عقد ازدواج در صورتی صحیح است که مطابق با شرایط قانونی و شرعی باشد. عقد نکاح علاوه بر قانون، مورد توجه خاص شریعت اسلام نیز بوده که در مواقعی شاهد آن هستیم که ازدواج بین زوجین به صورت غیر واقعی صورت می‌گیرد.
ازدواج صوری برای هر دو طرف تبعات مختلفی دارد و در این صورت توصیه می‌شود که افراد از ازدواج غیر واقعی خودداری کنند و در شرایطی می‌تواند این نوع عقد، مصداق بارز جرم باشد.
ازدواج نوعی عقد است و برای صحت آن لازم است که شرایط قانونی مربوط به عقود نیز رعایت شود. عقد ازدواج به دلیل آن که جز یکی از عقود شناخته شده در قانون ما می‌باشد، در زمان جاری شدن این عقد هر دو طرف می‌بایست اصول و تشریفات شرعی ازدواج را به درستی اجرا کنند.
از جمله این شرایط می‌توان به داشتن قصد و نیت طرفین برای عقد ازدواج اشاره نمود که در ازدواج صوری نیز زن و مرد قصد واقعی برای انعقاد چنین عقدی ندارند.
هدف از این که زن و شوهر برای ازدواج صوری اقدام می‌کنند، این است که آثار و نتایج این عقد برای آن‌ها لحاظ شود. در واقع گاها متاهل بودن افراد یک مزیت و امتیاز برای رسیدن به اهداف خود به شمار می‌رود و در این صورت به صورت غیر واقعی، عقد ازدواج را جاری می‌کنند.
ازدواج صوری می‌تواند تبعات جبران ناپذیر برای طرفین داشته باشد اما یقینا به اندازه طلاق صوری نیست.
ازدواج صوری که در آن قصد واقعی برای رابطه زوجیت بین طرفین وجود نداشته و تنها برای رسیدن به اهداف دو طرف انجام می‌شود، می‌تواند این تبعات را داشته باشد که هدف زوجین منجر به وقوع رفتار مجرمانه شود. حکم شرعی و قانونی ازدواج صوری از اساس باطل است و به تبع آن نیز آثار حقوقی را نمی‌توان برای عقد ازدواج در نظر گرفت.
دلایلی مانند گرفتن اقامت کشورهای خارجی، برخورداری از تسهیلات مالی در کشور و غیره می‌تواند موجبات ازدواج صوری را فراهم کند. لازم به ذکر است که در صورت اثبات این موضوع که زن و مرد به صورت صوری باهم ازدواج کرده‌اند، از برخی حقوق اجتماعی محروم می‌شوند.
در این مقاله قصد داریم که تبعات و مشکلات ازدواج صوری را مورد بررسی قرار دهیم که البته همین الان امکان مشاوره با وکیل تلفنی برای شما در بنیاد وکلا فراهم است.
ازدواج صوری چیست؟
ازدواج یک عقد معین شده در قانون بوده که در نهایت موجب ایجاد پیوند زوجیت بین زن و مرد می‌شود. عقد نکاح علاوه بر آن که منجر به رابطه زن و شوهری به صورت دائم می‌شود، امکان ازدواج بین طرفین به صورت موقت را فراهم کرده است.
در مواردی زن و مرد به دلایل مختلف و بر اساس اهدافی که دارند، تصمیم می‌گیرند تا به صورت غیر واقعی و بدون این که قصدی برای ایجاد زندگی مشترک داشته باشند، با هم ازدواج می‌کنند.
همین موضوع سبب می‌شود تا موضوع ازدواج صوری مطرح شده و سوالی در این زمینه مطرح می‌گردد که منظور از ازدواج صوری چیست؟
در پاسخ به سوال مزبور باید مفهوم عقد ازدواج و صوری را به صورت مستقل مورد بررسی قرار دهیم. در قانون مدنی عقد ازدواج چنین بیان شده است که نکاح به دو عمل ایجاب و سپس قبول واقع شده که در هر صورت الفاظی که برای این عقد به کار گرفته می‌شود، نشان دهنده قصد طرفین برای انعقاد چنین عقدی است.
