یکی از رایجترین اشتباهات در زمینه جرائم، عدم تشخیص تفاوت بین دو جرم کلاهبرداری و خیانت در امانت است، به این صورت که در جامعه معمولا این دو جرم را اشتباه به کار می‌برند.
بر اساس قانون هر عمل مجرمانه‌ای یا هر جرمی دارای سه رکن و عنصر اصلی می‌باشد و جرم با این سه عنصر که مخصوص به خود آن می‌باشد، شناسایی می‌شود.
در واقع با این سه رکن اصلی، می‌توان جرم‌های مختلف را از یکدیگر تشخیص داد. این سه رکن شامل عناصر روانی، مادی و قانونی است که در جرم‌های مختلف، متفاوت هستند.
برای مثال ارکان و عناصر روانی، مادی و قانونی جرم کلاهبرداری با ارکان و عناصر روانی، قانونی و مادی جرم خیانت در امانت متفاوت است. در قانون مجازات اسلامی برای این دو جرم به تفکیک تعریف‌های متفاوتی آورده شده و هر کدام از آن‌ها تعریف و توضیح متخص به خود را دارند.
با این وجود بسیاری از افراد توانایی تفکیک این دو جرم را ندارند و همانطور که گفتیم این دو جرم را به علت شباهت‌هایی که دارند، معمولا اشتباه می‌گیرند. با اینکه تشخیص و تفکیک این دو در حوزه تخصص و دانش، متخصصان علم حقوق است اما در ادامه برای شما توضیحاتی در مورد هر دو جرم، شباهت‌ها و تفاوت‌های آن دو و و انواع آن‌ها خواهیم داد، تا بتوانیم تا حدودی به سوالات شما در این زمینه پاسخ دهیم.
همچنین برای اطلاعات بیشتر و مشاوره حقوقی در رابطه با دو جرم کلاهبرداری و خیانت در امانت، می‌توانید به صورت آنلاین، حضوری و تلفنی با ما در ارتباط باشید.
تعریف جرم کلاهبرداری
طبق قانون جرم کلاهبرداری به این صورت می‌باشد که فرد مجرم ابتدا شروع به جلب اعتماد صاحب مال با نیرنگ، فریب و اغفال کرده و سپس صاحب مال، اموال خود با رضایت شخصی خود و آگاهانه، را در اختیار کلاهبردار قرار می‌دهد، در حالی که کلاهبردار از آن اموال سود و منفعت میبرد. پس شخص کلاهبردار اموال فرد دیگر را با کلاهبرداری از او گرفته است و دیگر به او بازنمی‌گرداند.
تعریف جرم کلاهبرداری، طبق ماده ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری، به این صورت آمده است که، اگر فردی از راه حیله و تقلب دیگران را به وجود شرکت، کارخانه یا موسسات مبهم و موهوم، به دارا بودن اموال و یا اختیارات دروغین و خلاف واقع امیدوار کند، یا اسم و عنوان جعلی داشته باشد، یا باعث ترس افراد دیگر از موارد غیرواقعی و دروغین شود، و یا اموال و اختیارات، اسناد و یا قبوض فرد دیگری را جعل یا تصاحب کند و در نهایت از طریق هر یک از این وسایل اموال دیگران تحصیل و به قصد سود بردن این کارها را انجام دهد، کلاهبردار است و طبق قانون شامل مجازات از یک تا هفت سال و پرداخت جریمه نقدی معادل با مالی ک تصاحب کرده است، خواهد شد.
از طرف دیگر طبق همین ماده اگر شخص مرتکب به جرم کلاهبرداری، سمت یا عنوان فردی را از طرف یکی از سازمان‌های دولتی و یا همچنین موسسات وابسته به دولت، از قبیل شوراها، شهرداری‌ها، ادارات دولتی، نهادهای انقلابی، قوای سه گانه، موسسات مامور به خدمت عمومی و نیروی انتظامی و مسلح و غیره را تصاحب کرده باشد و یا همچنین شخص مرتکب به جرم کلاهبرداری به این روش، از طریق تبلیغ با استفاده از ابزار و وسایل ارتباط عمومی مانند تلویزیون، رادیو، روزنامه و غیره جرم را انجام دهد.
از طرف دیگر اگر مجرم، خود از کارکنان دولت یا موسسات وابسته به دولت باشد علاوه بر رد مال به صاحب مال باید از ۲ سال تا ده سال زندانی شود و همچنین شامل مجازات انفصال ابد از خدمت به دولت شده و باید معادل مال را پرداخت کند.
