مشاوره حقوقی وقف

افرادی که دارای اموال و دارایی زیادی هستند، ممکن است در صدد ارائه خدمات عام المنفعه باشند که می‌توانند از طریق وقف این کار را انجام دهند. وقف در واقع روشی برای انجام امور خیریه و کمک نیازمندانی است که در شرایطی بتوانند از اموال موقوفه استفاده کنند. اهدافی که برای عمل وقف در نظر گرفته می‌شود، به مادیات ارتباطی ندار و صرفا در این زمینه اولویت با منافع معنوی است. 

اشخاصی که دارایی خود را وقف می‌کنند، صرف نظر از این که هیچگونه منفعت شخصی برای آن‌ها ندارد، به جهت انجام دادن کار خیر اقدام به این کار می‌نمایند. در واقع می‌توان گفت که واقف، سود مادی از این که مال خود را وقف می‌کند، نمی‌برد و به دلایلی قصد دارد که بخشی از ثروت خود را وقف نماید. 

در اصطلاح عرفی وقف همان بخشیدن اموال از طرف مالک است اما در اصطلاح حقوقی آن مفهوم دیگری دارد. وقف به طور کلی بدین معناست که عین مال نگهداری شده و منافع آن برای استفاده از عموم مردم واگذار می‌شود. کسانی که وقف بر آن‌ها می‌شود، مالک مال وقف شده نیستند و صرفا از منافع مال استفاده می‌کنند. به بیان دیگر، موقوف علیه تنها حق انتفاع از عین موقوفه را دارند و نمی‌توانند ادعایی مبنی بر مالکیت در مورد اموال موقوفه را نیز داشته باشند. 

وقف نوعی عقد به شمار می‌رود و دارای سه رکن اصلی واقف، موقوف علیهم و عین موقوفه است. هر کدام از این سه رکن برای صحت عقد وقف لازم و ضروری هستند و نبود هر یک از آن‌ها می‌تواند دلیلی برای عدم صحت عقد به شمار رود. واقف می‌تواند برای اداره اموال موقوفه فردی را تحت عنوان متولی منصوب نماید. در حال حاضر متولی اداره کردن اموال وقف شده، سازمان امور اوقاف و خیریه است. 

فردی که مال خود را وقف می‌کند، باید اهلیت قانونی برای انعقاد عقد وقف را داشته باشد. همچنین وجود حق مالکیت نیز از دیگر شرایط قانونی عقد وقف به شمار می‌رود. در واقع افراد مختلف نمی‌توانند مالی که متعلق به خود نیست را وقف نمایند و این عمل مصداق بارز جرم بوده و امکان شکایت از طرف فرد متخلف وجود دارد. 

موقوف علیهم می‌توانند عموم مردم یا اشخاص خاصی باشند که از این جهت، وقف به دو دسته کلی وقف عام و خاص تقسیم بندی می‌شود. در وقف عام استفاده از عین موقوفه برای عموم مردم امکان‌پذیر است و در وقف خاص، حق انتفاع از مال محصور به دسته اشخاص مشخصی شده است. بهره‌مندی از مقررات مربوط به عقد وقف نیازمند ارائه مشاوره حقوقی است که در ادامه به مشاوره حقوقی هر کدام از موضوعات مرتبط با عقد وقف می‌پردازیم. 

منظور از وقف چیست؟

زمانی که بحث وقف مطرح می‌شود، عموما تصورات به سمت بذل و بخشش اموال می‌رود. اما باید به این موضوع اشاره کرد که وقف مجزا از بحث عقد هبه و مواردی از این قبیل است. آنچه که در خصوص وقف مطرح است، به حبس شدن عین مال و انتفاع از منافع مال ارتباط دارد. 

مفهوم لغوی وقف اینگونه تعریف شده است که اشخاص مختلف، اقدام به جدا کردن بخش مشخصی از دارایی خود به منظور انجام امور خیریه می‌کنند. آنچه که در قانون برای عمل وقف عنوان شده است نیز تا حدودی به مفهوم لغوی آن نزدیک است. در هر صورت، طبق ماده 55 قانون مدنی، که وقف عبارت است از این که عین مال حبس شده و منافع آن تسبیل می‌گردد. 