در واقع قصد و نیت زوجین به عنوان مهم‌ترین شرط در عقد ازدواج محسوب می‌شود. زن و مرد را نمی‌توان به زور و اکراه برای عقد ازدواج آماده کرد و باید قبل از عقد، قصد و نیت واقعی به منظور انعقاد نکاح وجود داشته باشد.
صوری بودن نیز به معنای این است که عملی خلاف واقع و به صورت صحنه سازی و به طور کلی غیر واقعی انجام شود. در این صورت می‌توان گفت که ازدواج صوری در واقع عقدی می‌باشد که در آن زن و مرد بدون این که قصد آن‌ها تشکیل زندگی مشترک و رابطه زوجیت باشد، عقد نکاح را به اشکال مختلف جاری می‌کنند.
به بیان دیگر در ازدواج صوری که همان ازدواج غیر واقعی است، هیچ کدام از طرفین قصدی برای ازدواج ندارند و برای آن که بتوانند از آثار عقد برخوردار شوند، خطبه عقد ازدواج را جاری نموده و در نهایت رابطه محرمیت بین آن‌ها جاری می‌شود.
در ازدواج صوری، زن و مرد شرایط و مقدمات عقد نکاح را جاری می‌کنند اما به دلیل این که قصد و میل باطنی به منظور عقد ازدواج بین آن‌ها وجود ندارد، عقد صوری نامگذاری شده است.
ازدواج صوری و دلایل آن
در بخش به تعریف ازدواج صوری پرداخته شد و حال در این بخش قصد داریم که به دلایل رایج در ازدواج صوری بپردازیم. ازدواج که ثمره رضایت زن و مرد برای تشکیل زندگی مشترک و همچنین پیوند زوجیت است، می‌تواند در مواقعی نیز این عقد بدون در نظر گرفتن قصد طرفین به وقوع بپیوندد.
علت این که افراد برای ازدواج صوری اقدام می‌کنند، یقینا یک سری اهدافی دارند که برای رسیدن به منافع شخصی خود به انعقاد چنین عقدی روی می‌آوردند. هدف نخست و اصلی زن و شوهر از ازدواج کردن به شکل صوری، اهدافی از پیش تعیین شده بوده که در این راه ممکن است که با مشکلاتی مواحه شوند.
ازدواج صوری نوعی عقد نکاح است که در آن زن و مرد به داشتن قصدی برای عقد نکاح، تظاهر می‌کنند و در این صورت بعد از آن که به هدف خود رسیدند، از هم طلاق گرفته یا اگر ازدواج از نوع موقت باشد، بذل مدت عقد نکاح صورت می‌گیرد.
زن و شوهرهایی که به ازدواج صوری روی می‌آوردند، در واقع به نحوی قوانین وضع شده برای عقد نکاح را دور می‌زنند و مطابق با میل خود بایکدیگر ازدواج می‌کنند.
طرفین بدون در نظر گرفتن شرایط و ضوابط قانونی و با هدف دریافت منافع ناشی از عقد ازدواج، برای عقد صوری اعم از دائم و یا موقت اقدام نموده و سپس بعد از این که به اهداف ناشی از عقد نکاح رسیدند، حال از هم جدا می‌شوند. همانطور که ازدواج کردن زن و مرد به شکل صوری، دارای مشکلاتی برای آن‌ها است، طلاق گرفتن غیر واقعی آن‌ها نیز توام با تبعات مختلفی است.
در هر صورت اثبات ازدواج صوری منجر به متهم شدن زوجین به ارتکاب یک عمل مجرمانه و به تبع آن نیز مجازات می‌شود. در رابطه با این موضوع که چه دلایلی در صوری بودن ازدواج طرفین نقش دارد، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
اخذ اقامت دائم کشورهای خارجی
یکی از شرایطی که در بسیاری از کشورها خصوصا کشورهای حوزه خلیج فارس، منجر به اقامت برای شهروندان بیگانه می‌شود، متاهل بودن افراد و این که شهروند خارجی با شخص مقیم همان کشور ازدواج کند.
در بیشتر کشورهای عربی در صورتی که شخص خارجی بتواند با فردی که تبعه آن کشور است، ازدواج نماید، امکان گرفتن اقامت دائم همان کشور را دارد.
