شناسنامه یک سند رسمی است که معمولا امکان کم کردن سن و تغییر اطلاعات در آن وجود ندارد.
با این حال در برخی موارد ممکن است فردی مدعی شود که سن واقعی او در شناسنامه ذکر نشده و در نتیجه بخواهد تاریخ تولد خود را تغییر دهد.
تغییر سن شناسنامه تنها با ارائه دلایل واقعی و کافی و اثبات ادعا امکان‌پذیر است؛ برای مثال ممکن است فردی ادعا کند که شناسنامه او، شناسنامه خواهر یا برادری است که پیش از تولد او فوت کرده و والدین بدون دریافت شناسنامه جدید، شناسنامه قبلی را برای وی درنظر گرفته‌اند.
بنابراین، به منظور الزام به تنظیم سند بر اساس قانون حفظ اعتبار اسناد سجلی و جلوگیری از تزلزل آن‌ها، امکان تغییر تاریخ تولد افراد وجود ندارد، مگر در شرایط استثنایی که اشتباه بودن تاریخ ذکر شده در شناسنامه توسط متقاضی اثبات شود.
لازم به ذکر است که هر فردی تنها یک‌بار می‌تواند برای تغییر سن در شناسنامه خود اقدام کند و نحوه رسیدگی به این درخواست و مرجع صالح آن بسته به میزان تفاوت سن واقعی فرد با سن ذکر شده در شناسنامه او متفاوت خواهد بود.
مدارک مورد نیاز برای تغییر سن در شناسنامه
برای تغییر تاریخ تولد و کم کردن سن در شناسنامه به مدارک زیر نیاز است:
- سه قطعه عکس رنگی با زمینه سفید
- اصل شناسنامه و کارت ملی و کپی آن‌ها
- مرجع صالح برای تغییر سن در شناسنامه
مرجع صالح برای تغییر تاریخ تولد در شناسنامه به میزان تفاوت سن فرد در شناسنامه و سن واقعی او بستگی دارد.
فرد متقاضی می‌تواند هم برای افزایش و هم کاهش سن خود درخواست بدهد.
در همین راستا دو راه پیش روی افراد است:
- در صورتی‌که تفاوت سن واقعی و سن مذکور در شناسنامه کمتر از پنج سال باشد.
- مرجع صالح به رسیدگی در این مورد، دادگستری و دادگاه حقوقی محل سکونت متقاضی است.
در این حالت متقاضی باید یک دادخواست به طرفیت اداره ثبت احوال مربوطه که شناسنامه را صادر کرده است بدهد و برای رسیدگی به موضوع درخواست کند.
برای مثال فردی ممکن است مدعی شود که سن واقعی او ۳۲ سال است اما شناسنامه‌ای که به او داده شده، شناسنامه برادر بزرگتری است که دو سال قبل از تولد وی فوت کرده و در نتیجه سن ذکر شده در آن ۳۴ سال است.
لازم به ذکر است که در این مورد متقاضی اجازه دارد در دادگاه محل اقامت خود طرح دعوا کند و نیاز نیست که درخواست خود را در دادگاه محل صدور شناسنامه طرح کند.
علاوه بر این امکان اعتراض به رای دادگاه هم وجود دارد که این اعتراض در دادگاه تجدید نظر بررسی می‌شود.
در صورتی‌که تفاوت سن واقعی و سن شناسنامه بیشتر از پنج سال باشد.
در این صورت متقاضی باید به سراغ فرمانداری شهرستان محل صدور شناسنامه برود و در آن‌جا برای رسیدگی به پرونده خود درخواست بدهد.
بعد از درخواست متقاضی پرونده او در کمیسیونی به نام کمیسیون تشخیص سن بررسی می‌شود.
این کمیسیون با رییس اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه، فرماندار یا بخشدار، مدیرعامل سازمان بهداری استان، یک پزشک، رییس شورای اسلامی شهر و با ریاست قاضی محل تشکیل می‌شود.
شخص متقاضی باید ادله خود مانند استشهاد نامه یا برگ ولادتش را به کمیسیون ارائه کند.
در نهایت با نظر کمیسیون و در صورت تایید پزشک حاضر در این کمیسیون فرد می‌تواند برای تغییر سن در شناسنامه اقدام کند.
برای مثال ممکن است فردی مدعی شود که سن واقعی او ۴۷ سال است اما به دلایلی در شناسنامه سن ذکر شده برای او ۴۰ سال است.
لازم به ذکر است که اعتراض به رای اتخاذ شده در کمیسیون تشخیص سن باید در دیوان عدالت انجام شود.
مرجع صالح برای تغییر سن شناسنامه
گفتیم که مرجع صالح برای تغییر سن شناسنامه با توجه به میزان تفاوت سن شناسنامه و سن واقعی متفاوت است.
- الف) تغییر سن شناسنامه در صورتی که تفاوت سن شناسنامه و سن واقعی بیش از ۵ سال باشد:
در این حالت فرد به فرمانداری شهرستان محل صدور شناسنامه رجوع کند تا پرونده اش در کمیسیونی تحت عنوان "کمیسیون تشخیص سن" بررسی شود.
این کمیسیون مرکب از فرماندار یا بخشدار، رییس اداره ثبت احوال محل، پزشک منتخب، مدیر عامل سازمان بهداری استان و رییس شورای اسلامی شهر یا بخش تشکیل می شود.
ریاست این کمیسیون با قاضی محل است.
تقاضای فرد در این کمیسیون بررسی می شود و در صورتی که دلایل او مثل استشهاد نامه، برگه ولادت و … مورد قبول قرار گیرد و پزشک کمیسیون نیز تفاوت سنی را تایید کند، فرد می تواند برای تغییر سن در شناسنامه اقدام کند.
اعتراض به رای که در این کمیسیون صادر می شود در دیوان عدالت اداری است.
الف) تغییر سن شناسنامه در صورتی که تفاوت سن شناسنامه و سن واقعی کمتر از ۵ سال باشد:
در این حالت فرد باید به دادگستری رجوع کند.
رسیدگی به این موضوع در صلاحیت دادگاه حقوقی محل سکونت متقاضی است.
در این حالت فرد با ارائه دادخواستی به طرفیت اداره ثبت احوال صادر کننده شناسنامه فرد متقاضی، درخواست رسیدگی به موضوع را می کند.
نکته مهم در این مورد این است که قانون اجازه اقامه دعوی در محل اقامت متقاضی را داده است و نه محل صدور.
اعتراض به رایی که در این دادگاه صادر می شود در دادگاه تجدیدنظر بررسی می شود.
در هر دو حالت گفته شده در بالا، فرد می تواند تقاضای افزایش سن شناسنامه و هم تقاضای کاهش سن شناسنامه را بنماید.