در عقد وقف، دو معیار بسیار مهم وجود دارد که شامل عین و منفعت مال است. طبق ماده مزبور در وقف، عین مال حبس می‌شود که منظور از حبس در اینجا یعنی نگهداشته شدن مال است و به نحوی که عملا امکان معامله آن وجود ندارد. حال با توجه به این که خود مال مورد حبس قرار می‌گیرد، منافع آن نیز تسبیل می‌شود. منظور از تسبیل همان انجام اموری که در راه خدا بوده و به نوعی به کارهای عام المنفعه اشاره دارد. 

در واقع می‌توان گفت که هدف اصلی و مهم در عقد وقف، بهره‌وری از اموال وقف شده با وجود ثابت نگه داشتن عین مال است. در خصوص وقف، تغییر خاصی در عین مال به وجود نمی‌آید و با فرض این که دارایی واقف حبس می‌گردد، استفاده از منافع مال طبق رضایت واقف امکان پذیر است. 

به جز انتفاع عموم افراد جامعه از اموال موقوفه نمی‌توان اهداف دیگری را برای عمل وقف در نظر گرفت. فردی که بخشی از اموال خود را وقف می‌کند، با این هدف که بتواند به افراد جامعه بتواند منفعتی را نیز برساند، اقدام به انجام این کار می‌‍کند. برای واقف در خصوص وقف اموال، منافع معنوی و ارائه نمودن خدمات عام المنفعه در اولویت قرار دارد و امکان داشتن نفع شخصی برای واقف وجود ندارد. 

وقف عام و خاص

از جمله شناخته شده‌ترین انواع عقد وقف می‌توان به وقف عام و وقف خاص اشاره نمود. تقسیم‌بندی وقف عام و خاص بر اساس موقوف علیهم انجام می‌شود. در واقع به واسطه افرادی که وقف برای آن‌ها صورت می‌گیرد، عقد وقف به دو نوع وقف عام و خاص در نظر گرفته می‌شود. 

در تعریف وقف عام باید گفت که وقف بر عموم جامعه صورت می‌گیرد و موقوف علیهم، غیر محصور می‌باشند. در واقع در این نوع وقف، افراد خاصی برای استفاده از دارایی و اموال واقف تعیین نمی‌شوند و آحاد جامعه و اقشار مختلف امکان نفع بردن از عین موقوفه را دارند. وقف عام علی القاعده برای مصارف عمومی در نظر گرفته می‌شوند و منحصرا برای اشخاص خاصی نیستند. 

با توجه به این که در وقف عام، عموم مردم می‌توانند از دارایی واقف استفاده کنند، امکان بر شمردن تعداد موقوف علیهم وجود ندارد. واقف با هدف وقف بر عموم اشخاص جامعه، صرفا افرادی را برای انجام این امور تعیین نمی‌کنند و از این حیث، انحصاری برای استفاده از عین موقوفه وجود ندارد. 

مثال وقف عام به وقف کردن مسجد، کتابخانه و امکانی از این قبیل بر می‌گردد که واقف با ساختن مسجد و یا کتابخانه، برای استفاده مردم، این اموال را در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد. 

همانطور که به وقف عام، وقف غیر محصور نیز گفته شده، وقف خاص به عنوان وقف محصور شناخته می‌شود. در وقف خاص، موقوف علیهم محصور شده هستند و برخلاف وقف عام، حق انتفاع برای عموم جامعه در این نوع وقف امکان پذیر نیست. در مورد وقف خاص، اشخاص مشخصی تعیین شده و صرفا این افراد می‌توانند از عین موقوفه نفع ببرند. 

یکی از مواردی که وقف خاص صورت می‌گیرد، وقف بر فرزندان است. واقف دارایی خود را به فرزندان خود وقف نموده و از این حیث که فقط اولاد واقف امکان بهره‌مندی از دارایی او را دارند، به عنوان وقف خاص شناخته می‌گردد. در وقف خاص، استفاده از دارایی واقف به مصارف عمومی نمی‌رسد و به جز اشخاص محصور شده، سایر افراد امکان انتفاع از اموال موقوفه را نخواهند داشت. 