به همین جهت برخی افراد درصدد آن هستند تا برای این که بتوانند اقامت دائم کشور مورد نظر خود را به دست آوردند، با یک فرد دیگر ازدواج صوری نموده و ثمره صوری بودن عقد نکاح بین آن‌ها گرفتن ویزا شهروندی برای فرد متقاضی می‌شود.
این موضع بیشتر در مورد کشورهای عربی مطرح بوده که با ازدواج شخصی با تابعیت کشور مربوطه امکان دادن ویزای دائم برای آن وجود دارد.
مهاجرت به خارج از کشور
برخی از کشورهای خارجی امتیازات ویژه ای برای مهاجران متاهل در نظر می‌گیرند و از این رو افراد مجرد در صدد آن خواهند بود که با شخصی به شکل صوری ازدواج نموده تا بتوانند از امتیازات مهاجرت نهایت استفاده را داشته باشند.
یکی از راه‌هایی که شهروندان این امکان را دارند تا برای مهاجرت اقدام کنند، شرایط تاهل آن‌ها است که همین موضوع باعث می‌شود تا زن و شوهر بخواهند اقدام به مهاجرت خارج از کشور کنند.
این قصبه سبب افزایش ازدواج‌های صوری در کشور شده و زن و مرد به منظور دریافت امتیازات تابعیت کشورهای خارجی و موضوع مهاجرت برای ازدواج صوری اقدامات لازم را انجام دهند.
برخورداری از امتیازات مالی
از دیگر دلایلی که موجبات ازدواج صوری را فراهم می‌کند می‌توان به برخورداری طرفین از امتیازات مالی اشاره نمود. طبیعتا متاهل بودن افراد نسبت به مجرد بودن، یک سری مزایای ویژه دارد که سبب می‌گردد تا برخی از اشخاص بدون داشتن قصدی برای ازدواج واقعی، با هم ازدواج صوری داشته باشند.
مزایایی مانند وام ازدواج که تنها برای افراد متاهل در کشور ما وجود دارد و طرفین به منظور رسیدن به چنین امتیاز مالی، اقدام به ثبت ازدواج صوری می‌نمایند.
دریافت ارث
دلیل دیگری که می‌توان برای صوری بودن عقد ازدواج در نظر گرفت، دریافت ارث می‌باشد. عقد ازدواج دائم منجر به ایجاد رابطه توارث بین زوجین می‌شود و در این صورت خصوصا خانم‌ها برای آن که بتوانند مالی را از مردی به عنوان ارث دریافت کنند، ازدواج صوری می‌کنند.
گاهی اوقات ممکن است که مالی به عنوان ارثیه از اقوام فردی به او رسیده باشد و به سبب آن نیز برای این امر شرط تاهل در نظر گرفته شود، فرد مورد نظر حتی خلاف واقع و برای آن که بتواند در مال ارثیه تصاحب پیدا کند، ازدواج صوری را انجام می‌دهد.
در مواردی نیز شاهد آن هستیم که خانواده‌ها بر روی طرفین فشار می‌آوردند که ازدواج نمایند و آن‌ها نیز علی رغم این که تمایل به عقد ازدواج نداشته باشند، به ناچار روی به ازدواج صوری یا ازدواج غیر واقعی می‌آوردند.
تبعات ازدواج صوری
بعد از بررسی دلایلی که زن و مرد اقدام به ازدواج صوری می‌کنند، حال بایستی تبعات و مشکلاتی که برای ازدواج صوری وجود دارد، بررسی شود. هر عقد و معامله ای که به شیوه صوری به وقوع به پیوندد، می‌تواند مشکلاتی را برای طرفین داشته باشد.
در این صورت عقد ازدواج‌هایی که بدون برخورداری طرفین از قصد به وقوع می‌پیونند، در ادامه مسیر یقینا مشکلاتی برای زوجین به وجود خواهد آمد.
ازدواج صوری که در واقع به منزله دور زدن چارچوب و ضوابط قانونی است، می‌تواند تبعات آن شامل حال زن و مرد شود. تبعات مختلفی برای ازدواج صوری وجود دارد و در هر صورت اگر ثابت شود که زن و مرد، صوری با یکدیگر ازدواج کرده‌اند، می‌تواند تمام حقوق و مزایای داده شده به آن‌ها پس گرفته شود.
