عقد ازدواج بر اساس تقسیم بندی قانون شامل عقد موقت و عقد دائم است که برای هر کدام شرایط و تشریفات به خصوصی تعیین شده است. عقد ازدواج جای از این که زن و مرد بایستی تمامی تشریفات از جمله برگزاری مراسم جشن عقد و سایر مقدمات را فراهم کنند، لازم است که برای ثبت آن در مراجع رسمی نیز اقدام نمایند.
عقد ازدواج دارای پروسه و مراحل مختلفی است که یکی از مهم‌ترین آن، مراجعه به محضر برای ثبت این واقعه و پرداخت هزینه عقد محضری است.
وقایع مرتبط با احوال شخصیه از قبیل ازدواج، نیازمند ثبت رسمی بوده و در این صورت زن و شوهری که قصد دارند تا برای عقد نکاح اقدام نمایند، بایستی مقدمات ثبت محضری ازدواج را فراهم نمایند. این که برخی از زوجین برای ثبت ازدواج اقدامی را انجام نمی‌دهند، این موضوع می‌تواند عواقب جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد.
به طور کلی، وقایع هر شخص حقیقی در نظام حقوقی ایران بایستی از طریق مراجع ذی صلاح به ثبت برسد. شناسنامه که جز سند هویتی افراد محسوب می‌شود، در آن وقایع مختلف زندگی درج شده که یکی از آن‌ها در رابطه با عقد ازدواج است.
همانطور که ولادت و فوت افراد نیازمند ثبت در سازمان ثبت احوال است، ازدواج و حتی طلاق گرفتن زوجین نیز بایستی با مراجعه به دفترخانه، مراحل ثبتی آن نیز انجام شود.
در عقد دائم ضروری است که ثبت عقد در دفترخانه صورت گیرد ولی عقد موقت تنها در مواردی که قانون اجباری نموده است، می‌بایست شوهر برای ثبت صیغه در محضر اقدام نماید.
عقد ازدواج به خودی خود برای زوجین هزینه‌های مختلفی را در پی دارد که از جمله این هزینه‌ها می‌توان به هزینه ثبت محضری اشاره نمود. زن و شوهر در صورتی که عقد ازدواج آن‌ها دائم باشد، باید به دفاتر ازدواج و طلاق رجوع کرده و مراحل ثبت عقد محضری را انجام دهند.
در رابطه با عقد موقت محضری باید گفت که تنها در مواردی چون بارداری زوجه و توافق طرفین لازم است که ثبت آن صورت گیرد.
درباره هزینه عقد محضری
عقد ازدواج که سبب برقراری پیوند زوجیت بین طرفین می‌شود، مشمول یک سری هزینه‌های قانونی و عرفی است. هزینه‌های عرفی عقد شامل برگزاری مراسم جشن و مواردی از این قبیل است اما هزینه قانونی عقد نکاح در واقع شامل هزینه‌هایی است که قانونگذار زوجین را موظف به ثبت عقد نکاح در محضر نموده است.
به بیان دیگر، هزینه عقد محضری که در قانون مورد پیش بینی قرار گرفته است، در عقد دائم در هر شرایطی ضروری و اجباری است و در عقد موقت نیز تنها در موارد استثنایی لازم است که ثبت این واقعه انجام شود.
در رابطه با هزینه عقد محضری باید گفت که هزینه‌های پرداختی در این زمینه برابر تعرفه اعلامی از سوی دفاتر رسمی کل کشور صورت گرفته و عرفا شوهر باید برای پرداخت هزینه محضر اقدام کند.
دلیل ثبت کردن وقایعی مانند ازدواج و طلاق این است که طبق روال معمول، وقایع زندگی افراد و همچنین موضوعات مرتبط با احوال شخصیه آن‌ها نیز در هر صورت می‌بایست ثبت مراجع رسمی و قانونی شود.