سه رکن اصلی عقد وقف

به منظور صحت عقد وقف، وجود یک سری ارکان لازم است. سه رکن اساسی عقد وقف شامل واقف، موقوف علیهم و عین موقوفه است. نبود سه رکن مزبور سببی برای صحیح نبودن عقد وقف خواهد بود. هر یک از سه رکن وقف شرایط خاصی دارند که در ادامه به بررسی هر کدام از آن‌ها که نیاز به ارائه مشاوره حقوقی دارند، می‌پردازیم. 

مشاوره حقوقی شرایط قانونی واقف

مشاوره حقوقی شرایط قانونی واقف به شرایطی می‌پردازد که واقف برای وقف اموال خود باید از این شرایط برخودار باشد. یکی از ارکان اصلی در عقد وقف، واقف است. واقف همان شخصی است که مال خود را وقف می‌نماید. فردی که اقدام به وقف کردن دارایی خود می‌کند، باید واجد شرایطی باشد که عقد وقف به لحاظ قانونی صحیح تلقی شود. این شرایط عبارتند از: 

• داشتن حق مالکیت بر اموال موقوفه
• داشتن صلاحیت قانونی برای انجام عمل وقف
• عدم ورشکستگی واقف

سه شرط مزبور باید در مورد واقف صدق کند تا در نهایت عقد وقف صحیح باشد. در وهله اول فردی که مال خود را وقف می‌کند، باید مالک آن مال بوده و به نوعی حق مالکیت داشته باشد. طبق ماده 57 قانون مدنی، واقف باید مالک مالی باشد که وقف می‌کند. در صورتی که فردی تمایل داشته باشد مالی را وقف کند، باید مال مربوطه تحت مالکیت قانونی وی باشد. 

شرایط دیگر واقف که در ماده 57 قانون مدنی نیز به آن اشاره شده است، داشتن اهلیت قانونی برای عمل وقف است. مطابق ماده مزبور، واقف باید دارای اهلیتی باشد که در معاملات معتبر است. منظور از اهلیت قانونی برای واقف به به شرایط بلوغ سنی و عقلی وی و همچنین داشتن رضایت و قصد باطنی برای انجام عمل وقف اشاره دارد. 

علاوه بر موارد مزبور، واقف نباید ورشکسته باشد. واقفی که ورشکسته بوده و حکم ورشکستگی وی از طرف دادگاه صادر شده باشد، قانونا نمی‌تواند برای انجام این کار اقدام نماید. 

مشاوره حقوقی شرایط موقوف علیهم

رکن بعدی وقف در ارتباط با موقوف علیهم است. همانطور که گفته شد، موقوف علیهم همان اشخاصی هستند که وقف اموال برای آن‌ها صورت می‌گیرد. موقوف علیهم می‌توانند عموم جامعه یا اشخاص خاصی باشند که همان بحث وقف عام و خاص مطرح می‌شود. از آن جهت که واقف دارای شرایط مشخصی هستند، در عقد وقف نیز برای موقوف علیهم شرایطی عنوان شده است که در این بخش به بررسی آن‌ها می‌پردازیم. 

1. شرط اول در این زمینه آن است که موقوف علیه باید زنده باشند. وجود داشتن موقوف علیهم به عنوان شرایط اساسی در عقد وقف به شمار می‌رود. این موضوع در خصوص وقف خاص بیشتر مطرح است و واقف تنها می‌تواند وقف اموال را برای اشخاصی انجام دهند که در قید حیات باشند. وقف اموال بر مردگان امکان پذیر نبوده و مبنای قانونی ندارد. 
2. شرط دوم برای موقوف علیهم، معین بودن آن‌ها است. در این نوع عقد باید مشخص شود که وقف اموال قرار است برای چه کسانی انجام شود. تعیین این موضوع برای تشخیص موقوف علیهم در وقف خاص اهمیت دارد. به بیان دیگر، فردی که مسجدی را وقف می‌کند، باید مشخص کند که کدام مسجد و در کدام محله از طرف وی مورد وقف قرار گرفته است. 
3. شرط سوم در خصوص موقوف علیهم به اهلیت تملک آن‌ها اشاره دارد. کسانی که حق استفاده از از دارایی موقوفه را دارند، باید از اهلیت قانونی در این زمینه برخوردار باشند. منظور از اهلیت همان بحث شرایط داشتن بلوغ عقلی و همچنین شرایط دیگر قانونی برای انتفاع از عین موقوفه است. 

