قرارداد لیسانس، قراردادی واگذاری معوض اجازه بهره برداری از مال فکری به طور مستقل است.
در قرارداد همسان لیسانس که از سوی دولت برای دستگاه‌های اجرایی تنظیم شده، قرارداد لیسانس این گونه تعریف شده است که قراردادهای واگذاری لیسانس و دانش فنی یکی از ساز و کارهای اصلی انتقال تکنولوژی است که طی آن به طور رسمی دارنده لیسانس و دانش فنی، حق کاربرد آن را به گیرنده واگذار می‌کند.
- شرکت خوشگوار تحت لیسانس کوکاکولا تولید نوشابه سال ۱۳۳۶ نه در حال حاضر.
- شرکت تولیدی روغن‌های روان‌ساز دماوند تولید کننده انحصاری محصولات پروف یتک آلمان با برند پروف یکار.
- لوازم هاردستون تحت لیسانس هلدینگ هاردستون انگلیس.
- شرکت یونیلیور انگلیسی هلندی دارای ۴۰۰ برند است که در ایران شرکت یونیلیور ایران برخی از آن ها را تولید می‌کند. مثل: خمیر دندان کلوز آپ و سیگنال، شوینده داو، سان سیلک، کلیر، سیف، دامستوس، امو، صابون لوکس و چای لیپتون.
مزایای قرارداد لیسانس
مزایای قرارداد لیسانس برای هر دو طرف آن قابل تصور است. ما در این مطلب به بررسی این مزایا با نظر وکیل قراردادها می‌پردازیم.
واگذارنده لیسانس | licensor
- مهم‌ترین مزیت، دریافت حق امتیاز (عوض) این اجازه است بدون اینکه نیاز به سرمایه گذاری بیشتر باشد.
- توسعه بازار محصول یا محصولات واگذارنده است که بدون سرمایه گذاری جدید به دست می‌آید.
گیرنده لیسانس | licensee
- عدم صرف وقت برای تولید مال فکری که زمان تولید آن قابل توجه است.
- عدم هزینه تولید مال فکری که به طور معمول بیش از حق امتیاز پرداختی بابت آن است.
- بهره‌مندی از برندی که دارای بازار بوده و گیرنده با اولین تولید خود، از این بازار بهره‌مند می‌گردد.
موضوع قرارداد لیسانس
برابر شرایط اساسی صحت معامله مندرج در ماده ۱۹۰ قانون مدنی و سایر مواد آن، موضوع قرارداد باید معلوم و معین باشد.
در جایی که موضوع قرارداد بهره برداری از اختراع، علامت تجاری و طرح صنعتی است، به طور معمول وجود سند مالکیت مال فکری (گواهینامه اختراع، علامت تجاری، طرح صنعتی) موجب تعیین و معلوم بودن موضوع می‌گردد.
اما در جایی که دانش فنی ثبت نشده موضوع قرارداد قرار می‌گیرد، بایسته است که طرفین با پیوست لازم، دانش فنی را با جزئیات توصیف نمایند. مالیت داشتن، مشروع بودن ماده ۲۱۵ قانون مدنی و مقدور التسلیم بودن و نیز سایر شرایطی است که موضوع لیسانس برابر قواعد عمومی قراردادها باید آن‌ها را دارا باشد.
دامنه موضوع
طرفین باید با پیش بینی شروط مربوط به موضوع، دامنه حق بهره‌برداری گیرنده را از جهات مختلف روشن سازند. این مطلب در زمره شرایط صحت معامله نیست بلکه از ابهام موضوع کاسته و از بروز اختلافات پیشگیری خواهد نمود.
ماده ۱۴۱ آیین نامه قانون ثبت اختراعات می‌گوید مالک علامت می‌تواند اجازه بهره برداری از علامت ثبت شده خود را به هر شکل قانونی به دیگری اعطا نماید.
در ماده ۵۱، بخشی از این قیود آمده است. ماده ۵۱ مالک اختراع می‌تواند بهره‌برداری از اختراع خود را ضمن رعایت ماده «آیین نامه ۱۷ قانون به طور جزیی یا کلی برای تمام یا بخشی از مناطق جغرافیایی مورد حمایت، به هر شکل قانونی به دیگران واگذار نماید. اجازه بهره برداری می‌تواند انحصاری یا غیر انحصاری باشد. مجوز بهره برداری باید در مرجع ثبت به ثبت برسد. هر مجوز …»
بهره‌برداری که به ثبت می‌رسد غیر انحصاری تلقی می‌گردد، مگر اینکه دلایل انحصاری بودن ارائه شده باشد.
انواع موضوع قرارداد لیسانس
در ادامه ضمن بررسی انواع موضوعات منجر به انعقاد قرارداد لیسانس به نکات جزئی هر یک خواهیم پرداخت. شما می‌توانید برای دریافت اطلاعات بیشتر به صورت فوری و برخط با وکیل آنلاین در صفحه اصلی سایت بنیاد وکلا گفتگو نمایید.