هر معامله و یا عقدی که قرار است برای آن جنبه رسمی پیدا کند، فرآیند آن در محضر صورت گرفته و عقد ازدواج نیز از این قاعده مستثنی نمی‌باشد. زوجین برای رسمیت بخشیدن به عقد ازدواج، لازم است که در زمان مناسب به محضر مراجعه کنند و در این صورت عقد ازدواج را رسمی کنند.
رسمی کردن عقد نکاح در صورتی که عقد دائم باشد، مطابق با قانون، الزامی است و عدم ثبت آن مشمول مجازات حبس و جزای نقدی است ولی در رابطه با صیغه موقت نیز باید گفت که ثبت آن بر اساس موارد ذکر شده در قانون انجام شده و زن و شوهری که باهم صیغه می‌کنند، علی الاصول الزامی برای ثبت کردن عقد نکاح ندارند.
در هر صورت باید گفت که ثبت هر واقعه‌ای در دفترخانه نیازمند پرداخت هزینه‌های مشخص شده بوده و هزینه رسمیت بخشیدن به عقد ازدواج در محضر نیز با هزینه همراه خواهد بود. در رابطه با این که عقد محضری چه میزان هزینه دارد، در ادامه به صورت کامل این موضوع را بررسی می‌کنیم.
عقد محضری چیست؟
پیش از پرداختن به موضوع هزینه لازم جهت عقد محضری، بایستی با عقد محضری تا حدی آشنا شویم. منظور از عقد محضری، همان عقد نکاحی است که در محضر و یا دفترخانه به ثبت می‌رسد.
در واقع به جهت آن که ثبت عقد ازدواج دائم، الزامی است، به تبع آن نیز هزینه‌هایی را برای زوجین در پی داشته که باید در زمان ثبت آن اقدام به پرداخت هزینه محضر کنند.
عقد نکاح که شامل عقد دائم و عقد موقت است، به ثبت رسیدن این وقایع در دفترخانه به عنوان عقد محضری شناخته می‌شود. ثبت عقد نکاح در محضر، تشریفاتی دارد که با خواندن خطبه عقد، محرمیت بین زوجین ایجاد شده و به تبع آن نیز رابطه زن و شوهری نیز به وجود می‌آید.
علاوه بر عقد نکاح، وقایع دیگری چون طلاق در محضر الزامی است که به ثبت برسد و در کل به گفته وکیل خانواده می‌توان گفت که عدم ثبت این وقایع در دفترخانه برای زن و شوهر، ضمانت اجرای کیفری دارد. برخی افراد بدون آن که توجهی به ضوابط قانونی داشته باشند، برای عقد محضری اقدام نمی‌کنند و همان ایجاب و قبول واقع شده را برای عقد ازدواج، کافی می‌دانند.
البته در عقد ازدواج از نوع موقت، به صرف خواندن صیغه محرمیت و ایجاب و قبول از سوی طرفین، می‌توان گفت که عقد واقع شده از لحاظ حقوقی، صحیح بوده و نمی‌توان گفت که چنین عقدی باطل می‌باشد.
علی رغم این که صیغه موقت، لزومی به ثبت در دفترخانه ندارد، اما برای آن که زوجین صیغه نامه که سند معتبری در عقد موقت به شمار می‌رود، داشته باشند، لازم است که ثبت محضری عقد را نیز انجام دهند.
بنابراین عقد ازدواج که در دفترخانه به ثبت می‌رسد، به آن عقد محضری گفته شده که مطابق با تشریفات قانونی، ثبت شدن این واقعه در محضر صورت گرفته و رسما رابطه زوجیت بین طرفین واقع می‌شود.
ثبت عقد محضری الزامی است یا اختیاری؟
در این زمینه گاهی سوالی در جلسات مشاوره حقوقی تلفنی مطرح می‌شود که به ثبت رسیدن عقد ازدواج در محضر، جنبه الزامی دارد یا اختیاری؟ در واقع زن و شوهر موظف هستند که عقد ازدواج خود را به صورت رسمی ثبت کنند و یا این که این موضوع برای طرفین جنبه اختیاری دارد؟
برای پاسخ به این سوال بهتر است که عقد دائم و موقت را به صورت مجزا مورد بررسی قرار دهیم. در قانون حمایت خانواده گفته شده است که عقد دائم باید در محضر به ثبت برسد ولی ثبت عقد موقت تنها در موارد الزامی باید صورت گیرد. اگر عقد ازدواج دائمی بین زوجین واقع شده باشد، قانونا ثبت محضری بایستی انجام شود.