مشاوره حقوقی در مورد مال موقوفه

علاوه بر موارد ذکر شده، مال موقوفه نیز به عنوان رکن دیگر در عقد وقف محسوب می‌شود. مالی که وقف می‌شود، مانند ارکان دیگر عقد وقف نیز شرایطی برای آن‌ها متصور می‌شود. در خصوص عقد وقف باید به این نکته اشاره کرد که عین مال مورد وقف قرار می‌گیرد. در صورتی که عین مال قابل بقا نباشد، امکان وقف آن در هیچ شرایط وجود ندارد. 

همچنین قابلیت انتفاع از دیگر شرایط برای عقد وقف در نظر گرفته می‌شود. بدین معنا که واقف باید مالی را وقف کند که بتوان از آن استفاده و نفع برد. طبیعتا اموالی که امکان استفاده و نفع از آن‌ها وجود نداشته باشد، قابلیت انتفاع را نخواهند داشت. قابل قبض بودن به عنوان شرط دیگر برای مال موقوفه به شمار می‌رود. از آن جهت که عین موقوفه باید قابل انتفاع باشد، از شرایط لازم برای امکان تصرف در مال نیز باید برخوردار باشند. 

مشاوره حقوقی شرایط فروش مال موقوفه

در مورد موضوعات مرتبط با امور وقف، بحث شرایط فروش اموال موقوفه از جهات مختلف حائز اهمیت است که در این زمینه به صورت تخصصی مشاوره حقوقی ارائه می‌شود. در واقع یکی از سوالات مهم در این زمینه آن است که در چه صورتی می‌توان مالی که وقف شده است را معامله نمود؟ پاسخ به این سوال در زمان دریافت مشاوره حقوقی ارائه می‌شود اما در ابن بخش به اطلاعات کلی در خصوص شرایط معامله اموال موقوفه می‌پردازیم. 

ماده 349 قانون مدنی عنوان می‌کند که بیع مال وقف، صحیح نیست اما در مواردی نیز امکان خرید و فروش آن وجود دارد. به طور کلی اصل بر عدم امکان فروش مال موقوفه است اما در موارد زیر می‌توان عین موقوفه را در شرایطی نیز معامله کرد: 

• اختلاف بین موقوف علیهم
• خرابی مال موقوفه
• بنا به مصلحت ولی فقیه

در خصوص این سه مورد می‎توان مال موقوفه را معامله کرد. اختلاف بین موقوف علیهم در صورتی که بیم ارتکاب قتل وجود داشته باشد، می‌توان مال موقوفه را به فروش رساند. اختلافات بین موقوف علیهم در مواقعی ممکن است که به ارتکاب قتل نیز منتهی شود که در این صورت قانونگذار امکان انجام معامله این اموال را پیش بینی کرده است. اختلاف بین موقوف علیهم در این زمینه هم در وقف عام و هم در وقف خاص وجود دارد و صرفا به وقف خاص محدود نمی‌شود. 

خرابی مال موقوفه نیز می‌تواند در شرایطی خاص دلیل قانونی برای معامله عین موقوفه باشد. لازم به ذکر است که اموال موقوفه که احتمال خرابی آن‌ها وجود داشته باشد، باید خرابی این اموال به نحوی باشد که غیر قابل تعمیر یا بازسازی باشند. همچنین ولی فقیه نیز در چارچوب ضوابط قانونی و با اخذ مجوز لازم می‌تواند دستور معامله مال وقف شده را بدهد. 