عناصر و ارکان جرم کلاهبرداری
همانطور که گفته شد هر جرم در قانون با سه رکن و عنصر اصلی شناخته می‌شود، که عبارت هستند از عناصر قانونی، مادی و روانی. در ادامه به توضیح این سه عنصر برای جرم کلاهبرداری می‌پردازیم.
عنصر قانونی جرم کلاهبرداری
در تعریف جرم گفته می‌شود که هر عملی که در قانون برای آن مجازات در نظر گرفته شده باشد، جرم است، در واقع طبق این تعریف، عنصر قانونی جرم به این معنی است که آن عمل انجام شده، طبق قانون جرم به حساب می‌آید.
کلاهبرداری طبق ماده ۱ قانون تشديد مجازات مرتكبين ارتشا، اختلاس و كلاهبرداری (که در بخش تعریف جرم کلاهبرداری به این ماده اشاره شده است)، به عنوان جرم شناخته شده است و جز جرایمِ علیه اموال می‌باشد.
همانطور که اشاره شد طبق این ماده از قانون تشديد مجازات مرتكبين ارتشا، اختلاس و كلاهبرداری، عنصر قانون جرم کلاهبرداری عبارت است از، کلاهبرداری و وقوع جرم از طریق فریب و حیله توسط وسایل متقلبانه.
برای مثال شخصی ممکن است، با فراهم کردن وسایل تقلبی، خود را مالک یک شرکت معرفی کند و از این طریق اموال و دارایی مردم را تصرف کند. در این صورت شخص کلاهبردار است و عنصر قانونی جرم تحقق می‌شود.
عنصر مادی جرم کلاهبرداری
در توضیح این عنصر باید گفت که طبق قوانین، عنصر مادی عبارت است از هر عملی که به همراه سوء نیت و فریب طرف مقابل انجام می‌شود. بنابراین نتیجه می‌گیریم که برای تحقق این جرم چند شرط لازم و اساسی وجود دارد، ابتدا باید عمل متقلبانه انجام شود یعنی تقلبی بودن عناوین، وسایل و یا هر نوع عمل خلاف واقعی که توسط کلاهبردار انجام می‌شود برای فریب دادن افراد باشد.
برای مثال شخصی به صورت متقلبانه خود را مالک یک شرکت معرفی می‌کند و با جلب اعتماد مردم، مال افراد تصحاب کرده و میبرد به این عمل عنصر مادی کلاهبرداری می‌گویند.
عنصر روانی جرم کلاهبرداری
در توضیح این عنصر باید گفت زمانی که کلاهبردار از روی عمد و با قصد فریب، حیله، سوء نیت و با خودآگاهی کامل، دست به تصرف و تصاحب مال طرف مقابل می‌زند، عنصر روانی و یا معنوی جرم را محقق می‌کند. در نهایت طبق توضیحات و موارد گفته شده، برای تحقق جرم کلاهبرداری باید هر سه رکن محقق شوند، یعنی علاوه بر تحقق عنصر قانونی و مادی، باید عنصر روانی نیز محقق شود.
برای اطلاعات و توضیحات بیشتر در رابطه با ارکان جرم کلاهبرداری با وکیل تلفنی بنیاد وکلا در ارتباط باشید.
انواع کلاهبرداری و نمونه‌هایی از آن
در قانون اساسی کلاهبرداری بر ۳ نوع است:
کلاهبرداری ساده
مجرمی که مرتکب این نوع کلاهبرداری می‌شود، شامل جزای حبس از یک تا هفت سال و همچنین جزای نقدی معادل با مال تصاحب شده و رد مال خواهد شد.
کلاهبرداری مشدد
مجرمی که مرتکب این نوع کلاهبرداری می‌شود، شامل جزای حبس از دو تا ده سال و همچنین جزای نقدی معادل با مال تصاحب شده و رد مال و انفصال ابد خواهد شد.
کلاهبرداری رایانه‌ای
مجرمی که مرتکب این نوع کلاهبرداری می‌شود، شامل جزای حبس از یک تا پنج سال و همچنین جزای نقدی از بیست میلیون ریال (۲۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال) تا صد میلیون ریال (۱۰۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال)، یا هردو و همچنین رد مال خواهد شد.
در ادامه قصد داریم چند نمونه از جرایمی که به عنوان کلاهبرداری شناخته می‌شوند، را خدمت شما ارائه می‌دهیم.
- معرفی مال دیگری به عنوان مال خود و انجام عملیات اجرایی روی آن.
- فروختن ارز دولتی در بازار سیاه به صورت غیرقانونی.
- جعل عنوان نمایندگی از طرف بیمه.
- تقاضای ثبت ملک و زمین توسط وارث با علم وآگاهی به انتقال ملک توسط مورث و یا همچنین سلب مالکیت از او.