عقد دائمی که در محضر به ثبت نمی‌رسد، از لحاظ حقوقی عقد نکاح باطل است و رابطه زوجیت بین زن و مرد ایجاد نمی‌کند. در این صورت برای آن که عقد ازدواج، صحیح باشد، لازم است که روال قانونی آن که می‌تواند ثبت در محضر باشد، طی شود.
در عقد موقت برخلاف عقد دائم، الزامی برای ثبت عقد محضری نیست و در حالت کلی، صیغه بین زن و مرد، بدون آن که در دفترخانه به ثبت برسد، صورت می‌گیرد. به جزء سه مورد کلی در عقد موقت، در همه حالات، نیازی به ثبت عقد نکاح در محضر نمی‌باشد.
طبق قانون حمایت خانواده، عقد موقت محضری تنها در سه حالت چون بارداری زن، شرط ضمن عقد و توافق طرفین باید انجام شود. با توجه به این که صیغه موقت نیازی به ثبت در دفترخانه ندارد، اما در صورتی که در طول رابطه زوجیت، زوجه باردار شود، قانونا باید شوهر با مراجعه به محضر، عقد موقت را ثبت نموده و سپس صیغه نامه را دریافت کند.
با ثبت کردن واقعه عقد ازدواج در دفترخانه، اگر عقد دائم باشد، به طرفین عقدنامه و در صورتی که عقد ازدواج موقت باشد، ارائه صیغه نامه صورت می‌گیرد.
با توجه به این که برای ثبت کردن عقد موقت، جنبه الزام آور در قانون وجود ندارد، اما به منظور دریافت صبغه نامه که سند معتبری در عقد ازدواج به شمار می‌رود، بهتر است که شوهر برای ثبت آن اقدام نماید.
بنابراین می‌توان گفت که ثبت عقد محضری اگر نوع عقد دائم باشد، الزامی است اما در صورت موقت بودن عقد نکاح، لزومی به ثبت کردن تعقد در محضر نیست. البته نباید موارد الزامی به ثبت محضری عقد نکاح موقت را نبز نادیده گرفت.
هزینه عقد محضری شامل چه مواردی است؟
به طور کلی، قانونگذار، در رابطه با هزینه و نحوه پرداخت هزینه مرتبط با عقد ازدواج، توصیخاتی را بیان نکرده است و تمام این مسائل برگرفته از مسائل عرفی رایج در جامعه ما است. از این حیث، امکان توافق بین زوجین در رابطه با شیوه پرداخت هزینه عقد وجود داشته و عرفا مرد بایستی از عهده این هزینه‌ها برآید.
در همین راستا، قصد داریم که در این بخش به بررسی موضوعی بپردازیم که هزینه عقد محضری چه مواردی را شامل می‌شود. در ابتدا باید گفت که هزینه عقد محضر در واقع همان هزینه‌هایی است که در زمان ثبت محضر، پرداخت می‌شود.
به بیان دیگر، زوجین که برای ثبت عقد نکاح به محضر مراجعه می‌کنند، اقدام به پرداخت هزینه‌هایی نموده که در عقد نکاح دائم پرداخت این هزینه‌ها باید انجام شود.
پس وکیل آنلاین این گونه بیان می‌کند که هزینه ثبت عقد ازدواج در محضر جز هزینه‌های ضروری و واجب عقد نکاح خصوصا عقد دائم به شمار رفته و در صیغه موقت نیز تنها در موارد اجباری، شوهر باید اقدام به ثبت عقد محضری به تبع آن هزینه تعیین شده کند. در این صورت، هزینه عقد نکاح شامل هزینه‌های فرعی و ضروری است.
