عمومی

قانون کپی رایت

حتما تا کنون مشاهده کرده­‌اید که در ابتدای یک اثر هنری مثل فیلم، به رعایت قانون کپی رایت اشاره می­‌شود. این قانون برای حمایت از کسانی است که یک فیلم، کتاب، شعر، موسیقی، نقاشی، عکس و غیره را تولید کرده­‌اند. بنابراین شخص یا اشخاصی که به هر نحوی به این آثار دست پیدا می‌کنند، نمی‌توانند از این حقوق استفاده کنند.

زمانی که هنرمندی یک اثر هنری می­‌سازد یا یک نویسنده کتابی می­‌نویسد یا امثال این موارد، از نظر قانونی مالک حقی به نام حق معنوی نسبت به آثار خود دارد. از این رو قانونی باید وجود داشته باشد که فرد بتواند از حفظ حق مالکیتش نسبت به آن اثر آسوده خاطر باشد.

برای مثال هنرمندی که یک تابلو را طراحی می‌­کند، برای این که اطمینان داشته باشد که آثارش با نام خودش منتشر می­‌شود، نیاز دارد تا مورد حمایت قانون قرار بگیرد.

به همین دلیل قانون­گذار قواعد و قوانینی را در این زمینه تنظیم کرد و حقی به نام کپی رایت را ایجاد کرد. با ما در بنیاد وکلا همراه باشید تا با مفهوم قانون کپی رایت و جزییات آن آشنا شوید.

معنای کپی رایت

کپی رایت یا Copyright یک اصطلاح انگلیسی است که توسط سازمان مالکیت فکری جهانی، برای حمایت از مالکیت معنوی آثار ارائه شده است و در فارسی به معنای حق کپی کردن است که از آن با عناوینی چون حق نشر یا حق تکثیر یا حق نسخه­ برداری نیز یاد می­‌شود.

بنابراین لغت کپی رایت را می‌­توان اینگونه تعریف کرد: حق انحصاری یک فرد برای تولید، انتشار و یا فروش اصل اثری که تولید کرده است.

قانون کپی رایت

قانون کپی رایت برای حمایت از آثار هنری و ادبی و همچنین اختراعات در نظر گرفته شده است. بر اساس این قانون، کسی که اثری را تولید یا طراحی کرده است، صاحب آن است و انتشار آن باید با نام همین شخص انجام شود و کسی نمی‌­تواند آن را به نام خود استفاده کند.

مطابق این قانون کپی غیر قانونی و سرقت علمی جرم محسوب می­‌شود و کسانی که مرتکب این کارها شوند مجرم هستند. کسی که اثری را خلق می‌­کند باید با درج نام و امضای خود و همچنین تاریخ خلق اثر، تاریخ ایجاد آن را حفظ کند تا در صورت نیاز به اثبات، بتواند به آن استناد کند.

آثاری که می­‌توانند توسط قانون کپی رایت محافظت شوند عبارتند از: نقاشی، موسیقی، آثار ادبی مثل کتاب  شعر، آثار علمی، نمایش‌­های زنده، عکس‌ها، فیلم‌­ها و سریال‌­ها، نرم افزارها، اثر معماری، اثر فنی، پتنت یا نمونه اولیه، لوگو، رنگ لوگو، شعار منحصر به فردی که در لوگو استفاده شده، دستور پختی خاص و هرآن چیزی که منحصرا در اختیار برند یا کسب و کار شما است.

قانون کپی رایت حتی در اینستاگرام هم وجود دارد و افراد برای انتشار یک فیلم یا عکس در صفحه خود باید از صاحب اصلی صفحه یا صاحبین اثر اجازه بگیرند.

توجه داشته باشد که قانون کپی رایت بیان مادی را پوشش می‌­دهد نه مفاهیم، ایده‌­ها، تکنیک­‌ها یا حقایق واقعی در یک کار خاص.

به عبارت دیگر زمانی می­‌توان از قانون کپی ‌رایت استفاده کرد که آن اثر موجودیت پیدا کرده باشد. وکیل تلفنی در بنیاد وکلا آماده‌­اند تا به سوالات شما عزیزان پیرامون قانون کپی رایت پاسخ دهند.

کپی رایت

حقوق مالکیت کپی رایت

هدف اصلی قانون کپی رایت، محفاظت از تلاش و خلاقیت سازنده اثر و همچنین زمانی است که خالق اثر برای خلق آن سپری کرده، است. بنابراین قانون کپی رایت از اهمیت زیادی برخوردار است.

