جرم قذف چیست و مجازات آن

جرایم جنسی و منافی عفت در جامعه جهانی و از دید قانونگذاران اهمیت به سزایی دارد. این جرایم در دسته جرایم کیفری و علیه اشخاص قرار می‌گیرند. اهمیت این دسته از جرایم به حدی بالا است که فارغ از ارتکاب به آن‌ها، حتی نسبت دادن این جرایم به افراد دیگر جرم می‌باشد.

تا به حال با کلمه قذف مواجه شده‌اید؟ قذف از حدود شرعی است. در قانون مجازات اسلامی قذف جرم‌انگاری شده و برای آن مجازات مشخص شده.

در حقیقت امکان دارد در یک منازعه فحش‌ها و الفاظ رکیکی که بین طرفین رد و بدل می‌شود در حکم قذف قرار بگیرند؛ فلذا از این جنبه که احتمال وقوع آن کم نیست بهتر است اطلاعات خود در این زمینه را تکمیل کنید.

تعریف جرم قذف

لغتنامه دهخدا قذف را به دشنام دادن و به زنا بازخواندن معنا می‌کند. برای قذف و جرم‌انگاری آن در قرآن نیز با معنایی مواجه هستیم. معناتی قذف از دیدگاه قرآن را می‌توان در آیه ۴ سوره نور دید که مطابق آن:

«وَالَّذِينَ يَرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ ثُمَّ لَمْ يَأْتُوا بِأَرْبَعَةِ شُهَدَاءَ فَاجْلِدُوهُمْ ثَمَانِينَ جَلْدَةً وَلَا تَقْبَلُوا لَهُمْ شَهَادَةً أَبَدًا ۚ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ»

در معنای این آین آمده است که: «و کسانی که زنان پاک‌دامن را متهم می‌کنند، سپس چهار شاهد (بر مدعای خود) نمی‌آورند، آن‌ها را هشتاد تازیانه بزنید و شهادتشان را هرگز نپذیرید؛ و آن‌ها همان فاسقان‌اند»

جرم قذف از دیدگاه قانون مجازات

قانون مجازات اسلامی در ماده ۲۴۵ تا ۲۶۱ به جرم قذف پرداخته است و در ماده ۲۴۵ این جرم را تعریف می‌کند.

مطابق با ماده ۲۴۵ قانون مجازات اسلامی «قذف عبارت است از نسبت دادن زنا یا لواط به شخص دیگر هر چند مرده باشد.»

تا به اینجا متوجه می‌شویم با اینکه حد قذف و مجازات آن با پشتوانه متون فقهی و آیه ۴ سوره نور انجام می‌گردد اما در ارتکاب این جرم فقط نسبت دادن زنا یا لواط به زنان این جرم را نمی‌سازد. همانطور که از تعریف قانونی این جرم بر می‌آید حتی اگر به فرد مرده نسبت زنا یا لواط داده شود جرم شکل گرفته است.

با در نظر گرفتن این امر که در متن صریح قانون از کلمه لواط استفاده شده، مقذوف می‌تواند مرد هم باشد و تفاوتی بین جنسیت کسی که به او دشنام قذف داده می‌شود، وجود ندارد.

عوامل و اصطلاحات مهم در جرم قذف

در جرم قذف و متون مرتبط به آن با کلمه مقذوف و قاذف به قطع مواجه می‌شوید.

• مقذوف: منظور از مقذوف آن شخصی است که زنا یا لواط به او نسبت داده  شده است.
• قاذف: قاذف آن کسی است که نسبت‌دهنده زنا یا لواط به مقذوف می‌باشد.

شرایط ارتکاب جرم قذف

ماده ۲۴۶ قانون مجازات اسلامی می‌گوید: « قذف باید روشن و بدون ابهام بوده، نسبت دهنده به معنای لفظ آگاه و قصد انتساب داشته باشد گرچه مقذوف یا مخاطب در حین قذف از مفاد آن آگاه نباشد.

تبصره- قذف علاوه بر لفظ با نوشتن، هر چند به شیوه الکترونیکی نیز محقق می‌شود. »

با توجه به این ماده آگاهی نسبت‌دهنده به معنای یک کلمه کافی است. در تحقق این جرم نیاز نیست حتما مقذوف متوجه شود که نسبت زنا یا لواط به او داده شده است.

با یک دید جامع‌تر اگر به این ماده نگاه کنیم به نظر می‌رسد اگر کلمه‌ای که به عنوان دشنام قذف استفاده می‌شود از زبانی به جز زبان رسمی کشور باشد نیز ارتکاب این جرم را می‌توان احراز کرد. به شرظی که کسی که نسبت می‌دهد به معنای آن در زبانی که استفاده می‌کند آگاه باشد.

