بررسی جرم توهین و افترا و شرایط تحقق آن

جرم توهین و افترا و دفاع از حیثیت شخص چیست؟

تهمت و افترا از جرایمی میباشد که به حیثیت و آبروی فرد لطمه وارد میکند.

این جرم زمانی اتفاق میفتد که عملی را که در قانون جرم شناخته شده است را به دیگری نسبت بدهیم؛ مثلا سرقت در قانون مجازات اسلامی جرم میباشد و فردی به فرد دیگر بدون اینکه آن فرد دزد و یا سارق باشد و یا بتواند آن را اثبات کند، بگوید دزد.

• چه زمانی توهین، جرم محسوب می شود؟
• مجازات جرم توهین به دیگران چیست؟
• انواع توهین و افترا
• شرایط تحقق جرم افترا
• جرم توهین به مقامات
• توهین به مقام رهبری

در جرم افترا فرد باید قصد نسبت دادن یک عمل مجرمانه، به فرد دیگری را داشته باشد و نتواند این عمل مجرمانه را اثبات کند؛ یعنی صرف نسبت دادن عمل مجرمانه افترا محسوب نمیشود، مثلا گاهی اوقات به فردی گفته میشود دزد و عمل دزدی او هم ثابت میشود.

در این صورت دیگر توهین و افترا نمیباشد؛ پس  افترا زمانی است که عمل مجرمانه ای که به فردی نسبت میدهیم را نتوانیم ثابت کنیم.

شخصیت مخاطب در قضاوت عرف و توهینی که به ایشان شده است، بسیار تاثیر گذار است؛ مثلا اگر به یک استاد دانشگاه بگوییم که بی سواد هستی عرفا میباشد، ولی اگر به یک کارگر ساختمانی بگوییم بی سواد از لحاظ عرف توهین محسوب نمیشود.

در واقع یک جرم مطلق میباشد و حتما نباید مقید به نتیجه باشد؛ به این معنی که مثلا به فردی میگوییم تو کلاهبردار هستی.

فرقی نمیکند که او از نسبت دادن کلاهبردار ناراحت شود یا خیر؛ یعنی اگر مخاطب روحیه بالایی هم داشته باشد و ناراحت هم نشود، باز هم افترا انجام شده است.

هر کسی به وسیله اوراق چاپی یا خطی یا بوسیله درج در روزنامه و جراید یا نطق در مجامع یا به هر وسیله دیگر به کسی امری را نسبت دهد یا آنها را منتشر نماید که مطابق قانون آن امر جرم محسوب می شود و نتواند صحت آن اسناد را ثابت نماید به جز در موارد خاص محکوم خواهد شد و در قانون مستجوب مجازات است.

دور از ذهن نیست اگر بگوییم انسان ها برای آبرو و حیثیت خود، بیش از مال خود ارزش قائلند؛ بنابراین از هیچ تلاشی جهت حفظ آن فروگذار نمی کنند.

شاید روش های سابق برای احقاق آبروی از دست رفته با منازعات بیشتری همراه بود اما با پیشرفت بشر و تمدن می توان از راه های حقوقی جهت رسیدگی به جرم توهین و افترا اقدام نمود.

در این زمینه، وکلا و متخصصین حقوقی سایت حقوقی بنیاد وکلا به متقاضیان طلاق مشاوره آنلاین یا تلفنی می‌دهند و به آنها در انتخاب وکیل کمک می‌کنند.

امروزه جرم توهین و افترا در اکثر نظام های حقوقی تعریف شده است، بدین ترتیب مردم می توانند به طرق قانونی و با کمترین درگیری از حیثیت خود دفاع نمایند.

چه زمانی توهین، جرم محسوب می شود؟

جرم تهمت، زمانی به وقوع می پیوندد که فردی، شخص دیگری را به انجام عملی که در قانون از آن به عنوان جرم یاد می شود به متهم نماید؛ به عنوان مثال نسبت دادن القاب دزد، قاتل، جنایتکار و … به فرد دیگری، بدون اینکه وی این عمل را انجام داده باشد، مشمول جرم توهین و افترا می شود.

از شروط احقاق جرم افترا این است که فرد اتهام زننده، نتواند عمل مجرمانه ای را که به شخص مقابل نسبت می دهد اثبات نماید، در غیر اینصورت اگر صحت تهمت وی ثابت شود، وی دیگر مرتکب جرم توهین نشده است.

از سوی دیگر از منظر عرفی مفهوم توهین، موقعیت و شخصیت مخاطب تاثیر بسیاری در احتساب یک لقب به عنوان افترا دارد.

به عنوان مثال اگر ما به یک فرد سالم لقب دیوانه بدهیم، اقدام به توهین به وی نموده ایم، اما اگر به یک بیمار روانی این لقب را بدهیم، از منظر عرفی، توهینی انجام نشده است، اما ممکن است از لحاظ انسانی امر پسندیده ای نباشد.

