نحله چیست؟ شرایط پرداخت نحله

حقوق مدنی ما برگرفته از آیات و روایات اسلامی است، از این رو زن بعد از ازدواج خود از برخی حقوق مالی و غیر مالی برخوردار می‌شود. حقوق مالی شامل مهریه، نفقه، اجرت المثل و نخله و هر چیزی می‌شود که مرد به عنوان شرط ضمن عقد پذیرفته است.

حقوق غیر مالی نیز شامل مواردی چون حق طلاق، حق حضانت، حق تحصیل و موارد این چنینی می‌شود.

نحله در واقع نوعی حمایت مالی است که قانون برای زن در نظر گرفته است. بر اساس قانون، وظیفه زن تنها تمکین و تربیت فرزندان است و دیگر کارهایی که در خانه انجام می‌دهد، وظیفه وی محسوب نمی‌شود. بنابراین بعد از پایان زندگی مشترک می‌تواند نحله را مطالبه کند.

دریافت نحله دارای شرایط و قوانین خاص خود است. با وکیل متخصص بنیاد وکلا همراه باشید تا با نحله و شرایط دریافت آن آشنا شوید.

ماهیت نحله چیست؟

نحله یک کلمه عربی از ریشه نحل به معنای بخشش و عطیه است. این نحل همانی است که برای زنبور عسل نیز به کار برده می‌شود که منظور کاری است که زنبور برای آدمیان می‌کند: بخشیدن بلا عوض. در کتاب‌های فقهی نحله را به عنوان هدیه‌ای مجانی و رایگان معنی کرده‌اند که بدون در نظر گرفتن بهای آن به فرد داده می‌شود.

در قانون نحله یکی از حقوق مالی زن شمرده شده که بر عهده شوهر است. با توجه به بند ب ماده ۶ قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق، زمانی که زن نتواند اجرت المثل را دریافت نماید، مبلغی به عنوان نحله برای او در نظر گرفته می‌شود.

در ماده ۵۸ قانون حمایت از خانواده آمده است: دادگاه با توجه به سنوات زندگی مشترک و کارهایی که زن در خانه همسر انجام داده و همچنین با در نظر گرفتن وسع مالی شوهر، مبلغی به عنوان نحله برای زن تعیین می‌شود.

بنابراین نحله جدای از مهریه، نفقه و اجرت المثل است و جز حقوق مالی زن است که که دادگاه مقدار آن را تعیین می‌کند. مرد موظف است در هنگام طلاق مبلغ تعیین شده به عنوان نحله را به زن بپردازد.

به عبارت دیگر، نحله در زمان زندگی مشترک به زوجه تعلق نمی‌گیرد. اگر زن از انجام وظایف زناشویی خود کوتاهی کرده باشد، یا هر دلیل دیگری وجود داشته باشد که مشمول دریافت نحله نشود و قاضی آن را بپذیرد، زن نمی‌تواند نحله را دریافت نماید.

اجرت المثل چیست و چه تفاوت‌هایی با نحله دارد؟

در تبصره ماده ۳۳۶ قانون مدنی، اجرت المثل چنین تعریف شده است: چنانچه زوجه کارهایی را که شرعا به عهده وی نبوده و عرفا برای آن کار اجرت المثل تعلق می‌گیرد، به دستور زوج و با عدم قصد تبرّع (برای رضای خدا کار کردن) انجام داده باشد و برای دادگاه نیز ثابت شود، دادگاه اجرت المثل کارهای انجام گرفته را محاسبه و به پرداخت آن حکم می‌نماید.

منظور از قصد تبرع نداشتن یعنی اینکه زن کارها را رایگان انجام نداده باشد و قصد دریافت اجرت المثل را داشته است. بنابراین هر چند اجرت المثل و نحله هر دو جز حقوق مالی زن محسوب می‌شوند، اما تفاوت‌هایی با هم دارند از جمله اینکه:

• نحله در زمانی به زن تعلق می‌گیرد که امکان گرفتن اجرت المثل وجود نداشته باشد. بنابراین اگر زن اجرت المثل را گرفته باشد دیگر نمی‌تواند درخواست دریافت نحله را بدهد.
• تفاوت دیگر آن‌ها در مفهوم این دو است. در واقع اجرت المثل حق الزحمه کارهایی است که زن در منزل شوهر خود انجام داده است بدون اینکه وظیفه‌ای در قبال آن داشته باشد. همانطور که از معنی کلمه برمی‌آید اجرت به معنای دستمزد است.