در واقع قانون کپی رایت، حق مالکیت حقوقی خاصی را در اختیار سازنده اثر قرار می­‌دهد، این حقوق عبارتند از:

  • پخش و نمایش عمومی اثر
  • نشر اثر
  • اقتباس در شیوه بیان
  • تولید مجدد اثر و تکثیر آن
  • خلق اثرات و کارهای دیگر بر مبنای کار اصلی
  • توزیع نسخه­‌های اثر از طریق فروش آن­‌ها
  • اجاره یا انتقال مالکیت اثر
  • الگوبرداری از اثر

فقط شخصی که یک اثر را خلق کرده است می‌تواند از این حقوق استفاده کند و اشخاصی که به هر نحوی به این اثر دست پیدا می‌کنند، نمی‌توانند از این حقوق استفاده کنند.

البته صاحب اثر حق دارد که با توجه به صلاح دید خود، به دیگران اجازه انجام هر یک از حقوق ذکر شده در بالا بدهد. همچنین مالک می‌­تواند این حقوق را به دیگری منتقل کند.

از آن جایی که در دفتر حق نسخه­ برداری فرمی برای این انتقال‌­ها وجود ندارد، معمولا این کار از طریق یک قرارداد انجام می­‌شود و بهتر است که این قرارداد ثبت شود.

باید به این نکته توجه داشت که برای مثال اگر صاحب اثر در یک شرکت مشغول به کار است و در طول اشتغال خود برای این شرکت اثری خلق کند (مثلا یک لوگو طراحی کند)، مالک حق نسخه برداری این اثر نیست. به این وضعیت کار یا اثر تحت استخدام می­‌گویند و در طی آن مالکیت اثر را به کارفرما یا فردی که این کار را سفارش داده، می­‌دهند.

به عنوان مثال، اگر کارمندی یک فیلم تبلیغاتی برای یک شرکت بسازد، مالکیت حقوقی از آن شرکت است نه خالق اثر.

قانون کپی رایت در جهان

آثار ادبی و هنری، دارایی‌های فکری مهمی به حساب می­‌آیند، با توجه به این که دسترسی به این آثار آسان است، کپی‌برداری و انتشار غیرمجاز آن­‌ها کار راحتی است.

بنابراین حفاظت از این آثار اهمیت زیادی دارد و همین عوامل باعث شد که محفاظت از این آثار در دستور کار کشورهای مختلف قرار بگیرد.

البته به طور کلی قانونی وجود ندارد که از حقوق کپی رایت برای یک اثر در سرتاسر جهان محافظت کند. اما در سال ۱۸۸۶ میلادی در شهر برن سوئیس، یکی از از اولین توافق­نامه‌های بین‌المللی در این حوزه، تحت عنوان توافقنامه برن برای حمایت از آثار ادبی و هنری، شروع به کار کرد که بر اساس آن از یک اثر که پدیدآورنده آن شامل کشورهای عضو این توافقنامه هست، در همان کشورها محافظت می‌شود.

در ادامه به توضیح این توافقنامه می‌­پردازیم.

توافقنامه برن در کپی رایت

توافقنامه برن

توافقنامه برن برای حمایت از آثار ادبی و هنری که به اختصار، توافقنامه برن نامیده می‌شود، یک توافق­نامه بین‌المللی در رابطه با حق کپی‌ رایت و محفاظت از آثار هنری و ادبی است.

توافقنامه برن، به این موضوع اشاره دارد که آثار ادبی و هنری، توسط چه کسانی و چگونه مورد استفاده قرار می‌گیرند و شرایط این کار به چه صورت است.

این توافقنامه، ناظر بر سه اصل بنیادین است که عبارتند از:

اصل رفتار ملی

بر اساس این اصل، کشورهای امضاکننده این توافق، باید آثار فکری، ادبی و هنری را که متعلق به افراد سایر کشورها هست، مانند آثار افراد تبعه کشور خود، تحت حفاظت کپی ‌رایت قرار دهند.

اصل حمایت بدون قید و شرط

توافقنامه برن، تأکید می‌کند که برای حفاظت از آثار ادبی و هنری، هیچ­گونه قید و شرط رسمی  وجود ندارد و به ‌صورت کاملا خودکار، از زمان خلق و انتشار اثر ادبی یا هنری، اعمال می‌گردد. بنابراین برای برخورداری از این حقوق، لزومی به ثبت رسمی آن‌ها در کشورهای عضو نخواهد بود.

اصل استقلال در حفاظت

حقوقی که در کشورهای مختلف عضـو توافقنامه اعطا شده، مستقل از یکدیگر هستند. به عبارت دیگر بررسی آثار فکری و ادبی و اعطای حق کپی ‌رایت در یک کشور، مستقل از حقوق اثر در کشور مبدأ است.

علاوه بر این، توافقنامه برن، اعضای خود را ملزم می‌کند تا حداقلی از استانداردها را در قوانین کپی ‌رایت خود وارد نمایند. این استانداردها در بندهای ۱ تا ۲۰ این توافق­نامه تشریح شده‌اند که بر مواردی مانند حق ترجمه، حق پخش کردن آثار، حق تنظیم و تطبیق آثار، حق اجرای عمومی در آثاری مانند موسیقی، حق موزون خوانی در آثار ادبی و غیره نظارت می‌­کند.

