تامین دلیل یعنی در امنیت قرار دادن دلیلی که احیانا در آینده برای اثبات دعوای احتمالی خواهان علیه خوانده مورد استناد قرار خواهد گرفت.
یعنی اگر این دلیل از بین رفت قابلیت استناد به آن دلیل در دعوایی که یا طرح شده یا در آینده ممکن است طرح بشود از بین نرود؛ مثلا از ملک مجاور به ملک خواهان آب سرایت کرده و موجب خسارت شده است.
اگر خواهان بخواهد منتظر رسیدگی دادگاه به این موضوع و صدور حکم به نفع خویش شود خسارات غیرقابل جبرانی به ملک او وارد خواهد شد؛ به همین دلیل خواهان از دادگاه تقاضای معرفی نماینده برای بررسی وضعیت ملک و کارشناس برای برآورد میزان خسارت وارده خواهد کرد.
چون باوراندن و قبولاندن دادگاه که این تعمیر به دلیل نفوذ آبی بوده که از ملک مجاور سرایت کرده و این هزینه‌هایی تحمیل شده بر خواهان به دلیل ورود این خسارت بوده ممکن است سخت باشد به همین خاطر، خواهان در جمع بین این دو منفعت احساس می‌کند که از دادگاه بخواهد نماینده‌ای را معرفی بکند تا وضعیت ملک را بررسی بکند و این وضعیت توسط نماینده دادگاه احراز بشود.
چنانچه لازم هست به درخواست متقاضی کارشناسی ضمیمه بشود که میزان خسارت وارده را هم برآورد بکند، در این صورت نماینده دادگاه به محل مراجعه می‌کند و حسب مورد اصل ورود خسارت را یا اگر خواهان درخواست کرد به درخواست او در معیت کارشناس میزان خسارت وارده را تعیین می‌کند.
سپس صورت مجلس تامین دلیل به امضای مأمور اجرای قرار و درخواست کننده و خوانده دعوا به خواهان تحویل داده خواهد شد تا علاوه بر تعمیر ملک بتواند دلایل خود را هم حفظ کرده و در آینده مورد استفاده قرار دهد.
یعنی اگر خواهان بخواهد در آینده طرح دعوا بکند یا اگر الان طرح دعوا کرد با ضمیمه کردن آن به دعوای اصلی راه را برای روند رسیدگی دادگاه هموار می‌کند و از آن تاریخ هم می‌تواند خسارت وارده را مرمت بکند و هزینه را انجام بدهد و بر اساس آن هزینه‌ها، هزینه‌ها را از خوانده دعوا مطالبه بکند.
چنانچه شخصی شاهدی داشته باشد که در آستانه خروج از کشور باشد یا این که امکان استماع شهادت او در آینده وجود نداشته باشد این شخص می‌تواند از دادگاه تقاضای استماع شهادت شهود را بنماید تا در آینده امکان استفاده از این شهادت وجود داشته باشد.
به همین دلیل قانونگذار مکانیزمی را برای در امنیت قرار دادن دلیل تحت عنوان تامین دلیل پیش‌بینی کرده که تحت شرایطی ذی‌نفع بتواند دلیل خودش را حفظ بکند یا وکیل ذی‌نفع به طرفیت او درخواستی مبنی بر محافظت از این دلیل بدهد.
نحوه طرح تقاضای تامین دلیل
- مطابق ماده ۱۵۱ ق.آ.د.م، متقاضی تامین دلیل باید به دادگاه درخواست دهد و این درخواست می‌تواند کتبی یا شفاهی باشد.
- مطابق ماده ۱۵۰ ق.آ.د.م، تقاضای تامین دلیل می‌تواند قبل از اقامه دعوا یا هنگام دادرسی مطرح گردد.
مرجع صالح برای درخواست تامین دلیل
شورای حل اختلاف است و در صورت تشکیل نشدن یا منحل شدن این شورا، دادگاه صالح است.