در تبصره ماده ۲۴۶ قانون مجازات به موضوع جالبی که امروزه با توجه به رشد تکنولوژی و ارتباطات مجازی دغدغه بسیاری از افراد است اشاره کرده است. بارها با این سوال در ذهن خود مواجه شده‌ایم که آیا فحاشی‌های مجازی را می‌توان پیگیری کرد؟

با توجه به تبصره ماده مذکور متوجه می‌شویم نسبت دادن زنا و لواط به فردی دیگر در هر شبکه مجازی و فضای الکترونیکی قابل پیگیری است. در این راستا می‌توانید از وکیل کیفری کمک بگیرید.

منظور از حدی بودن جرم قذف چیست؟

هنگامی که تعاریف مختلف جرم قذف را مطالعه می‌کنیم در تمامی آن‌ها به این جمله برخواهیم خوذد که قذف از حدود شرعی است. حال منظور از حدود شرعی چیست؟ مجازات‌ها در قانون مجازات اسلامی به دو دسته تقسیم می‌شوند: حد و تعزیر

حد

در لغت به معنای منع کردن از ارتکاب به کاری است. در واقع انتخاب اسم به این جهت بوده که شرع و فقه اسلام به طور شفاف انجام برخی از امور را برای مردم جامعه ممنوع دانسته و جامعه را از انجام آن منع کرده است.

البته حد به معنای نوع خاصی از مجازات برای این جرایم نیز به کار می‌رود. به طور کلی حد را می‌توان برابر با معنای مجازات در نظر گرفت. اما منظور از مجازات حد، مجازاتی است که شرع و دین اسلام به طور دقیق میزان و شرایط آن را مشخص کرده است.

تعزیر

تعزیر در لغت به معنای ادب کردن است. با همین معنای کوتاه لغوی این نکته دریافته می‌شود که هدف از تعزیر و مجازات‌های تعزیری پشیمان کردن مرتکب آن جرم می‌باشد.

تعزیرات در شرع اسلام به طور دقیق مشخص نشده‌اند و مجازات آن‌ها با توجه به رویه قضایی، دیدگاه قاضی، میزان خسارت جرم و مهم بودن ارتکاب آن جرم تعیین می‌شود.

اگر به صورت خلاصه تفاوت حد و تعزیر را به کمک مشاوره حقوقی کیفری بررسی کنیم به نتایج زیر می‌رسیم:

1. در مجازات جرایم حدی نظر قاضی نمی‌تواند میزان و کیفیت آن را کم یا زیاد کند. با این تفاوت که در تعزیرات مهم‌ترین موضوع برای میزان و کیفیت مجازات دیدگاه قاضی و رای دادگاه است.
2. در اکثر مواقع تعزیر از کمترین میزان حد شرعی نیز خفیف‌تر است.
3. اگر به قانون مجازات اسلامی مراجعه کنیم در مجازات جرایم حدی همواره یک مجازات مشخص و معین در نظر گرفته شده مثلا شرب خمر ۸۰ ضربه شلاق دارد. اما در مورد جرایم تعزیری برای درج مجازات یک بازه از کمترین میزان آن تا بیشترین میزان مجازات درج شده است.
4. اگر یک جرم شلاق حدی داشته باشد و در هنگام اجرای مجازات به جایی از بدن فرد مجازات شونده آسیبی برسد، کسی که شلاق می‌زند مقصر نیست. اما در اجرای شلاق تعزیری در صورت آسیب حتی این امر محتمل است که فرد اجرا کننده به مجازات دیه محکوم گردد. در اصل می‌توان گفت در جرایم حدی مجازات سختگیرانه‌تر اعمال می‌گردد.

مجازات جرم قذف

همانگونه که گفته شد جرم قذف از جرایم حدی است و مطابق با ماده ۲۵۰ قانون مجازات اسلامی «هرگاه شخصی، عمل زنا یا لواط را به شخص دیگری نسبت دهد، به ۸۰ ضربه شلاق حدی محکوم خواهد شد.» با توجه حدی بودن این جرم مهم نیست که شدت جرم و میزان آن چقدر بوده است.

در هر صورت مرتکب به ۸۰ ضربه شلاق حدی محکوم می‌گردد.