شیوه‌های مختلف ارائه مشاوره حقوقی وقف

به طور کلی، مشاوره حقوقی در ارتباط با دعاوی وقف در مجموعه بنیاد وکلا به شیوه‌های مختلفی چون آنلاین، تلفنی و حضوری انجام می‌شود. هر یک از روش‌های مشاوره حقوقی، شرایط خاص خود را دارند و برای دریافت آن، موکل بسته به نظر خود می‌تواند مشاوره غیر حضوری یا حضوری را انجام دهد. 

در خصوص مشاوره حقوقی وقف به صورت تلفنی، موکل با وکیل خود به صورت تلفنی به گفتگو حقوقی می‌پردازد و هرگونه سوال یا مشکلی که پیرامون موضوعات وقف با آن مواجه شده است را می‌تواند با وکیل در میان بگذارد. در واقع موکل به جای آن که به دفتر وکیل مراجعه کند و به شکل حضوری از او مشاوره بگیرد، می‌تواند در قالب مشاوره حقوقی تلفنی، مشکلات خود در این زمینه را حل و فصل نماید. 

علاوه بر مشاوره حقوقی تلفنی دعاوی وقف، مشاوره حقوقی به صورت آنلاین نیز در مجموعه بنیاد وکلا انجام می‌شود. نحوه ارائه مشاوره حقوقی آنلاین به این صورت است که در سایت مجموعه، موکل با وکیل وقف یا کارشناس حقوقی متخصص در حوزه امور وقف به گفتگو می‌پردازند. 

در گفتگو حقوقی که به صورت آنلاین انجام می‌شود، موکل مسائل مربوطه را به اطلاع وکیل می‌رساند و در صورت لزوم، مدارک لازم نیز از طرف موکل ارائه می‌شود. میزان رضایت موکلین از خدمات مشاوره حقوقی آنلاین و تلفنی بنیاد وکلا در سطح قابل قبولی قرار دارد و از این حیث می‌توانید تمامی ابهامات و مشکلات حقوقی خود را برطرف کنید. 

برای مشاوره حقوقی وقف آن هم به صورت حضوری، شرایط آن در مجموعه فراهم شده است تا بتوانید به صورت حضوری با وکیل خود به گفتگو حقوقی پرداخته و از تجارب و مهارت او استفاده کنید. 

استفاده از مشاوره حقوقی بنیاد وکلا چه مزایایی دارد؟

استفاده از مشاوره‌های حقوقی بنیاد وکلا مزیت‌های فراوانی دارد که یکی از آن‌ها برخورداری از شرایط مناسب اطلاعات حقوقی است. از طریق مشاوره حقوقی این مجموعه می‌توان اطلاعات لازم در مورد نحوه اقامه دعاوی حقوقی و همچنین انجام مراحل لازم در این زمینه را کسب کرد. 

مزایا دیگر استفاده از مشاوره حقوقی بنیاد وکلا، هزینه‌های بسیار مناسب مشاوره است که با کمترین هزینه و در کوتاه ترین زمان ممکن می‌توان اطلاعات حقوقی لازم را در مورد مسائل مختلف کسب کرد. 

با توجه به این طرح دعاوی حقوقی از طریق مراجع قانونی، کمی زمان‌بر و نیازمند رعایت یک سری موارد قانونی است و اصول دادرسی مشخص دارد، که بدون بهره‌گیری از کارشناسان و مشاوران حقوقی مجرب عملا روند رسیدگی را دشوار می‌کند. 

بنیاد وکلا سابقه چندین ساله در زمینه ارائه خدمات حقوقی دارد و بهترین و مجرب‌ترین حقوقدانان کشور در این مجموعه فعالیت می‌کنند، می‌تواند مناسب‌ترین گزینه برای انتخاب افراد مختلف برای بهره‌مندی از امکانات و خدمات حقوقی باشد. جهت دریافت مشاوره حقوقی، با کارشناسان ما در ارتباط باشید تا در این زمینه بهتر شما را راهنمایی کنند.