کلی یا جزئی
باید در قرارداد مشخص شود که اجازه بهره برداری کلی و شامل تمامی محصولات ممکن خواهد بود یا فقط برای یک محصول خاص.
منطقه‌ای یا سراسری
اعطای مجوز بهره برداری می تواند برای یک منطقه خاص مثل یک شهر یا استان یا کشور باشد. در حالت دوم، قرارداد محدودیت جغرافیایی ندارد بلکه به صورت سراسری می باشد.
انحصاری یا غیر انحصاری | Exclusive or non Exclusive
طرفین باید در قرارداد پیش بینی نمایند که اعطای مجوز بهره‌برداری به صورت انحصاری به عمل آمده و مالک اختیار واگذاری حق بهره‌برداری را به دیگری ندارد. یا عکس آن مالک این اختیار و اجازه را د اشته باشد.
در جایی که قرارداد غیر انحصاری است، مالک فکری حق اعطای لیسانس به سایرین را هم دارد. بنابراین، اعطای لیسانس از سوی گیرنده منتفی است. اما در قرارداد انحصاری باید در قرارداد مشخص شود که بهره بردار (گیرنده اجازه بهره برداری) حق اعطای اجازه بهره برداری را به دیگران دارد یا خیر. اگر حق واگذاری لیسانس را داشته باشد، با لیسانس فرعی مواجه هستیم (Sub-license).
از جمله سوالاتی که در جلسات مشاوره حقوقی تلفنی پرسیده می‌شود این است که آیا گیرنده، اجازه اصلاح محصول را در جهت بهبود آن دارد؟ آیا گیرنده اجازه صادرات محصول را دارد؟
آیا بهره برداری گیرنده صرفا در جهت ساخت محصول خود است یا اجازه ساخت و توزیع محصول تحت لیسانس را دارد؟ برای نمونه، یک قطعه تحت لیسانس برای استفاده در تولید خودرو به کار می‌رود. آیا گیرنده افزون بر اجازه تولید آن قطعه و توزیع آن را نیز دارد؟
مدت قرارداد لیسانس
با توجه به مستمر بودن قرارداد لیسانس و محدودیت زمانی اعتبار برخی اموال فکری لازم است مدت قرارداد لیسانس معلوم شود وگرنه ممکن است قرارداد به صورت دائمی تلقی گردد.
عوض قرارداد لیسانس
عوض اعطای لیسانس، به سه صورت متصور است:
- عوض می‌تواند مبلغی ثابت و مقطوع باشد؛ چه گیرنده از لیسانس بهره ببرد چه نبرد. بهره وی کم باشد یا زیاد. Lump Sumor Paid Up در واقع، فارغ از موفقیت اختراع در آینده، این مبلغ تعیین و نقدی یا اقساطی پرداخت می‌شود.
- عوض می‌تواند درصدی از فروش یا سود فروش باشد:
در این صورت در حقوق ایران حق امتیاز ترجمه شده و گاه با عنوان انگلیسی آن رویالتی (Royalty) به کار می رود. به ویژه در جایی که ارزش اختراع به طور دقیق قابل محاسبه نبوده و بستگی به میزان موفقیت اختراع در بازار دارد.
همچنین، قرارداد بلند مدت بوده و گیرنده به پشتیبانی مستمر واگذارنده نیاز داشته باشد. در این صورت، نفع واگذارنده در گرو موفقیت بیشتر گیرنده خواهد بود و همکاری بهتری شکل می‌گیرد.
حق امتیاز، می‌تواند می تواند درصدی ثابت از فروش یا سود فروش باشد؛ یا درصدی از فروش با لحاظ یک سقف حداکثری (Maximum royalty or Royalty capping) باشد؛ بدین معنی که هر گاه حق امتیاز به عددی رسید دیگر گیرنده تعهدی به پرداخت درصد فروش نداشته باشد؛ یا درصدی از فروش با کف حداقلی (Minimum royalty or Flooring royalty) در نظر گفته شود.
بدین معنی که اگر درصدی از فروش که به واگذارنده تعلق می‌گیرد کمتر از کف حداقلی تعیینی باشد، گیرنده متعهد هست تفاوت را بپردازد. ممکن است حق امتیاز شناور باشد(Fluctuating royalty or Sliding royalty). به این مفهوم که با تغییر میزان تولید یا فروش یا تورم، میزان حق امتیاز نیز تغییر می‌یابد.
- ممکن است عوض، ترکیبی از مبلغ ثابت و حق امتیاز باشد. این حالت این مزیت را دارد که ریسک معطل ماندن اختراع را کاهش می‌دهد و واگذارنده در هر حال مبلغی را دریافت می‌کند. از سوی دیگر، اگر گیرنده سود سرشار به دست آورد، واگذارنده در آن سهیم می‌گردد.
در صورت نیاز به دریافت مشاوره حقوقی قراردادها و به طور خصوصی جهت تنظیم قرارداد لیسانس با متخصصین بنیاد وکلا در ارتباط باشید.