بنابراین برای تحقق اجرت المثل زن باید حتما کاری را انجام داده باشد که قصد نداشته به صورت رایگان انجام دهد. اما اگر از ابتدا قصد نداشته اجرت المثل دریافت کند و کارها را به طور رایگان انجام داده باشد، دیگر نمی‌تواند اجرت المثل را دریافت نماید.

اما نحله چنان‌ که از مفهوم آن برمی‌آید به معنی بخشش و هدیه‌ای بلاعوض است. نحله هدیه‌ای است که شوهر به زن می‌پردازد. و لزومی ندارد که حتما بابت آن کارهایی انجام داده باشد و به اثبات هم نیازی ندارد.

• یکی دیگر از تفاوت‌های آن‌ها، چگونگی تعیین مقدار نحله و اجرت المثل است. مقدار اجرت المثل را کارشناس دادگستری با توجه به سنوات زندگی مشترک و نوع کاری که زن در خانه انجام داده است تعیین می‌کند. در صورتی که نحله را تنها قاضی می‌تواند تعیین کند. قاضی نیز با توجه به وسع مالی مرد و سال‌های زندگی مشترک، میزان را آن مشخص می‌نماید.
• تفاوت دیگری که میان نحله و اجرت المثل وجود دارد این است که اجرت المثل را کارشناس دادگستری با توجه به نوع کاری که زن در خانه همسر انجام داده تعیین می‌کند.

در حالی که در پرداخت نحله شرط مهم و اساسی برای تعیین میزان آن، تمکن مالی و شغل مرد است. یعنی قاضی با در نظر گرفتن شغل مرد و وسع مالی او اقدام به تعیین میزان نحله می‌نماید.

اما این دو حقوق مالی شباهت‌هایی هم به همدیگر دارند. از جمله اینکه:

• اگر مرد بدون هیچ عذر موجه‌ای دادخواست طلاق داد، زن حق دریافت اجرت المثل یا نحله را خواهد داشت.
• شباهت دیگر آن‌ها این است که زن می‌تواند قبل از جاری شدن صیغه طلاق برای دریافت نحله و اجرت المثل درخواست دهد.

چگونگی تعیین مقدار نحله

برای تعیین مقدار نحله نظر شخص هدیه دهنده در میزان و کیفیت و چگونگی پرداخت آن اهمیتی ندارد. شاید معنی هدیه بودن آن باعث اشتباه برخی افراد شود که مرد می‌تواند هر چقدر که خواست را به عنوان نحله تعیین نماید. اما همانطور که در ماده ۵۸ قانون حمایت از خانواده آمده است، تعیین مبلغ نحله با دادگاه است.

قاضی باید با توجه به نوع کارهایی که زن در خانه انجام داده و سنوات زندگی مشترک آن‌ها، مقدار نحله را تعیین نماید. بنابراین معیارهایی که قاضی برای تعیین میزان نحله در نظر می‌گیرد عبارتند از:

1. مدت زمانی که زوج و زوجه با همدیگر زندگی کرده‌اند.
2. ۲نوع کارهایی که زن در خانه همسر خود انجام داده است.

مثلا اینکه تنها کارهای خانه را انجام می‌داده یا اینکه شغلی داشته و حقوق آن را در خانه خرج می‌کرده است. باید توجه داشته باشید که نیازی نیست لزوما زن کاری انجام داده باشد که مستحق دریافت نحله شود. اما قاضی برای تعیین میزان نحله این مورد را نیز در نظر می‌گیرد.

وضعیت و توانایی و وسع مالی زوج برای پرداخت نحله نیز در تعیین مقدار آن مهم است. در واقع مقدار نحله بر اساس شغل مرد و تمکن مالی او تعیین می‌شود.

زن در چه شرایطی می‌تواند نحله را دریافت کند؟

برای آن‌ که زن بتواند نحل را دریافت نماید، باید شرایطی وجود داشته باشد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.

دادخواست طلاق از طرف زوج ارائه شده باشد

اولین شرط مهم برای دریافت نحله این است که مرد اقدام به درخواست طلاق کرده باشد. در واقع مرد بدون اینکه دلیل موجهی داشته باشد دادخواست طلاق داده باشد یا اینکه زندگی را رها کرده و رفته باشد. بنابراین اگر زن خود درخواست طلاق بدهد، نحله به او تعلق نمی‌گیرد.

همچنین اگر ثابت شد که زن در انجام وظایف زناشویی خود کوتاهی کرده یا اینکه دلیل دیگری وجود داشته باشد که برای طلاق موجه باشد، نحله به زن تعلق نمی‌گیرد.

در نتیجه شرط اصلی دریافت نحله این است که مرد بدون هیچ دلیل موجه‌ای دادخواست طلاق داده باشد.

