نکاح یا صیغه موقت چیست؟ قوانین و شرایط صیغه محرمیت

ازدواج موقت یا صیغه موقت از جمله مفاهیم پر تکرار و رایج حقوق خانواده ایران است.

در بیشتر جلسات مشاوره حقوقی بنیاد وکلا معمولا چنین مفاهیمی به چشم می‌خورد:

• سلام، بنده یه فرد متاهل هستم و به دور از چشم خانواده زنی به صیغه خود در اوردم و در محضر ثبت شده است؛ در این میان آن خانم باردار شده اند و نمی خواهیم بچه از بین برود.
• در صورت متولد شدن نوزاد شرایط گرفتن شناسنامه برای بچه به چه صورت می باشد؟ اصلا شناسنامه صادر می کنند؟
• در صورت صدور شناسنامه نام آن بچه در شناسنامه پدر ثبت می شود؟ امکان ثبت نشدن آن در شناسنامه پدر وجود دارد؟
• آیا خانم غیر باکره برای عقد موقت نیاز به اجازه پدر دارد؟
• در عقد موقت در صورتی که نزدکی صورت نگرفته باشد نصف مهریه تعلق می گیرد؟
• در ازدواج موقت، نام بچه حاصل از این رابطه وارد شناسنامه کدام والدین می‌شود؟

ما در ادامه ضمن بررسی این موارد به نکات کلی نکاح موقت می‌پردازیم.

صیغه موقت چیست؟

متعه یا نکاح منقطع یا ازدواج موقت که به صیغه نیز معروف است، نوعی از ازدواج در مذهب شیعه است که در آن عقد ازدواج برای مدت معین و محدودی با مهریه ای معلوم، بین زن و مرد بسته می‌شود و با پایان آن رابطه زوجیت خودبه‌خود منقضی می‌شود.

ارث در صیغه موقت

در قانون مدنی ایران با توجه به ماده ۹۴۰ که گفته «زوجین که زوجیت آنها دائم بوده و ممنوع از ارث نباشند از یکدیگر ارث میبرند.» مشخص میشود که در ازدواج موقت ارث وجود ندارد اما اینکه آیا میتوان شرط ضمن عقد توارث را کرد مشخص نیست.

برخی حقوقدانان چنین شرطی را با توجه به اصل صحت صحیح ولی برخی سکوت قانون را به معنی نبود این امکان میدانند و تغییر در مقررات ارث را با توجه به اینکه به منافع افراد دیگر و مصلحت اجتماعی مربوط است از طریق قرارداد ممکن نمیدانند.

مذهب در صیغه موقت

زن نمی‌تواند با غیر مسلمان و بنا به قولی غیر شیعیان دوازده امامی ازدواج کند و مرد هم با زن ناصبی و مشرک نمیتواند ازدواج کند اما با اهل کتاب از جمله زرتشتیان میتواند ازدواج کند.

تعداد ازدواج موقت زن با بیش از یک مرد در یک زمان جایز نیست اما بر اساس نظر مشهور مرد در ازدواج موقت محدودیت عددی ندارد و به هر میزان که بخواهد میتواند همسر موقت اختیار کند، بر خلاف ازدواج دائم که به چهار همسر همزمان محدود شده‌است.

عده در صیغه موقت

مدت عده ازدواج موقت، دو بار پاک شدن از قاعدگی پس از پایان متعه است؛ برای اشخاصی که با وجود یائسه نبودن قاعده نمیشوند، این مدت ۴۵ روز است.

اجازه پدر در صیغه موقت

امام خمینی احتیاط را در کسب اجازه هم از پدر و هم از جد پدری دانسته است. مشاوره حقوقی آنلاین ما نیز به همین مورد استناد می‌کند.

اما حتی فقهایی که ولایت پدر بر دختر را میپذیرند اتفاق نظر دارند که اگر پدر با وجود تمایل دختر وی را از ازدواج با همتای خود منع کند ولایت او بدون تردید ساقط میشود که در اصطلاح آن را «عضل» مینامند.

در بین فقهای معاصر سید روحالله خمینی، شبیری زنجانی، جواد تبریزی، نوری همدانی و سید علی سیستانی فتوا دادهاند که باید اجازه پدر اخذ شود.