هرگاه درخواست تامین پیش از اقامه دعوا مطرح شده باشد، باید در دفتر ثبت دادخواست‌های دفتر کل دادگستری ثبت شده و سپس توسط مقام ارجاع به یک شعبه ارجاع گردد و شعبه هم آن را در دفتر ثبت دادخواست‌های خود ثبت کند؛ بنابراین درخواست تامین دلیل الزاما باید در برگ چاپی مخصوص نوشته شود.
در درخواست تامین دلیل چه به صورت کتبی چه به صورت شفاهی باید مشخصات درخواست کننده و طرف مقابل او ذکر شود.
طرف دعوا
یعنی شخصی که اگر دعوا اقامه شد دعوا به طرفیت او اقامه شده و اگر دعوا اقامه نشده و در آینده احتمالا اقامه خواهد شد طرف دعوای تامین خواسته کسی است که دعوای احتمالی هم علیه او اقامه بشود در نتیجه طرف دعوا کسی است که یا دعوا علیه او اقامه شده یا دعوا علیه او در آینده اقامه خواهد شد.
در تامین دلیل یکی از مطالبی که باید نوشته بشود اینست که دعوایی که در آینده طرح خواهد شد دارای چه موضوعی است؛ یعنی دعوای آینده خواسته اش چه می‌تواند باشد.
در همین مثالی که در نشت رطوبت گفته شد، موضوعی که برای دعوا در آینده وجود خواهد داشت، مطالبه خسارات ناشی از نشت رطوبت و نشت آب و نفوذ آب خواهد بود یا الزام به انجام تعمیرات. این موضوع هم باید در درخواست تامین دلیل ذکر بشود.
همچنین موضوع دعوایی که در آینده طرح خواهد شد و خواسته آن باید در درخواست تامین دلیل ذکر شود.
نحوه رسیدگی به درخواست تامین دلیل
هنگامی که دادخواست تامین به دفتر دادگاه تقدیم می‌شود، دفتر باید فورا آن را به نظر مرجع رسیدگی کننده (شورای حل اختلاف یا دادگاه) برساند. چنانچه دادخواست تامین دلیل، شرایط شکلی (مانند عدم پرداخت هزینه دادرسی) را نداشته باشد دادگاه قرار رد دادخواست را صادر خواهد کرد.
بر اساس ماده ۱۵۲ ق.آ.د.م، اگر شرایط شکلی وجود داشته باشد، برای صدور قرار نیاز به دعوت از طرف مقابل نیست اما برای اجرای قرار اگر طرف مقابل وجود داشته باشد باید از او دعوت به عمل آید.
اگر اتومبیلی در کنار خیابان پارک بود و رهگذری یا اتومبیل گذرایی از کنار آن رد شده و به آن آسیب وارد کرده برای اینکه این وضعیت حفظ بشود و میزان خسارت وارده مشخص شود لازم نیست که الزاما وارد کننده خسارت هم در همان زمان مشخص باشد، شخص از دادگاه درخواست تامین دلیل می‌کند.
مجری قرار تامین دلیل از این اتومبیل بازرسی می‌کند، وضعیت موجود را و خساراتی که ممکن است که به این اتومبیل وارد شده باشد را صورت مجلس می‌کند و در این مرحله نیاز نیست که خوانده دعوا الزاما مشخص باشد، اجرای تامین هم اگر خوانده احتمالی دعوای اصلی یا اصل دعوا در زمان اجرا مشخص نباشد طبیعتا احضار او هم خود به خود منتفی است اما در جایی که خوانده دعوا مشخص بود هم اصل بر این است که دادگاه او را احضار می‌کند.
با دریافت مشاوره حقوقی می‌توانید به این نکته برسید که عدم حضور طرف مقابل مانع اجرای تامین دلیل نخواهد بود یا در مواردی که موضوع فوریت داشته و منتظر ابلاغ ماندن باعث ورود خسارت می‌شود احضار طرف مقابل هم برای اجرای قرار تامین دلیل ضرورتی نخواهد داشت.