عدم دریافت اجرت المثل

همان‌طور که ذکر شد، اجرت المثل بابت کارهایی که زن خارج از وظایف قانونی خود در خانه انجام داده است، پرداخت می‌شود. اگر مرد بتواند ثابت کند که زن کارها را به طور رایگان انجام داده است، دیگر اجرت المثل پرداخت نمی‌شود. در این زمان بحث نحله مطرح شده و زن می‌تواند نحله را دریافت نماید.

بنابراین از دیگر شرایط دریافت نحله این است که زن اجرت المثل را دریافت نکرده باشد.

زندگی مشترک آن‌ها به پایان رسیده باشد

از شرایط مهم دریافت نحله این است که در زمان زندگی مشترک زن نمی‌تواند تقاضای دریافت نحله را بدهد. نحله بر خلاف مهریه و نفقه تنها زمانی پرداخت می‌شود که گواهی عدم امکان سازش زوجین از طرف دادگاه صادر شده باشد.

دادگاه صالح رسیدگی به نحله

بعد از آن‌ که زن دادخواست دریافت نحله را ارائه بدهد، پرونده به دادگاه خانواده محل زندگی مشترک زوجین ارسال می‌شود. بعد تاریخی برای رسیدگی تعیین شده و طرفین باید در تاریخ مقرر در دادگاه حاضر شوند. در این جلسه زن باید ثابت کند شرایط دریافت نحله را دارد.

پیش از اقامه دعوی مطالبه نحله ابتدا با وکیل تلفنی بنیاد وکلا مشورت نمایید.

زمان مطالبه نحله

در ابتدا برای دریافت نحله حتما باید صیغه طلاق جاری می‌شد سپس زن می‌توانست نسبت به دریافت نحله اقدام نماید. اما به دلیل انتقاداتی که به این قانون شد، این ماده اصلاح گشت. در حال حاضر هرگاه که عدم امکان سازش زوجین توسط دادگاه احراز شد، زن می‌تواند حق الزحمه کارهایی که خارج از حیطه وظایف قانونی خود در منزل شوهر انجام داد را مطالبه نماید.

بر اساس تبصره ۶ قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق، زن می‌تواند قبل از وقوع طلاق نحله را دریافت کند. نیازی نیست حتما صیغه طلاق جاری شده باشد.

چگونگی اقامه دعوی نحله

زن میتواند جدا از دادخواستی که مرد برای صدور گواهی عدم امکان سازش درخواست می‌کند، دادخواست نحله و اجرت المثل را به دادگاه تقدیم کند. بنابراین اگر زوجه قبل از اینکه صیغه طلاق جاری شود، نحله را مطالبه کند، اجرای صیغه طلاق و ثبت آن در دفتر منوط به پرداخت حقوق زن خواهد بود. این قانون جهت حمایت از حقوق زن صادر شده است.

اثبات دعوای نحله بر عهده کیست؟

در قسمت‌های قبل گفته شد که زن در صورتی می‌تواند درخواست دریافت نحله را بدهد که مرد بدون دلیلی قصد طلاق وی را داشته باشد. بنابراین اگر دلیلی وجود داشته باشد که زن را مشمول این قاعده نکند، مرد باید بتواند آن را به دادگاه اثبات کند. اگر توانست قاضی را راضی کند که دلیل موجهی برای طلاق دارد، نحله به زن تعلق نمی‌گیرد. در غیر این صورت باید نحله را پرداخت کند.

الزام به پرداخت نحله

نحله بخشش و هدیه‌ای است که دادگاه با توجه به تمکن مالی مرد برای زن تعیین می‌کند. در صورتی که زن مستحق دریافت نحله باشد، مرد در صورت رضایت ملزم به پرداخت است.

در واقع بر خلاف دیگر حقوق مالی که زن دارد، دادگاه الزامی را برای پرداخت نحله توسط مرد در نظر نگرفته است. یعنی برخلاف مهریه که زن می‌تواند از طریق مجرای قانونی اقدام به دریافت آن نماید، برای دریافت نحله امکان چنین چیزی پیش بینی نشده است.

اما اگر زن همزمان با دادخواست گواهی عدم امکان سازش درخواست دریافت نحله را بدهد، یعنی قبل از جاری شدن صیغه طلاق، اجرای صیغه طلاق منوط به پرداخت نحله است.

دریافت نحله بهتر است یا اجرت المثل؟

در وهله اول باید توجه داشت که زن هیچ حقی برای انتخاب میان این دو ندارد. یعنی نمی‌تواند بگوید به جای نحله اجرت المثل را دریافت می‌کنم و بالعکس. مرد نیز چنین اختیاری ندارد.