تصور کنید که زن و مردی برای بهره‌مندی از امتیازات مالی نظیر وام ازدواج، به شکل صوری ازدواج می‌کنند و این موضوع برای سازمان‌های ذی ربط اثبات شود، علاوه بر استرداد کامل وجه تخصیص داده شده، جریمه نقدی دیگری و حتی حبس برای افراد سودجو در نظر گرفته می‌شود.
علاوه بر این که فردی برای مهاجرت و اخذ تابعیت کشور مورد هدف خود، ازدواج صوری کند و این موضوع برای کشور مربوطه ثایت شود، می‌تواند منجر به استرداد شهروند به کشور خود و سایر مجازات‌های مندرج در قانون کشور متبوع گردد.
در مواردی نیز فردی که برای دریافت ارثیه به ازدواج صوری روی می‌آورد، در صورت اطلاع پبدا کردن اقوام و یا خانواده او که ارثیه از آن‌ها به شخص مورد نظر به ارث می‌رسد، امکان عدم تعلق مال در نظر گرفته شده نخواهد بود.
در واقع ازدواج کردن صوری زن و مرد با هم در مواردی می‌تواند ضمانت اجرای کیفری برای طرفین به همراه داشته باشد. در ادامه به بررسی تبعات جرم بودن عقد ازدواج صوری می‌پردازیم.
جرم بودن ازدواج صوری و مشکلات آن
با توجه به این که عقد کردن زوجین آن هم به صورت صوری می‌تواند تبعات مختلفی به همراه داشته باشد، اما گاها این سوال مطرح می‌شود که آیا ازدواج صوری در قانون، جرم انگاری شده و قانونگذار نیز برای این رفتار مجازات تعیین کرده است؟
یکی از مشکلاتی که می‌تواند در رابطه با ازدواج صوری برای زوجین به وجود آید، مجرمانه بودن چنین عقدی بوده و سابقه کیفری برای زن و شوهر ثبت می‌گردد.
در ابتدا باید گفت که در قانون ایران، صراحتا ازدواج صوری رفتاری مجرمانه به شمار نمی‌رود و در واقع مستقیما ازدواج صوری را در لیست رفتارهای مجرمانه قرار نداده است.
بنابراین اگر دو نفری که با هم ازدواج صوری کنند، نمی‌توان گفت که آن‌ها مرتکب یک عمل مجرمانه شده و در نهایت مجرم هستند. در صورتی امکان جرم دانستن ازدواج صوری وجود دارد که طرفین برای انجام این کار قصدی داشته باشد که آن قصد، جرم محسوب شود.
به بیان دیگر، مجرمانه بودن هدف زوجین برای ازدواج صوری منجر به این می‌شود که چنین عقدی را بتوان زمینه ارتکاب جرم در نظر گرفت.
در این صورت دو نفری که انگیزه آن‌ها از انعقاد عقد ازدواج صوری، تنها ارتکاب عملی باشد که آن عمل در قانون جرم انگاری شده باشد، امکان تلقی نمودن ازدواج صوری به عنوان یک عمل مجرمانه وجود دارد.
از آن جهت که ازدواج صوری در شرایطی می‌تواند منجر به وقوع عمل مجرمانه گردد، در این صورت وکیل متخصص توصیه می‌کند که برای مصون ماندن از تبعات و مشکلات این عقد، تحت هیچ شرایطی ازدواج صوری انجام نشود.
لازم به ذکر است که در صورت برقراری رابطه جنسی بعد از ازدواج صوری، می‌توان عمل طرفین را مصداق زنا و با رابطه نامشروع تعیین نمود.
حکم شرعی و قانونی ازدواج صوری
علی رغم وجود مشکلات فراوان در مورد ازدواج صوری اما باز هم شاهد وقوع چنین عقدی در جامعه هستیم. ازدواج‌هایی که به صورت غیر واقعی بین زن و مرد رخ می‌دهند، در مورد حکم شرعی و قانونی آن‌ها همواره سوالات مختلفی مطرح می‌شود که در این بخش احکام شرعی و قانونی پیرامون عقد نکاح صوری را بررسی خواهیم کرد.
