امروزه بین خانواده‌های ایرانی طوری از مقوله جهیزیه و مهریه صحبت می‌شود که کاملا حاکی از یک برداشت غلط و باور نادرست در رابطه با جهیزیه است، به طوری که بین عامه مردم مصطلح است که میزان مهریه با مقدار جهزیه اهدایی از جانب خانواده دختر باید متناسب باشد، حال آن‌که این طرز فکر جز از عدم آگاهی نشات نمی‌گیرد.
در این نوشتار به بررسی این سوال می‌پردازیم، جهیزیه طبق قانون بر عهده کیست؟
فراهم کردن وسایل لازم برای زندگی مشترک تماما بر عهده شوهر بوده و جهیزیه اهدایی از جانب خانواده دختر صرفا نشانه محبت است و پیشکشی از سوی خانواده زن و از سر علاقه و احترام به فرزند بوده و نیز کمکی به زوج جوان در آستانه شروع زندگی‌شان است و قانونا هیچ وظیفه‌ای در این خصوص ندارد. در واقع جهیزیه اسباب و لوازم زندگی است که عروس به منزل داماد میبرد.
جهیزیه جز اموال و دارایی زن است و شوهر نسبت به جهیزیه در حکم امین است و می‌تواند از وسایل منتفع شود و مالکیتی برای شوهر ایجاد نمی‌شود، بنابراین زن هر موقع که بخواهد می‌تواند جهیزیه را مطالبه کند یا مانع استفاده زوج از جهیزیه شود.
زن همچنین می‌تواند از جهیزیه‌اش استفاده نکرده و از شوهر وسایل منزل را تقاضا کند.
شوهر همچنین حق ندارد اسباب جهیزیه را بفروشد و در اینصورت مسئول جبران خسارت و برگرداندن عین یا مثل یا قیمت است و این موضوع تحت عنوان فروش مال غیر مورد رسیدگی قرار می‌گیرد.
عرفا تا زمان بقا زندگی مشترک شوهر می‌تواند از جهیزیه استفاده کند.
جهیزیه دارایی زن است و در صورت فوت زن، همانند سایر اموال و دارایی‌ها به ارث می‌رسد.
دعوای استرداد جهیزیه
در دعوی استرداد جهیزیه، ممکن است طرف مقابل دعوا بخواهد اموال را از بین ببرد و یا به آنها خسارت وارد کند، بنابراین زن باید همراه با دادخواست استرداد جهیزیه مطابق ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی تقاضای صدور قرار تامین نیز کند.
طبق ماده ۱۱۷ قانون آیین دادرسی مدنی، چنانچه امکان تضییع و از بین رفتن اموال از طرف شوهر وجود داشته باشد، دادگاه بدون ابلاغ قرار را اجرا می‌کند.
در مواردی که امکان جا‌به‌جایی و حیف‌و‌میل اموال از طرف شوهر وجود دارد، حکم ورود به منزلی که جهیزیه در آن قرار دارد نیز صادر می‌شود تا طرف مقابل نتواند از ورود ماموران به منزل جلوگیری کند.
در صورت بروز اختلاف درمورد جهیزیه دعوای استرداد جهیزیه مطرح می‌شود.
در جریان رسیدگی به دعوای استرداد جهیزیه، جلسه‌ای در دادگاه جهت استماع اظهارات طرفین تعیین می‌شود؛ معمولا در صورت وجود سیاهه و امضا و رسید از جانب شوهر، ادعای زن ثابت شده و شوهر ملزم به استرداد اموال می‌شود.
در غیر اینصورت، قرار استماع شهادت شهود صادر شده، شهود به دادگاه دعوت می‌شوند و مشاهدات خود را بیان می‌دارند و در نهایت اگر ادعای زن ثابت شود حکم به استرداد جهیزیه صادر می‌شود و در صورت امتناع زوج از استرداد جهیزیه از طریق اجرای احکام دادگستری نسبت به استرداد جهیزیه اقدام خواهد شد.
