با توجه به گشترش علم حقوق و معاملات احتمالا اصطلاح خیار در معاملات را شنیده و یا در مفاد قراردادها مشاهده کرده باشید. ما نیز در این مقاله سعی بر آن داریم که بصورت ساده در خصوص ماده ۳۹۶ قانون مدنی در مبحث خیارات و احکام راجعه به آن، در باب خیار غبن، مطالبی را برای آشنایی بیشتر خوانندگان قرار دهیم.
ضمن آن که شما می‌توانید در راستای اعمال این خیار در معاملات خود از وکیل متخصص کمک بگیرید.
خیار
در اصطلاح فقهی یا حقوقی به معنای حقی است برای طرفین جهت برهم زدن قرارداد یک جانبه و اختیاری است که فرد در فسخ و بر هم زدن معامله دارد.
عقودی که لزوم آن‌ها ذاتی و حکمی است موضوع خیار قرار نمی‌گیرد؛ به مانند عقد نکاح و شرط خیار در عقد نکاح، موجب بطلان عقد می‌گردد.
عقودی که موضوع آن منشا حق باشد مانند و بیع، اجاره و غیره که در اینگونه عقود لازم خیار حقی است برای دوطرف که فرآیند تعهد و التزام آنان به عقد است.
غبن
در لغت به معنای فریب و مکر است یا در اصطلاح به معنای فروختن مال خود به کمتر از قیمت واقعی آن و یا بر عکس خریدن کالایی بیشتر از بهای واقعی آن با جهل فریب خورده در خرید و فروش (فروشنده یا خریدار).
مثال ۱: شخص (الف) ملکی را که قیمت آن ۱۰۰ میلیون می‌باشد به قیمت ۳۰۰ میلیون به شخص (ب) فروخته است که تفاوت قیمت قابل توجه و فاحش است فلذا شخص ب می‌تواند به موجب ماده ۴۱۶ قانون مدنی بعد از علم به غبن معامله را در صورت لحاظ شرایط ذیل فسخ نماید.
بررسی مواد قانون مدنی در خیار غبن در قانون مدنی
ماده ۴۱۶
هر یک از متعاملین که در معامله، غبن فاحش داشته باشد بعد از علم به غبن می‌تواند معامله را فسخ کند؛ یعنی زیانی که در اثر عدم تعادل بین قیمت پرداخت شده توسط مشتری و ارزشی که کالا واقعا داشته است، به میزان بسیار زیاد و قابل توجهی (فاحش) به طرف دیگر قرارداد وارد شده است همانند مثال ۱.
ماده ۴۱۷
غبن در صورتی فاحش است که عرفا قابل مساحمه نباشد، البته ثبوت خیار به تحقق دو شرط است یکی جهل فریب خورده در خرید و فروش به قیمت واقعی در زمان عقد و دیگری کاهش و افزایش قیمت فراتر از مقدار مسامحه عرفی در مثل آن و با تفاوت ناچیز در قیمت از نظر عرف خیار غبن ثابت نمی‌شود.
ماده ۴۱۸
اگر مغبون در حین معامله عالم به قیمت عادلانه بوده خیار فسخ نخواهد داشت. به معنای اینکه اگر مثال ۱ را در نظر بگیریم اگر شخص ب در زمان خرید از قیمت واقعی ملک آگاه و علم داشته است؛ فلذا با توجه به این علم بودن دیگر قادر به فسخ خیار غبن در قیمت فاحش را نخواهد داشت.
همچنین اسقاط خیار پس از عقد با آگاهی باشد یا با جهل در مقابل آن عوضی دریافت شود یا مجانی باشد موجب سقوط خیار است.
- ماده ۴۱۹ و ۴۲۰ قانون مدنی در مبحث خیارات و احکام راجعه به آن
- ماده ۴۱۹ قانون مدنی تعیین مقدار غبن، شرایط معامله نیز باید منظور گردد.
- ماده ۴۲۰ قانون مدنی خیار غبن بعد از علم به غبن فوری است.
به معنای اینکه خیار غبن فوری است؛ بنابراین محض آگاهی و علم از غبن باید معامله را فسخ کند در صورت تاخیر در خیار غبن با توجه به شرایط معامله و ضرر و زیان طرف معامله ساقط می‌شود.
شما می‌توانید همین حالا با وکیل تلفنی متخصص امور قراردادها صحبت نمایید.
اسقاط کافه خیارات
اگر در متن برخی مفاد قراردادها توجه نمایید شاید عبارت (کافه اسقاط خیار) را مشاهده کرده باشید که احتمالا بدون توجه به معنای این عبارت به سادگی بگذرید و با امضا و قبول قرارداد حق فسخ خیارات را از خود ساقط نمایید. به همین جهت مشورت قبلی با مشاوره حقوقی ضروری می‌باشد.
اسقاط کافه خیارات ولو غبن
عباراتی است که در صورت اینکه فریب خورده در خرید و فروش (مغبون) در صورت آگاهی و علم به غبن، دیگر حق فسخ را ندارد؛ چون در قرارداد ضمن قبول عبارت اسقاط کافه خیار ولو غبن این حق را ساقط نموده است.
در اینجا کافه به معنای تمامی و همه موارد است و بار قطعیت معنایی دارد، خیار هم اختیار برهم زدن معامله و یا فسخ آن، غبن فاحش ضرر و زیان بسیار.
ماده ۴۲۱ قانون مدنی
اگر کسی که طرف خود را مغبون کرده است تفاوت قیمت را بدهد خیار غبن ساقط نمی‌شود مگر اینکه مغبون به اخذ تفاوت قیمت راضی باشد
به معنای اینکه اگر مشتری خواهان از بین بردن قرارداد (فسخ) باشد و فروشنده بگوید ما به التفاوت را پس می‌دهم ولی قرارداد از بین نرود، بازهم باعث از بین رفتن خیار غبن نمی‌شود و این خیار، همچنان برای مشتری وجود خواهد داشت و می‌تواند قرارداد را برهم بزند و تنها در صورتی موجب فسخ نشدن می‌شود که فروشنده به تفاوت قیمت راضی باشد.
در همین راستا می‌توانید همین حالا با مشاوره حقوقی آنلاین و برخط بنیاد وکلا گفتگو نمایید.