زن تنها می‌تواند زمانی که مرد دادخواست طلاق را داده است، دادخواستی برای مطالبه اجرت المثل و نحله ارائه دهد. سپس دادگاه صالح تصمیم می‌گیرد که کدام یک از دو مورد به زن تعلق خواهد گرفت.

در ابتدا اگر زن شرایط دریافت اجرت المثل را داشته باشد، اجرت المثل به او پرداخت می‌شود. اما اگر نتواند اجرت المثل را بگیرد، دادگاه برای او حکم دریافت نحله را صادر می‌کند.

آیا در صورت پیشمانی مرد از طلاق، نحله ساقط می‌شود؟

در سایر حقوق مالی زوجه مانند مهریه، نفقه و اجرت المثل، روال کار به این شکل است که قانون‌گذار قبل از جاری شدن صیغه طلاق و قبول درخواست مرد، پرداخت حقوقی مالی زوجه را الزامی می‌داند. مگر اینکه زن خود از حقوق مالی‌اش بگذرد. در غیر این صورت مرد مکلف است که نفقه، مهریه و اجرت المثل را پرداخت کند.

اما در رابطه با نحله چنین الزامی وجود ندارد. از آنجایی که بحث از نحله زمانی مطرح می‌شود که مرد دادخواست طلاق داده باشد و نحله نیز تنها در صورت پایان زندگی مشترک به زن تعلق می‌گیرد، می‌توان نتیجه گرفت اگر مرد از طلاق صرف نظر کرد دیگر الزامی به پرداخت نحله ندارد.

مگر آن‌ که زوجه درخواست خود را به دادگاه خانواده ارائه داده باشد و حکم وی نیز صادر شده باشد. در این صورت زن می‌تواند از حقوق مالی خود صرف نظر کند.

آیا با وجود شرط تنصیف دارایی، نحله به زن تعلق می‌گیرد؟

شرط تنصیف دارایی یکی از شروطی است که زن می‌تواند ضمن عقد نکاح از مرد درخواست نماید. طبق این شرط اگر زمانی مرد درخواست طلاق داد، مکلف است نصف دارایی خود را که در ایام زندگی مشترکشان به دست آورده را به زن پرداخت کند.

برای پاسخ به این سوال باید به نظریه مشورتی که وجود دارد رجوع کرد. طبق این نظریه اگر شرط تنصیف دارایی وجود داشته باشد، پرداخت نحله منتفی است و زن نمی‌تواند درخواستی برای دریافت آن داشته باشد. مگر اینکه دادگاه تشخیص دهد که زن حق دریافت نحله را نیز دارد.

نحله یکی از حقوق مالی زوجه است که قانون در جهت حمایت از زنان پیش بینی کرده است. نحله زمانی دریافت می‌شود که مرد بدون هیچ دلیل موجهی درخواست طلاق داده باشد و زن نیز نتواند اجرت المثل را دریافت کند.

در این شرایط دادگاه با توجه به سنوات زندگی مشترک زوجین و همچنین تمکن مالی و شغل مرد و نوع کارهایی که زن در خانه انجام داده است، میزان نحله را تعیین می‌نماید. اما اگر مرد بتواند ثابت کند درخواست طلاق را با دلیل موجه ارائه داده است و قاضی نیز آن را بپذیرد، نحله به زن پرداخت نمی‌شود.

بر خلاف اجرت المثل، برای دریافت نحله نیازی نیست که زن حتما کاری خارج از وظایف قانونی خود در منزل انجام داده باشد.

اگر زن در حین عقد شرط تنصیف دارایی را ذکر کرده باشد، دیگر به او نحله تعلق نمی‌گیرد. مگر اینکه دادگاه تشخیص دهد. همچنین در صورت انصراف مرد از طلاق بحث نحله منتفی است.

مشاوره آنلاین و تلفنی دریافت نحله با بنیاد وکلا

زندگی و روابط زناشویی همیشه پیچیدگی‌های خاص خودش را دارد. مخصوصا اگر این زندگی به پایان خود رسیده باشد و زن بخواهد حقوقی مالی‌اش را از مرد مطالبه نماید. در این شرایط دریافت مشاوره حقوقی از وکلا و کارشناسان حقوقی بسیار مؤثر و مهم است.

بنیاد وکلا با داشتن بیش از هزار وکیل و کارشناس حقوقی به صورت شبانه روزی، اقدام به مشاوره آنلاین و تلفنی می‌نماید. همچنین می‌توانید برای تنظیم دادخواست مربوط به دریافت نحوه از این مرکز مشاوره بگیرید.

در بنیاد وکلا مشاوره حقوقی آنلاین از طریق پیام رسان تخصصی ما ارائه می‌شود.