در قانون توهین به عنوان یک جرم مطلق حساب می شود؛ به این معنی که حتی اگر توهین به یک فرد، موجب آزردگی خاطر یا سلب آبروی وی نشود، بازهم در صورتی که مصادیق جرم توهین انجام شده باشد، فرد مرتکب به عمل افترا شده است.

مجازات جرم توهین به دیگران چیست؟

در ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی تعزیرات، اهانت به اشخاص اگر موجب حد قذف نباشد، مجازات حداکثر ۷۴ ضربه شلاق یا ۱۵۰ هزار ریال تا ۱ میلیون ریال جزای نقدی را در بر میگیرد.

همچنین در ماده ۶۰۹ همین ماده در مورد توهین به مقامات و سران سه قوه و … مجازات ۳-۶ ماه حبس یا ۷۴ ضربه شلاق یا ۵۰ هزار تا ۱ میلیون ریال جزای نقدی در نظر گرفته شده است.

انواع توهین و افترا

قانون ۲ نوع جرم توهین را تعریف نموده است:

• افترای قولی
• افترای فعلی

جرم افترای قولی، به عمل به کار بردن الفاظ مشمول شرایط جرم توهین و نسبت دادن آن به شخص دیگر به صور زبانی یا نوشتاری و چاپی است.

افترای قولی در قانون در مواردی که فعل نسبت داده شده موجب حد نباشد، مجازات حبس از یک ماه تا یک سال و تا ۷۴ ضربه شلاق را دارد.

در مواردی که فعل نسبت داده شده موجب حد باشد، مانند زنا و …، قانون آن را جرم قذف نامیده و مجازات تا ۸۰ ضربه شلاق را برای آن در نظر گرفته است.

افترای فعلی، به صورتی است که فرد اتهام زننده برای عمل خود، به نوعی هرگونه آلات و ابزار جرم به فرد دیگر نسبت دهد به صورتی که وی، این وسایل را در محیط کار، منزل، کیف یا جیب فرد قرار داده تا استفاده فرد از آن وسیله تداعی شود.

مجازات افترای فعلی در قانون برابر با ۳-۶ ماه حبس یا مجازات شلاق تا ۷۴ ضربه می باشد.

شرایط تحقق جرم افترا

به صورت کلی، وجود ۳ شرط زیر برای تحقق جرم افترا و تهمت ضروری است:

شرط اول) نسبت دادن جرم به افراد دیگر:

عملی که نسبت داده می شود باید به صورت عادی جرم تلقی شود، در صورتی که این عمل تنها مخالف شرع بوده و جرم نباشد، جرم تهمت و افترا صورت نگرفته است.

شرط دوم) صراحت در انتساب جرائم:

انتساب  عمل در فعل توهین و افترا باید به صورت صریح باشد به صورتی که فرد به صراحت عنوان کند که شخص دیگر مرتکب جرم مشخصی، مانند دزدی، قتل، کلاهبرداری و … شده است.

شرط سوم) عدم توانایی فرد تهمت زننده در اثبات جرم طرف مقابل:

در صورتی که فرد تهمت زننده بتواند ادعای خود را مبنی بر انجام فعل مجرمانه از سوی فرد مقابل ثابت کند، در این صورت، توهینی صورت نگرفته و این نسبت از مصادیق جرم افترا و توهین محسوب نمی شود.

جرم توهین به مقامات

ماده ۶۰۹ قانون مجازات اسلامی، اهانت به مقامات را به عنوان یکی از مصادیق جرم توهین مشدد بررسی کرده و عنوان کرده است:

"در صورتی که فردی با در نظر گرفتن سمت رؤسای سه قوه یا معاونان رؤسا، وزیران، نمایندگان مجالس شورای اسلامی و خبرگان و شورای نگهبان، قضات، پرسنل مؤسسات دولتی، شهرداری ها و … در حین انجام وظیفه اهانت نماید، برابر قانون با آنها برخورد شده و مجازات ۳-۶ ماه حبس یا حداکثر ۷۴ ضربه شلاق یا ۵۰۰۰۰ الی ۱۰۰۰۰۰۰ ریال جزای نقدی برای آنها در نظر گرفته می شود."

در صورتی که فرد اهانت کننده، متوجه شخصیت سیاسی طرف مقابل نباشد، توهین وی از مصادیق توهین عادی محسوب می شود.

توهین به مقام رهبری

در جمهوری اسلامی ایران، مقام رهبری دارای بالاترین مقام شرعی و سیاسی است، لذا مجازات جرم اهانت و تهمت به این شخصیت، از سایر مجازات های توهین متفاوت است.

ماده ۵۱۴ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۰ به این جرم پرداخته و بیان کرده است که اهانت به رهبر کبیر انقلاب اسلامی، امام خمینی (ره) و شخص رهبری، حضرت آیت ا… خامنه ای، مجازات حبس از ۶ ماه تا ۲ سال را دارد.

پس از جلسه دادگاه، در صورتی که قاضی به اثبات جرم رای دهد، مجازات آن را تعیین می‌نماید.

پس از قطعیت حکم، پرونده برای اجرای حکم به اجرای احکام سپرده می‌شود.