قذف تعزیری

علی‌رغم اینکه بارها و بارها گفته شد جرم قذف از جرایم حدی است؛ اما امکان دارد تحت شرایطی قذف مشمول تعزیر باشد. به متن مواد قانونی زیر توجه کنید:

ماده ۲۵۳ قانون مجازات اسلامی «هرگاه کسی زنا یا لواطی که موجب حد نیست مانند زنا یا لواط در حال اکراه یا عدم بلوغ را به دیگری نسبت دهد به سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه شلاق تعزیری درجه شش محکوم می‌شود.»

ماده ۲۵۸ قانون مجازات اسلامی «کسی که دیگری را به یک یا چند سبب، یک بار یا بیشتر قبل از اجرای حد، قذف نماید فقط به یک حد محکوم می‌شود، لکن اگر پس از اجرای حد، قذف را تکرار نماید حد نیز تکرار می‌شود و اگر بگوید آنچه گفته ام حق بود به سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه شلاق تعزیری درجه شش محکوم می‌گردد.»

ماده ۲۵۹ قانون مجازات اسلامی «پدر یا جد پدری که فرزند یا نوه خود را قذف کند به سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه شلاق تعزیری درجه شش محکوم می‌گردد.»

بند ث ماده ۲۶۱ قانون مجازات « هرگاه دو نفر یکدیگر را قذف کنند، خواه قذف آن‌ها همانند، خواه مختلف باشد.

تبصره- مجازات مرتکبان در بند(ث)، سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه شلاق تعزیری درجه شش است.»

تبصره ماده ۲۵۱ قانون مجازات اسلامی «هرگاه قذف شونده، نابالغ، مجنون، غیرمسلمان یا غیرمعین باشد قذف کننده به سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه شلاق تعزیری درجه شش محکوم می‌شود.»

در موارد فوق مجازات حدی به مجازات تعزیری تبدیل می‌شود و شرایط و ویژگی‌های تعزیر را به خود می‌گیرد. یعنی میزان آن توسط قاضی بین حداقل و حداکثر مجازات تعیین می‌گردد.

شرایط لازم جهت تحقق جرم قذف

برای اینکه محرز شود شخصی مرتکب جرم قذف شده است وجود شرایطی خاص الزامی است. اصلی‌ترین شرایط را بررسی خواهیم کرد:

1. ماده ۲۵۱ قانون مجازات اسلامی در مورد شرایط تحقق جرم قذف، می‌گوید کسی که قذف به او نسبت داده شده یا همان مقذوف باید عاقل باشد، مسلمان باشد ،بالغ و غیر متظاهر به زنا و لواط باشد. در غیر این صورت قاذف مرتکب جرم قذف نمی‌شود. همچنین اگر مقذوف ویژگی‌های ذکر شده را نداشته باشد حد قذف اجرا نمی‌شود اما مجرم یه قذف تعزیری محکوم می‌گردد.
2. کلمه‌ای که بیان می‌شود باید به‌طور صریح و روشن قذف باشد و چنانچه ضمنی باشد و از قراین اینگونه برداشت نشود که قذف بوده، مجازات قذف ساقط است.
3. قاذف یا کسی که قذف را نسبت می‌دهد به دیگری باید به معنای آن آگاه باشد. آگاهی مقذوف شرط تحقق جرم قذف نیست.
4. از شرایط ضمنی این جرم این است که شاکی باید پاکدامن و عفیف باشد. چنانچه شاکی قبلا به جرمی که قاذف به او نسبت می‌دهد محکوم شده باشد حد قذف اجرا نمی‌شود.

سقوط مجازات قذف

ماده ۲۶۱ قانون مجازات اسلامی به عنوان آخرین ماده مرتبط با قذف و فصل چهارم، مواردی را بیان کرده که در این حالات جرم قذف ساقط می‌شود و مجازات آن اعمال نمی‌شود.

در پنج مورد می‌توان عوامل سقوط جرم قذف را بیان کرد:

1. مقذوف، تصدیق کند که قذف اتفاق افتاده است. برای مثال به کسی زنا را نسبت بدهند و او اقرار کند که این اتفاق افتاده است.
2. با شهادت شهود یا علم قاضی جرم قذف نسبت به مقذوف تصدیق شود.
3. اگر قذف شونده یا وراث او از قذف گذشت کنند و آن را ببخشند، روند دادرسی متوقف می‌شود و حد قذف ساقط می‌گردد.
4. مردی زنش را پس از قذف به زنا، لعان کند.
5. اگر دو نفر متقابلا یکدیگر را قذف کنند حد قذف اسفاط می‌شود.