مطابق آنچه در پیمان برن آمده است، همه آثار ادبی و هنری، به جز آثار عکاسی و کارهای سینمایی، تا پنجاه سال پس از مرگ سازنده آن­‌ها، مورد حمایت قرار دارند.

البته بنا بر اصل استقلال، کشورهای عضو می­‌توانند این زمان را بنا به قوانین ملی خود، افزایش دهند. مدت حمایت برای آثار هنری کاربردی و عکاسی، برابر با ۲۵ سال از زمان خلق اثر و برای آثار سینمایی برابر با ۵۰ سال از زمان به نمایش درآمدن اثر است.

در حال حاضر حدود ۹۰ درصد کشورهای دنیا یعنی در واقع ۱۷۷ کشور در توافقنامه برن عضو هستند. حلقه اولیه کشورهای امضاء کننده این توافقنامه، کشورهای بلژیک، فرانسه، آلمان، ایتالیا، اسپانیا، سوئیس، تونس و انگلستان بودند.

از آخرین کشورهایی که به این توافقنامه پیوستند نیز می‌توان به افغانستان، بروندی، جزایر کوک، کریباتی، کویت و ترکمنستان اشاره نمود. آمریکا و چین نیز، به ترتیب در سال­‌های ۱۹۸۹ و ۱۹۹۲ میلادی، به توافقنامه برن پیوستند.

گفتنی است که ایران تاکنون به این توافقنامه نپیوسته و به همین دلیل، از یک اثر پدیدآورنده ایرانی در خارج از کشور حمایت نمی‌شود.

عده‌­ای موافق این امر هستند و بر این عقیده‌­اند که پیوستن ایران به این توافقنامه می‌­تواند مقدمه‌ای برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی و بهره‌مندی از منافع آن باشد.

از سوی دیگر، مخالفان بر این نکته تاکید دارند که چون ایران از کشورهای مصرف‌کننده محتوای ادبی و هنری در سطح جهان است، پیوستن به این توافقنامه، باعث می­‌شود که مردم و همچنین فرآیند توسعه علمی و فرهنگی کشور هزینه‌­های زیادی را متحمل شوند.

قانون کپی رایت

قانون کپی رایت در ایران

در حال حاضر بنا بر نظر مشاوره حقوقی در ایران قانونی وجود ندارد که به صورت یکپارچه عدم رعایت حق کپی رایت را بیان کند. برای مثال برای موسیقی، قانون کپی رایت وجود ندارد و در این زمینه سخت‌گیری انجام نمی‌شود و شما می­‌توانید اکثر آهنگ‌­های ساخته شده را به راحتی و به صورت رایگان دانلود کنید.

همچنین برای نرم‌­افزارها هم قانون کپی رایت وجود ندارد و شما می­‌توانید نرم­‌افزارها را به طور رایگان از طریق سایت­‌های مختلف دانلود کنید.

حتی تا چند سال پیش قانون کپی رایت برای سریال‌­ها و فیلم‌های سینمایی هم وجود نداشت و بسیاری از دست­فروش‌ها این فیلم‌ها را با قیمت کم می‌­فروختند یا در سایت‌ها به طور رایگان قرار می­‌دادند.

اگر چه هنوز هم در تلگرام کانال‌­هایی وجود دارند که فیلم‌ها را رایگان در دسترس همه قرار می‌دهند، اما در مورد سایت‌هایی که فیلم منتشر می‌­کنند سخت­گیری­‌هایی اعمال می­‌شود. با این حال قوانینی وجود دارد که برای مالکیت ادبی، هنری و حقوق مربوط به آن‌ها تنظیم شده است.

برای مثال قانون کپی رایت برای عکس نیز وجود دارد و معمولا نام عکاسان در کنار آثارشان عنوان می‌شود.

قانون حمایت حقوق مؤلفان، مصنفان و هنرمندان

این قانون شامل سی و سه ماده و سه تبصره می‌­باشد که بعد از تصویب مجلس سنا در آذر سال ۱۳۴۸ به تصویب مجلس شورای ملی رسید.

در ماده یک این قانون در تعریف پدیدآورنده و اثر اینگونه آمده است که مولف و مصنف و هنرمند پدیدآورنده هستند و چیزی که این افراد از طریق دانش یا هنر و یا ابتکار خود پدید می‌آورند اثر نام می‌­گیرد.