در واقع بدون پرداخت کردن هزینه دفترخانه بر اساس نرخ تعیین شده، امکن به ثبت رسیدن عقد ازدواج امکان پذیر نیست و علاوه بر این که ثبت ازدواج دائم در هر شرایطی الزامی و ثبت عقد موقت نیز تنها در مواردی خاص بایستی انجام شده و به تبع آن نیز هزینه‌های ضروری محضر پرداخت گردد.
هزینه فرعی عقد نکاح شامل هزینه‌های آزمایشات پزشکی که قبل از عقد نکاح گرفته می‌شود و همچنین هزینه مربوط به مراسم و جشن می‌باشد.
لازم به ذکر است که در زمان ثبت عقد ازدواج در محضر، تنها یک هزینه کلی از طرفین گرفته شده که شامل هزینه ثبت و صدور صبغه نامه و عقد نامه و سایر موارد بوده و به نحوی هزینه مجزا برای صادر کردن سند ازدواج دریافت نخواهد شد.
در این صورت، شوهر که عموما عهده دار پرداخت هزینه عقد نکاح در محضر است، در صورتی که بخواهد عقد نامه را دریافت کند، بایستی ابتدا به صورت رسمی و طبق تشریفات مربوطه، عقد نکاح را به ثبت رسانده و با پرداخت هزینه محضر، این سند را دریافت کند.
چه کسی باید هزینه عقد محضری را پرداخت نماید؟
در بخش قبل به بررسی هزینه‌هایی که شامل عقد محضری می‌شود، پرداختیم و گفته شد که هزینه عقد محضری شامل هزینه‌ای است که در زمان مراجعه به دفترخانه و ثبت عقد ازدواج در محضر طبق تعرفه تعریف شده برای هر سال، از متقاضیان گرفته می‌شود.
عقد ازدواج ذاتا به وجود آورنده هزینه‌هایی برای طرفین بوده و در واقع از همان ابتدای عقد، پرداخت هزینه‌های قانونی که شامل هزینه ثبت عقد در محضر می‌باشد، شروع شده و در طول زندگی نیز برای شوهر هزینه‌هایی چون مهریه و نفقه را به وجود می‌آورد.
می‌توان گفت که هزینه عقد نکاح از جمله عقد دائم و عقد موقت، تنها در بردارنده هزینه‌های پس از عقد ازدواج نبوده و قبل از عقد نیز طبق قانون در عقد دائم ضرورت دارد که ثبت ازدواج در محضر صورت گرفته و به تبع آن نیز پرداخت هزینه ثبت محضری عقد نیز انجام شود.
با این اوصاف، در اغلب مواقع سوال می‌شود که هزینه مربوط به ثبت عقد ازدواج در محضر بر عهده چه کسی بوده و در واقع کدام یک از زوجین موظف هستند که هزینه محضر را بپردازند؟
قانونگذار در این زمینه هیچ اشاره‌ای به این که زن یا مرد وظیفه پرداخت هزینه محضر را دارند، نکرده است و علی القاعده پرداخت هزینه ثبت محضر به صورت توافقی انجام می‌شود.
با توجه به این که شخص خاصی به منظور تامین هزینه ثبت عقد ازدواج در محضر، تعیین نشده است، زن و شوهر می‌توانند قبل از عقد نکاح، توافق کنند که در زمان مراجعه به دفترخانه، کدام یک از عهده دار مسئولیت هزینه‌های محضر شود. در این صورت اگر مبنای عرف جامعه در نظر بگیریم، هزینه عقد محضری اعم از عقد دائم و موقت با شوهر است.
گاها زن و مرد توافق می‌کنند که هزینه محضر که هر میزان باشد، به صورت نصف نصف پرداخت کنند که در هر صورت اگر توافقی در این زمینه صورت گرفته باشد، پرداخت شدن هزینه طبق توافق صورت گرفته انجام خواهد گرفت.
برخی افراد اینگونه استدلال می‌کنند که از آن جهت وظیفه تامین مخارج زندگی با شوهر است، هزینه‌های قبل از عقد نکاح از قبیل ثبت در محضر نیز باید با شوهر باشد و زن تکلیفی در این زمینه نخواهد داشت.
