برای صدق عنوان مجرمانه بر فعل یا ترک فعل علاوه بر عنصر قانونی و مادی نیازمند به عنصر معنوی یعنی سوءنیت نیز می‌باشد؛ چرا که هر عملی بدون اراده و قصد مجرمانه؛ بودنش منتفی خواهد شد، به علت فقدان عنصر معنوی عمل ارتکابی حتی در جرائم مادی صرف نیز قانون‌گذار عنصر معنوی را لحاظ کرده است.
یکی از مهم‌ترین نکاتی که وکیل در دفاع از موکل خود و رفع اتهام از وی استفاده می‌کنند همین اثبات وجود یا عدم وجود سوءنیت در آنان می‌باشد.
سوءنیت در جرایم
هر جرم علی الاصول تا اراده نباشد واقع نمی‌شود لذا اراده در تمام جرائم اعم از عمدی و غیر عمدی حتی در جرائم اخلاقی نیز وجود دارد، اما آن چه مهم است این می‌باشد که میزان و سیطره مجرم بر عنصر مادی در عنصر روانی چقدر بوده است.
اگر اراده و قصد مرتکب به فعل و نتیجه تعلق بگیرد، قصد مجرمانه و سوءنیت خواهد شد و اما اگر اراده مرتکب تنها به فعل تعلق بگیرد و نتیجه مقصودش نباشد، خطای کیفری خواهد شد.
سوءنیت و سوء‌قصد و عمد و اراده و در مواد مختلف قانون جزا به یک معنی که شامل قصد مجرمانه بوده بکار رفته است.
قانون‌گذار در مواد قانونی تعریفی از سوءنیت بیان نکرده است، هر چند در مواد متعددی با تعابیری گوناگونی همچون عمد، قصد، سوءنیت عام، خاص و اراده و خواستن از آن یاد کرده است.
اما می‌توان اراده و عمد و سوءنیت را اینگونه تعریف نمود: خواستن فعل یا ترک فعل است که مخالف اوامر و نواهی قانون‌گذار باشد، لذا اگر فاعل بداند.مثلا مالی را که تحصیل کرده یا به او داده شده از راه سرقت تحصیل شده و با وجود علم قبول کند، یعنی میل و خواست او دقیقآ بر فعل قرار گرفته که قانونا جایز نیست؛ عامد محسوب می‌شود.
ماده ۶۶۲ قانون مجازات پس اراده و سوءنیت غیر از علم و آگاهی در عنصر روانی جرم است.
سوءنیت در جرایم عمدی
در حقوق جزا “قصدمجرمانه” را به میل و خواستن قطعی به انجام یا ترک عملی می‌دانند که قانون آن را نهی کرده است و در موارد مختلفی از قانون مجازات قصد مجرمانه شمول پیدا می‌کند، به عمد، اراده سوءنیت، سوء قصد، لذاسوء‌نیت در جرائم غیر عمدی قابل تصور نمی‌باشد.
سوءنیت یا قصد مجرمانه که در معنی عام آن عمد در ارتکاب جرم می‌باشد دارای درجاتی است که عبارتند از:
- سوءنیت عام: به عبارت است از اراده آگاه عامل در ارتکاب جرم است.
- سوءنیت خاص: از اراده آگاه نسبت به مال موضوع جرم یا شخص متضرر از جرم است.
مثلا در ایراد ضرب، عمد در زدن سوءنیت خاص است ولی در قتل قاتل علاوه بر قصد ورود ضر به مجنی علیه باید قصداش سلب حیات از مقتول هم باشد یا در سرقت و کلاهبرداری و غیره جرائم متعدد دیگری که هم سوءنیت عام و خاص می‌توان در آنها تصور کرد.
البته ذکر این نکته ضروری است که برخی جرائم نیازی به سوءنیت خاص ندارند و سوءنیت عام مرتکب برای تحقق جرم مرتکب کافی است؛ به عنوان مثال هرگونه اقدام به خارج نمودن اشیاء خارجی ماده ۵۶۱ قانون مجازات اسلامی به هر نیتی که باشد جرم است.
اگر پس از خواندن این مقاله هنوز هم ابهاماتی درمورد این موضوع حقوقی دارید، می‌توانید با وکلا و مشاورین بنیاد وکلا به صورت مشاوره حقوقی تلفنی یا آنلاین ارتباط بگیرید.