مکارم شیرازی، محمدعلی اراکی، فاضل لنکرانی، صافی گلپایگانی، وحید خراسانی، ابوالقاسم خویی،سید صادق شیرازی و سید علی خامنهای، گرفتن اجازه از پدر را «احتیاط واجب» دانسته‌اند (نظر احتیاطی به این معناست که فقیه به قطعیت در موضوع نرسیده و حکم یا فتوا صادر نمیکند ولی بر اساس اصل «احتیاط» آن را توصیه میکند).

اما سید محمدرضا گلپایگانی، محمدصادق روحانی، سید محمد حسینی شاهرودی، محمد صادقی تهرانی و عبدالکریم موسوی اردبیلی، محمدعلی گرامی، معتقدند که اجازه پدر برای دختر بالغ (بر اساس نظر مشهور نه ساله قمری) که خیر و صلاح خود را تشخیص میدهد، لازم نیست.

به گفته محمدتقی مدرسی هم احتیاط در اجازه است اما بر اساس نظر قویتر کسی که اداره زندگی خود را در دست دارد از ولایت خارج شده و نیازی به اجازه ندارد محمدسعید حکیم در استفتائی در مورد اجازه ازدواج دختر باکره به شرط عدم دخول بدون اذن پدر، آن را صحیح دانسته است.

در چه مواردی ثبت صیغه موقت الزامی است؟

ماده ۲۱ قانون حمایت از خانواده مقرر می‌دارد: نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران در جهت محوریت و استواری روابط خانوادگی، نکاح دائم را که مبنای تشکیل خانواده است مورد حمایت قرار م‌یدهد.

نکاح موقت نیز تابع موازین شرعی و مقررات قانون مدنی است و به گفته وکیل خانواده ثبت آن در موارد زیر الزامی است:

• زمانی که زن صیغه ای باردار گردد، مرد موظف و مکلف به ثبت ازدواج موقت خواهد بود.
• زمانی که ضمن عقد، ثبت ازدواج موقت از سوی زوجه شرط شده باشد و این شرط قابل اثبات باشد، مرد مکلف به ثبت ازدواج موقت است.
• زمانی که طرفین ازدواج بر ثبت ازدواج موقت توافق کنند.”

امتناع شوهر از ثبت رسمی صیغه موقت

آیین نامه اجرایی ماده ۲۱ قانون حمایت از خانواده، در بهمن ماه سال ۹۳ تصویب شده است و تصریح می دارد:

چنانچه مردی بدون ثبت در دفاتر رسمی به ازدواج دائم، طلاق یا فسخ نکاح اقدام یا پس از رجوع تا یک ماه از ثبت آن خودداری یا در مواردی که ثبت نکاح موقت الزامی است از ثبت آن امتناع کند، ضمن الزام به ثبت واقعه به پرداخت جزای نقدی درجه پنج یا حبس تعزیری درجه هفت محکوم میشود. این مجازات در مورد مردی که از ثبت انفساخ نکاح و اعلام بطلان نکاح یا طلاق استنکاف کند نیز مقرر است.

امتناع شوهر از گرفتن شناسنامه برای فرزند حاصل از ازدواج موقت

بر اساس ماده ۸ قانون حمایت از خانواده و بر اساس اصول آیین دادرسی گرفتن تقاضای صدور شناسنامه در صلاحیت دادگاه خانواده محل اقامت خوانده یا آخرین محل سکونت وی در صورت خروج از کشور یا مشخص نبودن محل اقامت وی خواهد بود.

مادر میتواند با مراجعه به دادگاه خانواده و اثبات واقعه ازدواج موقت که به تبع آن الحاق فرزند به پدر ثابت خواهد شد، پدر را ملزم به اخذ شناسنامه برای فرزند نماید این عمل باعث تعلق ارث و سایر حقوق به چنین فرزندی خواهد شد.

حتی اگر به پدر فرزند هم دسترسی نباشد جای نگرانی نیست؛ چراکه تبصره ماده شانزده قانون ثبت احوال مقرر کرده است اگر ازدواج پدر و مادر شرعی باشد، اما به ثبت رسمی نرسیده باشد، در صورتی که پدر به هر دلیل حضور نداشته باشد و به مدارک وی نیز دسترسی وجود نداشته باشد، مادر باید برای صدور شناسنامه یک طرفه از دادگاه حکم «امین موقت» دریافت کند.

با دریافت حکم امین موقت، مادر سمت قانونی پیدا کرده و می‌تواند با مراجعه به ادارات ثبت احوال نسبت به صدور شناسنامه یک طرفه مادری، با نام خانوادگی خود اقدام کند.

در این زمینه می‌توانید با وکیل تلفنی ما نیز گفتگو نمایید.