آثار مورد حمایت این قانون

مطابق ‌ماده دو این قانون اثرهای مورد حمایت این قانون به شرح زیر است:

  • هر گونه نوشته­ علمی، فنی، ادبی و هنری مانند کتاب و نمایش­نامه.
  • انواع شعر، ترانه، سرود و تصنیف­‌هایی که نوشته یا ضبط یا نشر شده باشند.
  • کلیه­ آثاری که به منظور اجراء در صحنه‌های نمایش، سینما، رادیو یا تلویزیون تهیه شده باشند.
  • کلیه آثار موسیقی.
  • انواع نقاشی­‌ها و خط‌­های تزیینی.
  • انواع ‌مجسمه.
  • انواع آثار معماری مثل طرح و نقشه­‌های ساختمانی.
  • آثار عکاسی.
  • هنرهای دستی یا صنعتی مانند نقشه قالی و گلیم.
  • اثر ابتکاری که بر پایه فرهنگ عامه یا میراث فرهنگی و هنری ملی ساخته شده باشد.
  • کلیه آثار فنی که جنبه ابداع و ابتکار داشته باشند.

قانون کپی رایت برای کتاب

‌مدت حمایت از حق پدیدآورنده و حمایت­‌های قانونی دیگر

مطابق ماده دوازده قانون حمایت حقوق مؤلفان، مصنفان و هنرمندان، در صورتی که حقوق مادی پدیدآورنده از طریق وصیت یا وراثت به دیگری منتقل شود، مدت زمان استفاده از حقوق مادی پدیدآورنده تا سی سال بعد از تاریخ مرگ او است.

در صورتی که وصیت یا وارثی وجود نداشته باشد، برای همان مدت به منظور استفاده عمومی در اختیار وزارت‌ فرهنگ و هنر قرار خواهد گرفت.  در صورتی که اثری توسط چندین فرد به صورت مشترک به وجود آمده باشد، مدت زمان حمایت از آن اثر، سی سال بعد از فوت آخرین پدیدآورنده خواهد بود.

ماده ۱۳ این قانون بیان می­‌دارد که حقوق مادی اثرهایی که در نتیجه سفارش پدید می‌آید تا سی سال از تاریخ پدید آمدن اثر متعلق به سفارش دهنده است مگر آن که برای ‌مدت کمتر یا ترتیب محدودتری توافق شده باشد.

‌در ادامه در ماده ۱۴ این قانون آمده است که انتقال گیرنده حق پدیدآورنده می‌تواند تا سی سال پس از واگذاری از این حق استفاده کند مگر این که برای مدت کمتر توافق شده باشد.

همچنین در ماده ۱۶ آمده است که در موارد زیر حقوق مادی پدیدآورنده از تاریخ نشر یا عرضه به مدت سی سال مورد حمایت این قانون خواهد بود:

  1. اثرهای سینمایی یا عکاسی.
  2. زمانی که یک اثر متعلق به شخص حقوقی باشد، یا این که حق استفاده از یک اثر به شخص حقوقی واگذار شده باشد.

تخلفات و مجازات‌ها

مطابق مواد ۲۳ و ۲۴ این قانون هر کس تمام یا بخشی از اثر فرد دیگری را که مورد حمایت این قانون است، بدون اجازه او و یا به صورت عمدی و با آگاهی، به ‌نام شخص دیگری غیر از پدیدآورنده نشر یا پخش یا عرضه کند به حبس تادیبی از شش ماه تا ۳ سال محکوم خواهد شد.

همچنین اگر کسی بدون اجازه ترجمه فرد دیگری را به نام خود یا دیگری چاپ و پخش و نشر کند به حبس تادیبی از سه ماه تا یک سال محکوم‌ خواهند شد.

وکیل کپی رایت

وکیل و مشاوره حقوقی کپی رایت

اثری که شما خلق کرده‌­اید ارزشمند است و اگر از آن به درستی محافظت نکنید، ممکن است آن­چه را که به سختی برای ساختنش تلاش کرده‌اید از دست بدهید.

همان­طور که پیش‌­تر نیز اشاره کردیم متاسفانه در ایران قوانین منسجمی برای حق کپی رایت وجود ندارد و همین امر باعث می­‌شود که پیگیری موارد مربوط به کپی رایت بسیار سخت‌تر و منحصر به وکیل با تجربه و متخصص این حوزه باشد.

وکیل کپی رایت باید با مفاهیم و قوانین حقوق مالکیت فکری اثر آشنایی داشته باشد و با توجه به نوع اثر و قوانین کپی رایت اقدام به ارائه مشاوره‌های حقوقی و یا قبول وکالت اشخاص نماید.

در صورتی که به وکیل کپی رایت نیز دارید یا نیاز به مشاوره در این زمینه دارید می­‌توانید به صورت مشاوره حقوقی آنلاین و تلفنی با مشاوران و وکلای متخصص ما در بنیاد وکلا مشورت کنید.

میانگین امتیازات ۵ از ۵
از مجموع ۱ رای

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا