اجرای قواعد مربوط به تصرف عدوانی حقوقی، مستلزم آن است که ملک به صورت عدوانی از تصرف شخص خارج شود؛ یعنی کسی با زور ملک شخص دیگر را تصرف کند.
اما سوالی که ممکن است مطرح شود این است که اگر شخصی که ملک را تصرف کرده عدوانا یا به زور این کار را نکرده باشد و صفت امانت یا امین داشته باشد حکم چیست؟ مثلا ملک به دست سرایدار یا خادم سپرده شده باشد، اما او از تخلیه ملک خودداری نماید چه باید کرد؟
در این مقاله قصد داریم به این سوال پاسخ دهیم که تکلیف تصرف امین چیست؛ به همین مناسبت به بررسی تصرف امانی و اقامه دعوای تصرف امانی خواهیم پرداخت.
تصرف امانی
ماده ۱۷۱ قانون آیین دادرسی مدنی و تبصره این ماده به بررسی موضوع تصرف امانی و یا تصرف امین پرداخته است.
بر اساس این ماده، "سرایدار، خادم، کارگر و به طور کلی هر امین دیگری چنانچه پس از ده روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه مالک یا مأذون از طرف مالک یا کسی که حق مطالبه دارد، مبنی بر مطالبه مال امانی، از آن رفع تصرف ننماید، متصرف عدوانی محسوب می شود".
بنابراین، مطابق این ماده، با ابلاغ اظهارنامه و گذشت ده روز از تاریخ ابلاغ، "امین" تبدیل به "متصرف عدوانی" می شود.
اقامه دعوای تصرف امانی
در قانون قدیم آیین دادرسی مدنی، پس از سپری شدن ده روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه، مالک تنها یک ماه فرصت داشت تا اقامه دعوای تصرف عدوانی کند تا بتواند از امتیازات قانونی برخوردار شود.
به نظر می رسد که این ماده هنوز به قوت خود باقیست و نسخ نشده است.
بنابراین، مالک یا دارنده حق مطالبه برای استفاده از امتیازات و مقررات دعوای تصرف عدوانی، مکلف است پس از گذشت ده روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه به امین، حداکثر ظرف مدت یک ماه اقامه دعوای تصرف عدوانی نماید؛ در غیر این صورت راهی جز اقامه دعوای خلع ید ندارد.