هزینه عقد محضری در سال ۱۴۰۲
در قانون حمایت خانواده، صراحتا بحث الزام زوجین به ثبت عقد نکاح نیز اشاره شده است و در این صورت، طبق قانون، شوهر وظیفه دارد که از عهده هزینه عقد محضری نیز برآید. هزینه‌ای که دفترخانه در زمان ثبت عقد نکاح از طرفین دریافت می‌کند، برابر با تعرفه قانونی است که هر ساله تعین می‌شود.
علی رغم این که مراجعه نکردن زوجین به دفترخانه برای ثبت آن، جرم انگاری شده، در این صورت شوهر باید به منظور اعتبار بخشیدن به عقد ازدواج و خودداری از اعمال مجازات قانونی، در محضر اقدام به ثبت عقد نکاح نماید.
با وجود اینکه تعرفه قانونی ثبت وقایع ازدواج و طلاق و به طور کلی هزینه‌های دفترخانه هر ساله تعیین می‌شود، در این صورت ممکن است سوال شود که هزینه عقد محضری چه قدر است؟
هزینه‌ای که برای ثبت عقد ازدواج در محضر آن هم در سال ۱۴۰۲ تعیین شده است، طبق نرخ رسمی مصوب، برابر با مبلغ ۸۴۵ هزار تومان است. هزینه ثبت عقد نکاح در دفترخانه، تفاوتی با نوع عقد نمی‌کند و چه عقد موقت و چه عقد دائم، هزینه محضری آن برابر با مبلغ مزبور است.
البته هزینه عقد محضری در سال ۱۴۰۱ تقریبا نصف هزینه سال ۱۴۰۲ است و این نشان دهنده افزایش نرخ هزینه ثبت عقد ازدواج در دفترخانه است. هیچ دفترخانه‌ای حق گرفتن مبالغ بیشتر از متقاضیان بیشتر از تعرفه تصویب شده را نداشته که در غیر این صورت مجازات خواهد شد.
هزینه عقد محضری در واقع شامل کلیه خدمات مرتبط با ثبت عقد نکاح از جمله ثبت در شناسنامه زوجین و صدور عقدنامه و یا صبغه نامه است. به همین منظور، متقاضیانی که برای ثبت عقد ازدواج به محضر مراجعه می‌کنند، هزینه‌ای که پرداخت می‌کنند، در واقع شامل تمامی هزینه‌های ثبتی و صدور سند نکاحیه می‌باشد.
از این حیث مشاهده شده است که برخی از دفترخانه‌ها برای صدور سند عقد ازدواج، هزینه دیگری جدای از هزینه ثبت محضر از طرفین دریافت می‌کنند که این موضوع تخلف محسوب شده و امکان شکایت از سردفتر متخلف وجود دارد.
بنابراین هزینه عقد محضری، هزینه‌ای می‌باشد که دفترخانه در زمان ثبت رسمی عقد ازدواج از زوجین دریافت می‌کند که با اطلاع از میزان هزینه مزبور، نباید هزینه مازاد از آن‌ها اخذ گردد.
مشاوره حقوقی هزینه عقد محضری
ثبت عقد نکاح دائم در محضر، اجباری است و صیغه موقت در شرایطی که قانون اجبار کرده باید ثبت شود. ثبت عقد دائم و عقد موقت در دفترخانه، مستلزم هزینه بوده و طبق عرف، شوهر وظیفه پرداخت هزینه‌های مزبور را دارد.
در رابطه با میزان هزینه‌های لازم پیرامون ثبت عقد ازدواج در محضر توضیخاتی ارائه شد که اگر قصد دارید از هزینه‌های دیگر وقایع احوال شخصیه در محضر و همچنین جزئیات کامل ثبت محضری عقد نکاح، اطلاعات بیشتری کسب کنید، می‌توانید از سامانه بنیاد وکلا، مشاوره حقوقی دریافت کنید.
