اقاله پذیری شرط ضمن عقد جائز

در مقاله پیش رو در پی پاسخ به این سوال هستیم که "آیا شرط ضمن عقد جائز را میتوان بدون اینکه عقد را بر هم زد اقاله نمود؟

عقد جائز در برابر عقد لازم قراردارد و عبارتست از عقدی که هر یک از طرفین هر زمان که اراده کنند بدون هیچ دلیل و توجیه خاصی بتوانند عقد را بصورت یکجانبه فسخ کنند مانند: عقد ودیعه،عاریه،وکالت و…

در برابر،عقد لازم قراردارد که عبارتست از عقدی که اصولا هیچ یک از طرفین نمیتوانند آن را فسخ نمایند مگر یکی از خیارات قانونی محقق گردد.

فسخ عقد جائز

آنچه مسلم است اینست که عقود جائز را میتوان به طرق پیش بینی شده غیرقابل فسخ نمود(عقد جائز هیچ وقت به لازم بدل نمیشود و صرفا میتوان آن را غیر قابل فسخ نمود) این طرق عبارتند از:

الف)اندراج عقد جائز ضمن عقد لازم

ب)اسقاط حق فسخ بصورت شرط نتیجه ضمن عقد لازم

ج)اسقاط حق فسخ ضمن خود عقد جائز مثلا در ضمن عقد وکالت موکل حق فسخ را از خود سلب و ساقط نماید

البته در اینکه آیا شرط ضمن عقد جائز لازم الاتباع است یا خیر و اینکه آیا میشود ضمن عقد جائز طرفین خود را ملتزم یا متعهد نمایند اختلاف نظر وجود دارد که اقوی قبول این التزام میباشد چرا که آنچه طرفین را ملتزم و متعهد مینماید اراده های آنهاست نه شکل و قالب (ماده ۱۰ قانون مدنی)

حال فرض کنیم طرفین عقد جائزی ضمن آن عقد شرطی درج نمایند،

گفته شده است که چون عقد اصلی که شرط ضمن آن آمده جائز است لذا شرط ضمن آن نیز کسب جواز نموده و لذا اگر طرفین بخواهند شرط را ازبین ببرند ناگزیر باید عقد را از بین ببرند و به حیات حقوقی عقد پایان دهند تا شرط ضمن آن نیز از بین برود(چرا که میدانیم شرط فرع بر عقد بوده و در بقاء از آن متابعت مینماید)

سوال اینست: اگر چنانچه طرفین عقد جائز بخواهند شرط ضمن آن را از بین ببرند بی آنکه به حیات حقوقی خود عقد پایان دهند، مانعیتی وجود دارد یا خیر؟

بنظر میرسد با توجه به اصل حاکمیت اراده و توجه به ماده ۱۰ قانون مدنی با توجه به اینکه هیچ مانعی وجود ندارد بر سرراه تراضی و توافق طرفین لذا هیچ مانعی وجود ندارد چرا که عقود و قراردادها ابزاری هستند جهت تبادل و معاملات و رفع حوائج اشخاص و علی الاصول هم قواعد ناظر به قراردادها تکمیلی هستند نه آمره و این قواعد قاعدتا در برابر اراده ها از کار می افتند چه بسا مصلحت طرفین در این باشد که عقد جائز اصلی که شرطی ضمن آن درج گردیده باقی بماند آیا این منطبق با اصول است که بگوییم طرفین برای پایان دادن به شرط حتما باید عقد اصلی را از بین ببرند؟