب به شخص دیگر است. قانونگذار در فصل بیست و هفتم بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی حالت‌های مختلف افترا را ذکر کرده و مجازات هر یک را بیان کرده است. در ذیل به طور خلاصه این حالات مختلف را مرور می‌کنیم:
نسبت دادن یک جرم به شخص دیگر
در اینجا فرد مجرم از وسیله‌ای مانند انتشار روزنامه استفاده کرده و در آن ارتکاب جرمی را به شخص دیگر نسبت می‌دهد. این فرد در صورتی که نتواند این امر را اثبات نماید مرتکب جرم افترا شده و به یک ماه تا یک سال حبس و تا (۷۴) ضربه شلاق و یا یکی از آن‌ها حسب مورد محکوم خواهد شد.
نسبت دادن امری به شخص حقیقی یا حقوقی یا مقامات رسمی به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی
در این حالت مرتکب علاوه بر اعاده حیثیت در صورت امکان، به حبس از دو ماه تا دو سال و یا شلاق تا (۷۴) ضربه محکوم خواهد شد.
نسبت دادن مالکیت آلات و ادوات جرم به شخص دیگر به قصد متهم کردن او
در اینجا فرد مرتکب به حبس از شش ماه تا سه سال و یا تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم می‌شود.
هجو دیگری به صورت کتبی یا شفاهی
در این حالت مرتکب به حبس از یک تا شش ماه محکوم می‌شود. در این مورد قانونگذار به جای کلمه افترا یا توهین از هجو کردن دیگری و انتشار هجویه استفاده کرده است. به طور کلی می‌توان گفت در تمام این موارد به حرمت شخص آسیب می‌رسد.
بدین ترتیب با سرفصل‌های مربوط به هتک حرمت در قانون مجازات اسلامی آشنا شدیم. در قسمت بعد جرم هتک حیثیت در فضای مجازی را بررسی خواهیم کرد.
جرم هتک حیثیت در فضای مجازی چیست و مجازات آن کدام است؟
به طور کلی قانونگذار در قانون جرایم رایانه‌ای عناوین مجرمانه سنتی را در قالب فضای مجازی و دیجیتال ریخته است. بدین معنا که هر یک از عناوین مجرمانه موجود در قانون مجازات اسلامی را در فضای مجازی نیز تصور کرده و مقررات جزایی خاصی برای آن‌ها مقرر کرده است.
بنا بر گفته مشاوره حقوقی آنلاین جرم هتک حیثیت نیز از این قاعده مستثنی نیست. بدین معنا که قانونگذار خواسته فضای مجازی را نیز از این جهت مقررات‌گذاری نماید تا حیثیت اشخاص در این فضا مورد هتک قرار نگیرد و افراد با احساس امنیت و آرامش بیشتری از این فضا استفاده کنند.
فصل پنجم قانون جرایم رایانه‌ای به مبحث هتک حیثیت و نشر اکاذیت می‌پردازد و در این فصل نیز مواد ۱۶ و ۱۷ به جرم هتک حیثیت می‌پردازند. هردوی این مواد به طرق مختلف هتک حیثیت در فضای دیجیتال می‌پردازند و حالت‌های مختلف آن را ذکر می‌کنند. با این حال دو شرط مشترک در این مواد وجود دارد.
- اولا عمل ارتکاب‌یافته باید در سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی انجام شده باشد.
- ثانیا این عمل عرفا منجر به هتک حیثیت طرف مقابل شده باشد.
اما مصداق این اعمال که در سامانه‌های رایانه‌ای و مخابراتی انجام شده و موجب هتک حیثیت فرد مقابل شده‌اند کدام است؟ مصادیقی که در مواد ۱۶ و ۱۷ قانون جرایم رایانه‌ای بیان شده‌اند عبارتند از: تغییر فیلم یا صوت یا تصویر دیگری و انتشار آن، انتشار فیلم یا صوت یا تصویر دیگری با علم به تغییر یا تحریف‌شده بودن آن، انتشار یا در دسترس دیگران گذاشتن صوت یا تصویر یا فیلم خصوصی یا خانوادگی یا اسرار دیگری بدون رضایت او.
بنابراین اگر شخصی بدون رضایت دیگری، تصاویر خصوصی او را در فضای مجازی منتشر کند یا از طریق سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی در دسترس دیگران قرار دهد، و این امر عرفا منجر به هتک حیثیت او شود، مرتکب جرم هتک حیثیت در فضای مجازی شده است و به مجازات مقرر در قانون جرایم رایانه‌ای محکوم خواهد شد.
مجازات موارد مذکور طبق مواد ۱۶ و ۱۷ قانون جرایم رایانه‌ای، حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون (۵.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا چهل میلیون (۴۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات خواهد بود.
تعیین مجازات در حدود قانونی بنا به نظر قاضی و شرایط و اوضاع و احوال ارتکاب جرم و شدت آن خواهد بود. علاوه بر این، قانونگذار اشاره کرده است که اگر محتوایی که تغییر می‌یابد یا تحریف می‌شود مستهجن باشد، مرتکب به هردو مجازات محکوم خواهد شد.
همانطور که می‌بینید قانونگذار با رعایت اصول حقوق کیفری مبنی بر صریح و دقیق و مضیق بودن مقررات کیفری، اقداماتی را که هتک حیثیت افراد تلقی می‌شود برشمرده است و همانطور که در ابتدای مقاله اشاره کردیم در فضای مجازی آزادی بیشتری برای افراد در نظر گرفته است.
این امر به دلیل تفاوت ماهوی فضای حقیقی و مجازی است زیرا توهین یا هتک حرمت در فضای حقیقی کمتر رخ می‌دهد و بیشتر جدی گرفته می‌شود. در مقابل، قانونگذار در خصوص هتک حیثیت در فضای دیجیتال به ذکر موارد مندرج در مواد ۱۶ و ۱۷ بسنده کرده است.
بدین ترتیب در این بخش با جرم هتک حیثیت در فضای مجازی در نظام حقوقی ایران آشنا شدیم و مجازات آن را ذکر کردیم.
مشاوره حقوقی درباره جرم هتک حیثیت در فضای مجازی و مجازات آن
در این مقاله پس از ذکر مقدمه‌ای در باب هتک حرمت در فضای واقعی، به جرم هتک حیثیت در فضای مجازی پرداختیم و مصادیق قانونی و مجازات آن را بیان کردیم.
با این حال توصیه می‌شود برای کسب اطلاعات بیشتر و یا دریافت مشاوره حقوقی درباره جرم هتک حیثیت در فضای مجازی و مجازات آن به متخصصین مربوطه مراجعه کنید. کارشناسان حقوقی و وکلای متخصص ما در بنیاد وکلا آماده ارائه خدمات مشاوره حقوقی حضوری، تلفنی و آنلاین هستند.
ارتباط با وکیل تلفنی سریع‌ترین و محبوب‌ترین طریق برقراری ارتباط با متخصصین ما می‌باشد.