آیا جرم قذف قابل گذشت است؟

با وجود اینکه قذف از جمله جرایم حدی است اما اساسا یک جرم قابل گذشت است و جنبه خصوصی آن مد نظر قانونگذار بوده است.

قابل گذشت بودن یک جرم به این معنا است که هم برای شروع به دادرسی و هم برای خاتمه دادرسی نیاز است که پرونده شاکی خصوصی داشته باشد. همچنین پس از گذشت و بخشش شاکی خصوصی پرونده مختومه اعلام می‌شود و حد آن ساقط می‌گردد.

ماده ۲۵۵ قانون مجازات اسلامی به طور صریح جرم قذف را حق‌الناس می‌خواند.

ماده ۲۵۵ قانون مجازات اسلامی حد قذف حق الناس است و تعقیب و اجرای مجازات منوط به مطالبه مقذوف است. در صورت گذشت مقذوف در هر مرحله، حسب مورد تعقیب، رسیدگی و اجرای مجازات موقوف می‌شود.

مراحل شکایت از جرم قذف

همانگونه که گفته شد جرم قذف چه در فضای الکترونیکی باشد و چه در فضای عادی قابل پیگیری است. به دلیل اینکه جرم قذف جنبه کیفری دارد رسیدگی به آن در دادسرا اتفاق می‌افتد و در شعبات دادرسی مطرح می‌گردد.

کسی که مورد قذف واقع شده است با طی کردن مراحل زیر می‌تواند از مجرم شکایت کند و به نتیجه مطلوب برسد:

• مرحله اول مقذوف یا همان کسی که مورد قذف واقع شده است باید به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کند.
• مرحله دوم در دفتر خدمات قضایی با تنظیم شکواییه خود از قبل آن را به ثبت برساند.
• مرحله سوم شکواییه جهت رسیدگی‌های بدوی و اولیه به دادسرا ارجاع می‌گردد.
• مرحله چهارم چنانچه شاکی برای اثبات ادعای خود مبنی بر مقذوف شدن اسناد و مدارک کافی ارائه کند، بازپرس قرار جلب به دادرسی صادر می‌کند.
• مرحله پنجم پس از صدور قرار جلب به دادرسی، دادسرا پرونده شاکی را به دادگاه کیفری ۲ ارجاع می‌دهد. در دادگاه کیفری دو رای نهایی صادر می‌گردد.
• مرحله ششم در صورت عدم کفایت ادله‌های شاکی جهت اثبات وقوع جرم قذف، دادسرا قرار منع تعقیب صادر میکند که این قرار تا ۲۰ روز قابل اعتراض می‌باشد. (مرجع اعتراض به قرار منع تعقیب دادگاه کیفری ۲ می‌باشد.)

 نحوه اثبات جرم قذف

برای اثبات جرم قذف یکی از سه راه زیر وجود دارد:

1. دو دفعه اقرار مقذوف نزد قاضی
2. شهادت دو نفر مرد عادل و بالغ
3. علم خود قاضی

مهم‌ترین نکات پیرامون جرم قذف

• ماده ۲۴۹ قانون مجازات اسلامی می‌گوید: « هرگاه کسی به دیگری بگوید «تو با فلان زن زنا یا با فلان مرد لواط کرده ای» فقط نسبت به مخاطب، قاذف محسوب می‌شود.» مطابق این ماده با اینکه عمل زنا و لواط دو طرفه است، اما فلان شخص که خطاب قرار گرفته نشده است مقذوف نیست.
• ماده ۲۴۷ قانون مجازات اسلامی نکته جالبی را بیان می‌کند: « هرگاه کسی به فرزند مشروع خود بگوید «تو فرزند من نیستی» و یا به فرزند مشروع دیگری بگوید «تو فرزند پدرت نیستی»، قذف مادر وی محسوب می‌شود.» این ماده اشاره به اهمیت قذف دارد و حتی زوجین نمی‌توانند از این کلمات استفاده کنند.
• هنگامی که جرم قذف در بستر فضای مجازی اتفاق بیفتد یا با پیامک باشد، دادگاه صالح جهت رسیدگی به جرم دادگاه محل دریافت پیام است.
• اطلاق عدم باکرگی به یک دوشیزه، اماره‌ی قذف نیست. یعنی چنانچه کسی به دوشیزه‌ای بگوید تو باکره نیستی! دوشیزه مذکور نمی‌تواند به جرم قذف از نسبت‌دهنده شکایت کند. این جرم ذیل ماده ۶۰۸ قانون مجازات و تحت عنوان فحاشی قابل پیگیری است.
• اگر کسی متظاهر به زنا یا لواط باشد، درصورتی جرم قذف نسبت به ایشان احراز می‌گردد که آنچه به آن متظاهر نیست را به او نسبت دهیم. برای مثال فرد الف متظاهر به لواط است، هنگامی مقذوف می‌شود که زنا را به او نسبت دهند نه لواط!
• چنانچه شخصی مقذوف شود و قبل از اینکه حکم قاذف به اجرا دربیاید فوت کند، وراث او به جز همسرش می‌توانند درخواست کنند که قاذف مجازات گردد. در حقیقت می‌توان گفت حق مجازات قاذف به ارث می‌رسد. حال اگر همه وراث مجازات را ببخشند ولی یک نفر از وراث مجازات محکوم را بخواهد، حد قذف اجرا می‌گردد.

