شاید تا به حال از رسانه‌های عمومی لغت رقم سیاه جرم را شنیده باشید اما آیا دقیق به آن فکر کرده‌اید؟ ما در جرم شناسی به دنبال چرایی وقوع جرم هستیم یعنی اصلا چرا جرم اتفاق می‌افتد؟ چرا در جامعه برخی از مردم مرتکب جرم می‌شوند؟ چرا در بازه‌ای از سال میزان ارتکاب جرم افزایش پیدا می‌کند؟ و بسیاری سوالات دیگر.
زیرا همانطور که گفتیم جرم شناسی به معنای حل معمای جرم می‌باشد. ما در ادامه به بررسی مفهوم رقم سیاه جرم و بررسی چگونگی پیدایش آن و همچنین بررسی مواد قانونی مربوط به آن می‌پردازیم.
آمار جنایی
برای این که به مفهوم رقم سیاه جرم برسیم ابتدا باید مقدماتی را درباره آن برای شما توضیح دهیم. جرم‌شناسی چهار راه علوم است که از تلاقی علوم و رشته‌های مختلف به وجود می‌آید و از آن علوم برای رسیدن به اهداف خودش کمک می‌گیرد و استفاده می‌کند. یکی از این علوم، علم ریاضی می‌باشد. علم ریاضی در قالب آمار جنایی در جرم شناسی به کار گرفته می‌شود.
پس وقتی که ما می‌خواهیم تعداد جرایم ارتکابی را محاسبه کنیم از علم ریاضی کمک می‌گیریم که به آن آمار جنایی می‌گویند.
از نظر وکیل کیفری آمار جنایی خود به سه دسته تقسیم می‌گردد: آمار واقعی، آمار پلیسی (ظاهری)، آمار قضایی.
- آمار واقعی یعنی کلیه جرایم ارتکابی که در یک بازه زمان و مکان معین اتفاق می‌افتد.
- آمار پلیسی هم به تعداد جرایمی گفته می‌شود که در یک بازه زمانی و مکانی معین به وقوع می‌پیوندد و به رویت یا اطلاع پلیس می‌رسد. به همین دلیل به آن آمار ظاهری می‌گویند.
- آمار قضایی خود دربردارنده دو دسته آمار می‌باشد: آمار دادگاه‌ها یا آمار محکومیت‌ها و آمار زندان‌ها.
همانطور که از نامشان هم پیداست آمار دادگاه یا محکومیت‌ها به تعداد جرایم ارتکابی که در زمان و مکان معین اتفاق افتاده و در مراجع قانونی به آن‌ها رسیدگی شده و حکم به محکومیت مرتکبین صادر شده است گفته می‌شود و آمار زندان‌ها هم یعنی آن تعداد افرادی که در زندان‌ها به سر می‌برند.
مقدمه‌ای از چگونگی ایجاد رقم سیاه جرم
همان طور که در بالا هم توضیح دادم آمار واقعی یعنی تعداد واقعی جرایمی که اتفاق می‌افتند اما واقعیتی که وجود دارد این است که آیا همه جرایمی که اتفاق می‌افتند به اطلاع پلیس هم می‌رسند؟ جواب وکیل تلفنی ما منفی است چون اولا همه جرایمی که اتفاق افتادند کشف نمی‌شوند و حتی به اطلاع پلیس هم نمی‌رسند.
ممکن است از آن عده‌ای که به اطلاع پلیس رسیده باشد هم تعدادی در همان مرحله رضایت دهند و یا مشکلشان حل شود. بعضی دیگر هم ممکن است در مرحله دادسرا تبرئه شوند.
بنابراین ما هر چه این فرآیند کیفری را به انتها می‌رویم از تعداد جرایم ارتکابی واقعی فاصله می‌گیریم و دچار ریزش می‌شویم. پس هیچ وقت آمار قضایی منطبق با آمار واقعی نیست.
رقم سیاه جرم
همواره بین آن چه که هست و آن چه که ما می‌دانیم فاصله‌ای وجود دارد. به این قسمت سیاه و تاریک رقم سیاه جرم گفته می‌شود. یعنی آن مقدار جرایمی که اتفاق می‌افتد ولی به رویت و اطلاع پلیس و دستگاه قضایی نمی‌رسد و یا به زبان ساده‌تر آن دسته از جرایمی که اتفاق می‌افتند ولی کشف نمی‌شوند.
رقم خاکستری جرم
ما یک اصطلاح دیگری به نام رقم خاکستری جرم داریم که بنا بر تعریف مشاوره حقوقی آنلاین به آن دسته از جرایمی اشاره دارد که کشف می‌شود ولی مجرمش هیچ وقت پیدا نمی‌شود. برای مثال چند فقره قتل اتفاق افتاده، ما جنازه‌ها را هم پیدا کردیم ولی قاتل را نتوانستیم پیدا کنیم.
دلایل به وجود آمدن رقم سیاه جرم
برخی از جرایم به دلیل ماهیتی که دارند و نوع ارتکابشان طوری هستند که کشف نمی‌شوند یا این که سخت کشف می‌شوند مثل جرایم آپارتمانی که به طور خاص خشونت‌های خانگی را شامل می‌شود.
- بعضی از بزه دیدگان (کسانی که ضرر بر آن‌ها وارد شده) به دلیل عدم توانایی جسمی یا عدم استطاعت روانی یا شعور، ناتوان از اعلام جرم هستند مثل افراد مجنون یا صغیر.
- بعضی از بزه دیدگان اصلا به دستگاه قضایی و کارایی پلیس اعتقادی ندارند و اعلام جرم به پلیس را کاری بیهوده می‌دانند.
- بعضی اوقات هم بزه دیده از ترس آبرو، قضاوت یا بد رفتاری پلیس اعلام جرم نمی‌کند. به این واقعه بزه دیدگی ثانویه می‌گویند. یعنی فرد یک بار به خاطر ارتکاب جرم بزه دیده شده و بار دوم هنگام مراجعه به دستگاه قضایی یا مرحله پلیس و دادسرا با بد رفتاری‌ها، توهین‌ها و تحقیرهایی مواجه می‌شود که برای بار دوم فرد بزه دیده می‌شود. این موضوع به طور خاص در جرایم جنسی موضوعیت دارد.
- گاهی اوقات هم فرد بزه دیده از ترس قضاوت اطرافیان یا طرد شدن از سوی آنان وقوع جرم را پنهان می‌کند. گاهی اوقات افراد اعلام جرم نمی‌کنند چون از انتقام جویی طرف مقابل می‌ترسند.
من حیث المجموع تمامی این موارد سبب شکل گیری رقم سیاه بزهکاری است.
حال سوال مشاوره حقوقی این است که آیا جهت جلوگیری از وقوع چنین جرائم منافی عفتی که سبب خدشه دار شدن اذهان عمومی و تغییر باور عموم نسبت به امنیت سرزمینمان، تدابیری اندیشیده شده است؟
آیا مسئولین و مراجع قضایی و انتظامی در برقراری امنیت عمومی اقدامات مقتضی را در راستای نابودی بستر وقوع چنین جرائمی صورت داده اند یا چون اسما منطقه آزاد است ، همه چیز را در آن آزاد و به حال خود واگذارده اند؟
و هزاران آیای دیگر در ذهن عموم افراد جامعه که بایستی یا مسئولین ذیصلاح پاسخ دهند یا با عمل این بستر امن را برای گردشگران و مسافران عزیز فراهم کنند.