- اظهارات دروغین موسسان و مدیران شرکت‌هایی با وظایف محدود و نسبی، در مورد پرداخت سهم الشرکه به صورت غیرنقدی در اوراق و اسناد لازم و ضروری برای ثبت شرکت یا موسسه.
- مصرف کردن ارز دولتی در زمین‌های به جز خرید کالا.
- تبانی و یا خیانت شخص متصرف برای تصاحب و ثبت ملک به نام شخص دیگری
تعریف جرم خیانت در امانت
طبق قانون جرم خیانت در امانت به این نحو است که، فردی مال خود را با رضایت و آگاهی کامل، به فرد دیگری که خود را امین مال معرفی کرده، تحویل دهد و فردی که قرار بر امانت او می‌باشد یا امین مال است، مال را با سوء نیت تصاحب و تصرف کند، و یا اگر قرار بر انجام اعمالی خاص بر مال باشد و از انجام دادن آن اعمال خودداری کند، و یا همچنین مال را به صاحب مال برنگرداند.
تعریف جرم خیانت در امانت طبق ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی، به این صورت است که هر وقت مال و اموال منقول و یا غیر منقول، چک، سفته و قبض و غیره به عنوان امانت، اجاره یا رهن، یا به عنوان وکالت یا کاری همراه با دریافت اجرت و یا بدون اجرت، به شخصی سپرده شود و قرار بر این باشد که شخص، موارد ذکر شده را برگرداند، و یا به نحو معینی مصرف کند، اما شخص مذکور اموال را به نحوی که موجب ضرر مالکین شود، مصرف کند، و یا آن‌ها را تصرف کند، یا موجب مفقودی و از بین رفتن آن‌ها بشود، شخص مرتکب جرم خیانت در امانت شده است، و طبق همین ماده مشمول مجازات حبس از شش ماه تا سه سال خواهد شد.
ارکان و عناصر جرم خیانت در امانت
در این بخش قصد داریم مانند جرم کلاهبرداری ارکان جرم خیانت در امانت را نیز به تفکیک توضیح دهیم.
عنصر قانونی جرم خیانت در امانت
طبق ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی، که در بخش قبل به تفسیر به آن اشاره شد، اگر شخصی که قرار بر امانت اوست، در نگهداری اموال یا سفته یا چک و یا … موجب ضرر رساندن و یا دست به تصاحب اعمال فرد مقابل بزند، در امانت خیانت کرده است و مجرم شناخته می‌شود و این رکن قانون جرم خیانت در امانت می‌باشد. بنابراین در جرم به وقوع پیوسته، اگر این رکن محقق شود، جرم خیانت در امانت تحقق می‌یابد.
رکن مادی جرم خیانت در امانت
این رکن عبارت است از تصاحب و تصرف، استعمال، مفقود و تلف کردن اموالی که امانت داده شده است، که این عمل می‌تواند هم به صورت فعل و هم به صورت ترک فعل باشد. قابل ذکر است که جرم خیانت در امانت عمدتا به شکل فعل اتفاق می‌افتد. حال در ادامه قصد داریم اعمالی که مشمول رکن مادی جرم خیانت در امانت می‌شوند را خدمت شما ارائه دهیم.
تصاحب و تصرف کردن
این عمل که یکی از بارزترین رفتارهای مجرمانه است به این صورت که شخصی که امین مالی است، طوری رفتار می‌کند که انگار خود او صاحب مال می‌باشد و در واقع اموال دیگری را تصاحب کرده است.
استعمال کردن
استعمال در معنی لغوی به معنای به کارگیری می‌باشد. این اصطلاح در جرم خیانت در امانت به این معنی است که امین مال، مال امانی را در هدفی به جز هدف امانت گذار به کار ببرد و مورد سواستفاده قرار دهد.
مفقود کردن
مفقود کردن در معنای لغوی به معنی گم کردن می‌باشد، اما در اینجا منظور از مفقود کردن این است که، امین مال با قصد ضرر رساندن به امانت گذار موجب می‌شود که، امانت گذار به مال مورد امانت دسترسی نداشته باشد و عملا دسترسی به مال غیر ممکن شود. در واقع سوء نیت امین مال در این اقدام بیشتر از حد تعدی و تفریط می‌باشد.
تلف کردن
همانطور که می‌دانید تلف کردن در معنی لغوی به معنای نابود کردن، هلاک کردن و از بین بردن است. در اینجا منظور از تلف کردن از بین بردن و نابود کردن مال مورد امانت می‌باشد، در واقع هر عملی که موجب از بین رفتن قسمتی از مال معین یا تمامی آن، و یا حتی امین مال ناظر به از بین رفتن تمام یا قسمتی از مال باشد، تلف کردن اتفاق افتاده و جرم خیانت در امانت محقق می‌شود.