علی الاصول در عقد ازدواج صوری اعم از عقد دائم و موقت، قصد و نیت واقعی برای طرفین وجود ندارد و در این صورت نمی‌توان صحه‌ای برای آن‌ها در نظر گرفت. عقد ازدواجی صحیح است که توام با قصد دو طرف بوده و به نحوی زن و شوهر هر دو برای عقد ازدواج میل واقعی داشته باشند.
از لحاظ شرعی اگر بخواهیم در مورد عقد ازدواجی که بین دو نفر به صورت غیر واقعی منعقد گردد، اظهار نظر کنیم، باید گفت که عقد صورت گرفته نمی‌تواند صحیح باشد. برای تحقق انواع عقد ازدواج اعم از عقد موقت و عقد دائم، وجود رضایت و قصد طرفین ضروری است.
در واقع شرط اصلی که برای صحیح بودن عقد ازدواج وجود دارد، قاصد بودن طرفین است و زن و شوهری که بدون رضایت و حتی میل باطنی برای ازدواج اقدام می‌کنند، این عقد از منظر شرع، باطل می‌باشد. در واقع ازدواج صوری تنها به ایجاب و قبول طرفین صورت می‌گیرد که این موضوع برای صحیح بودن عقد نکاح، کافی نیست.
حکم قانونی ازدواج صوری مانند حکم شرعی، باطل است. این موضوع مستفاد از ماده ۱۹۰ قانون مدنی است که صراحتا قصد و رضایت دو طرف را به عنوان یکی از شرایط اساسی صحت عقود تعیین کرده است.
عقد نکاح بدون رضایت طرفین، صحت قانونی ندارد و بنابراین ازدواج صوری نیز به سبب فقدان قصد زوجین، فاقد اعتبار بوده و باطل می‌باشد. اثبات صوری بودن عقد نکاح با هر روشی، سبب بطلان عقد و به تبع آن از بین رفتن کلیه آثار حقوقی و قانونی آن می‌گردد.
جدای از ماده ۱۹۰ قانون مدنی در ماده ۲۱۸ این قانون نیز بیان شده که اگر عقدی با هر هدفی، صوری منعقد شود، عقد انجام شده باطل بوده و فاقد آثار حقوقی است.
بنابراین هم حکم شرعی و حکم قانونی، دلالت بر بطلان عقد ازدواج صوری دارند و علاوه بر این که عقد ازدواج نمی‌تواند آثار حقوقی برای طرفین به دنبال داشته باشد، سبب می‌شود تا تبعات ازدواج صوری نیز برای آن‌ها اعمال شود.
در رابطه با تبعات ازدواج صوری به راهنمایی حقوقی نیاز دارید؟
قانون و شرع، عقد ازدواجی که بدون قصد و نیت طرفین باشد را نمی‌پذیرد و در هر صورت ازدواج صوری در بردارنده تبعات قانونی برای هر دو طرف است.
از آن جهت که ازدواج صوری به تنهایی عمل مجرمانه نیست، ولی در صورت اثبات مجرمانه بودن هدف زوجین، می‌تواند برای آن‌ها مجازات قانونی نیز در پی داشته باشد.
سوالاتی که در رابطه با تبعات و مشکلات ازدواج صوری پرسیده می‌شود، اغلب از سوی کسانی است که با هم ازدواج صوری نموده و در این صورت همواره از عواقب چنین کاری نگران هستند.
با توجه به این که زن و شوهر با انعقاد عقد ازدواج صوری به نحوی قانون را دور می‌زنند، در این صورت طبیعی است که با مشکلات و تبعاتی مواجه شوند.
در هر صورت اگر سوالات مختلفی پیراون عقد ازدواج صوری دارید که نیاز به دریافت پاسخ آن‌ها داشته و یا این که نیاز به دریافت مشاوره حقوقی تخصصی دارید که ابعاد موضوع ازدواج صوری از جهات مختلف مورد بررسی قرار گیرد، می‌توانید از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی و حضوری سامانه بنیاد وکلا استفاده کنید
همچنین امکان ارائه برخط مشاوره حقوقی آنلاین از طریق وبسایت بنیاد وکلا نیز برای شما فراهم می‌باشد.