ماده ۲۵۲ قانون مجازات اسلامی «کسی که به قصد نسبت دادن زنا یا لواط به دیگری، الفاظی غیر از زنا یا لواط به کار ببرد که صریح در انتساب زنا یا لواط به افرادی از قبیل همسر، پدر، مادر، خواهر یا برادر مخاطب باشد، نسبت به کسی که زنا یا لواط را به او نسبت داده است، محکوم به حد قذف و درباره مخاطب اگر به علت این انتساب اذیت شده باشد، به مجازات توهین محکوم می گردد.» به این معنا که جرم قذف هنگامی که در مورد نزدیکان درجه یک مخاطب به کار برده شود، فقط در مورد کسی اتفاق می‌افتد که جرم قذف به او نسبت داده می‌شود.

• هر کسی سه بار محکوم به جرم قذف گردد، بار چهارم مجازات او اعدام خواهد بود.
• مطابق ماده ۲۵۴ قانون مجازات اسلامی «نسبت دادن زنا یا لواط به کسی که به خاطر همان زنا یا لواط محکوم به حد شده است، قبل از توبه مقذوف، مجازات ندارد.»
• اگر یک نفر چند نفر را با هم قذف کند و آن‌ها به صورت جمعی و یک باره از قاذف شکایت کنند بیش از یک حکم برای مجرم جاری نمی‌شود. این مفهوم را از ماده ۲۵۷ قانون مجازات اسلامی می‌شود برداشت کرد.
• چنانچه یک نفر چند نفر دیگر را به صورت جدا جدا قذف کند، مطابق با ماده ۲۵۶ قانون مجازات اسلامی حتی اگر همه با هم شکایت خود را ثبت کنند هر کدام جداگانه بررسی می‌گردد و قاذف بابت هر جرمی مستقلا حد قذف خواهد داشت.

پیشنهادی که برای شما خوانندگان عزیز دارم این است که حتی‌المقدور از الفاظی که نسبت دهنده زنا و لواط به شخص دیگری است استفاده نکنید زیرا همانطور که گفته شد قذف به واسطه اینکه توسط قانونگذار در قانون مجازات اسلامی پیش‌بینی شده است عنصر قانونی کافی را جهت پیگیری قانونی در مراجع ذی‌صلاح دارد.

نکته دیگر این است که امکان دارد در منازعات علاوه بر جرم قذف، همزمان توهین و افترا نیز ارتکاب یابد. به همین جهت بهترین راه کنترل خشم می‌باشد.

مشاوره حقوقی تخصصی قذف و مجازات آن

برای رسیدگی به هر پرونده‌ای، چه حقوقی و چه کیفری وجود یک وکیل خبره و کاربلد نیازی اساسی است. چنانچه از ابتدای مسیر حقوقی شما یک وکیل در کنارتان باشد امکان متضرر بودن شما در آن پرونده به حداقل خود کاهش می‌یابد.

بنیاد وکلا به شما این امکان را می‌دهد که به صورت مشاوره حقوقی آنلاین، تلفنی و حضوری از خدمات وکلای متخصص ما بهره‌مند شوید. وکلای بنیاد وکلا با چندین سال سابقه درخشان آماده مشاوره به شما هستند.

چنانچه در زمینه جرم قذف و نحوه شکایت از آن سوالی دارید و یا می‌خواهید یک وکیل تلفنی یا حضوری در کنار خود داشته باشید با ما در ارتباط باشید.

ثبت نظرات شما در قسمت نظرات کاربران به بنیاد وکلا این امکان را می‌دهد که محتواهای مورد نیاز شما را تولید کند و نقشی در گشوده شدن گره‌های حقوقی شما داشته باشد.