رکن روانی و معنوی جرم خیانت در امانت
عبارت است از فعلی که با قصد خیانت و با قصد ضرر رساندن به مالک و امانت گذار، همچنین با قصد سوء نیت خاص و عام از طرف امین مال انجام شود.
در واقع برا اینکه مجرم، به جرم خیانت در امانت متهم شود، لازم است که رکن روانی نیز محقق شود، طبق این رکن، مجرم باید با آگاهی کامل و از روی عمد دست به استعمال، مفقود، تلف و تصاحب مال امانت گذار، زده باشد.
طبق توضیحات داده شده چنانچه هر سه رکن قانونی، مادی و معنوی محقق شود مجرم، به جرم خیانت در امانت محکوم خواهد شد و طبق ماده ۶۷۴ قانون تعزیرات و همچنین مطابق با شدت جرم مجازات خواهد شد.
برای اطلاعات و توضیحات بیشتر در رابطه با ارکان جرم خیانت در امانت با مشاوره حقوقی آنلاین بنیاد وکلا در ارتباط باشید.
تفاوت جرم کلاهبرداری و جرم خیانت در امانت
با توجه به مواردی که تا به حال گفته شد، نتیجه گرفتیم که جرم کلاهبرداری و جرم خیانت در امانت، با یکدیگر متفاوت هستند، و همانطور که گفته شد معمولا این دو جرم با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شوند.
تا به اینجا هر یک از این دو جرم را به تفکیک توضیح دادیم، و همچنین ارکان هر یک را به تفسیر شرح دادیم. در ادامه قصد داریم در رابطه با تفاوت این دو جرم توضیحاتی را ارائه دهیم.
تفاوت این دو جرم را می‌توان در موارد زیر دانست:
- اولین تفاوت بین دو جرم کلاهبرداری و خیانت در امانت این است که، در جرم کلاهبرداری، مجرم با آگاهی کامل و با فریب و حیله دست به کلاهبرداری زده و این اقدام را به عمد انجام می‌دهد، ولی در جرم خیانت در امانت، امانت گذار با میل و اراده شخصی خود اموال خود را در اختیار امانت دار قرار داده است، پس حیله و فریب در این جرم نقشی ندارد.
- تفاوت دوم بین دو جرم کلاهبرداری و خیانت در امانت این است که، در جرم کلاهبرداری اموال گرفته شده با اغفال و فریب دادن صاحب مال همراه بوده، تا از مال تصرف شده با سوء نیت سود برده شود، در حالی که در خیانت در امانت این امر که مال به دست شخص دیگری سپرده شده است خود به تنهایی جرم به حساب نمی‌آید، چون این کار با میل و اراده شخصی مالک انجام شده است.
- سومین تفاوت بین دو جرم کلاهبرداری و خیانت در امانت این است که، در جرم کلاهبرداری صرفا با گرفتن اموال دیگری با فریب و حیله، به قصد سود بردن از آن مال، جرم اتفاق می‌افتد، اما در جرم خیانت در امانت صرفا گرفتن مال جرم شناخته نمی‌شود و برای تحقق جرم، باید یکی از اعمال استعمال، مفقودی، تلف و یا تصاحب نسبت مال انجام شده باشد.
- در انتها یکی دیگر از تفاوت‌های بین این دو جرم، در مجازات‌های آن‌ها است، به این صورت که مجازات جرم کلاهبرداری به مراتب بسیار سنگینتر از جرم خیانت در امانت می‌باشد.
مشاوره حقوقی تخصصی
در این مقاله ابتدا هر یک از جرم‌های کلاهبرداری و خیانت در امانت را به تفکیک تعریف کردیم، ارکان هر یک را شرح دادیم، مثال‌هایی از هر کدام آوردیم و سپس تفاوت آن‌ها را بیان کردیم. بنا بر تمامی موارد گفته شده نتیجه می‌گیریم که این دو جرم کاملا با یک دیگر متفاوت هستند، مجازات‌ها و ارکان متفاوتی دارند.
گفتنی است که با توجه به سخت و مشکل بودن تشخیص این دو جرم از هم، همچنین گسترده بودن حوزه وقوع این دو جرم، برای پرونده و شکایاتی در این زمینه نیاز به یک وکیل ماهر و مشاوره حقوقی، الزامی است.
بنیاد وکلا، با مجموعه‌ای از وکلای حاذق و متخصص، شما را در این زمینه یاری می‌کنند. برای مشاوره حقوقی می‌توانید به صورت آنلاین، حضوری و تلفنی با ما در تماس باشد.
