آدمربایی، به عنوان یک عمل جرمی جدی و تخلف اجتماعی، نمونهای از رفتارهای ناپسند است که در جوامع مختلف تحت عنوان یکی از بدترین اقدامات انسانی شناخته میشود.
این پدیده از گذشتههای دور به عنوان یک جرم ویژه شناخته شده است و همواره با مجازاتهای سنگین و شدید همراه بوده است.
آدمربایی عمدتا به عنوان یک اقدام برای دستیابی به هدف خاصی مانند کسب و کارهای متخلف، انتقامگیری یا حتی فرار از مسائل مالی مورد استفاده قرار میگیرد.
این عمل به طور گسترده در اصطلاحات عامیانه و نیز در ادبیات حقوقی به نام آدمربایی شناخته میشود. در ادامه این مطلب به بررسی جرم آدم ربایی و حزئیات مربوط به آن پرداخته میشود.
آدم ربایی در قانون مجازات اسلامی
موارد حقوقی مرتبط با آدمربایی شامل مفاهیمی چون خطرناک بودن این جرم، تأثیرات ناشی از آن بر قربانیان و جامعه، و نحوه پیگیری و مجازات افراد متهم به این عمل میشوند.
همچنین، تاریخچه آدمربایی نشان میدهد که این جرم از زمانهای دور گذشته و در تمامی فرهنگها و جوامع، تحت نظر قوانین سخت و مجازات سنگین قرار گرفته است.
به عنوان یک امر جدی، آدمربایی نه تنها به زندگی افراد آسیب میزند بلکه به سلامت جامعه نیز آسیب میرساند. لذا، نقش قوانین، اجهادات حقوقی و اجتماعی در جلوگیری از این پدیده و تعیین مجازاتهای مناسب برای متخلفان بسیار حیاتی و حیاتبخش است.
ماده ۶۲۱ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی، که تصویب و اجرای آن به سال ۱۳۷۵ بازمیگردد، به صورت رسمی مقررات و پیشنویسهای مرتبط با جرم آدمربایی را بیان کرده است.
طبق این ماده و همچنین بند ب ماده ۱ قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب سال ۱۳۹۹، هرگونه عمل آدمربایی که به قصد مطالبه وجه یا مال، انتقامگیری یا هر منظور دیگر به عنف یا تهدید، به صورت شخصی یا توسط شخص دیگر انجام شود، تحت تعیین نرخ مجازات قرار میگیرد.
به این ترتیب، هر فرد متخلف به بیش از پنج تا ۱۰ سال حبس محکوم میشود، مگر در صورتی که جرم بدون استفاده از عنف یا تهدید انجام شده باشد؛ در این صورت مجازات حبس دو تا پنج سال معین خواهد شد.
این تنوع در مجازاتها بر اساس حداکثر تصویب شده در قانون، بسته به شیوه ارتکاب جرم، توجیههای قانونی و موارد دیگر اعمال میشود.
در صورتی که مجنیعلیه کمتر از پانزده سال تمام باشد یا ربودن توسط وسایل نقلیه انجام پذیرد یا به مجنیعلیه آسیب جسمی یا حیثیتی وارد شود، متخلف به حداکثر مجازات تعیینشده در این ماده محکوم خواهد شد.
همچنین، در صورت ارتکاب جرایم دیگر، به تصویب مجازات مرتبط با آن جرم نیز خواهد شد، تا اطمینان حاصل شود که عدالت به کمال آن اجرا شود.
شرایط برای تحقق جرم آدم ربایی
- اولین شرط برای تحقق جرم آدمربایی، منتقل کردن دیگری از مکانی به مکان دیگر است. این انتقال میتواند به صورت پنهانی و یا علنی انجام شود. در اینجا، مهمترین نکته این است که انتقال افراد باید بدون رضایت وی صورت گیرد.
به عبارت دقیقتر، ربودن به معنای اقدام به جابهجا کردن یا منتقل کردن شخص دیگر به یک محل دیگر است، و این عمل باید مطابق با حالت تعریف شده در قانون باشد.
- دومین شرط مهم در تحقق جرم آدمربایی، عدم رضایت شخص ربودهشده است. این بخش از تعریف نشان میدهد که جرم آدمربایی در زمانی اتفاق میافتد که فرد مورد نظر به خواسته خود جابهجا نشود و علاوه بر این، اجازه یا رضایت از این عملی که به وسیله فرد رباینده انجام میشود، ندهد.
با توجه به این تعریف، پیشنهاد میشود که مفهوم رفتار فیزیکی لازم برای تحقق جرم آدمربایی بر اساس این دو شرط اصلی، یعنی انتقال بدون رضایت به مکان دیگر و عدم رضایت شخص مورد نظر، مورد بررسی دقیقتری قرار گیرد.
با توجه به تعریف مشخص شده در قسمت قبل و برای بررسی دقیقتر مواردی که به آن اشاره شده است، نیاز است که به جزئیات این اقدامات و شرایط مرتبط با تحقق جرم آدمربایی پرداخته شود.
بستن در اتاق بر روی دیگری
ابتدا باید تأکید کرد که فعالیتهایی همچون بستن در اتاق بر روی دیگری یا همراهکردن دیگری با خود، در صورتی که به رضایت او صورت گیرد، جزء جرم آدمربایی محسوب نمیشوند.
این رضایت میتواند به هر شکلی اعلام شود و در صورت وجود، اقدام به عنف یا تهدید در این موارد محروم از اعتبار است.
فریب در آدم ربایی
در مقابل، رضایت اولیه در مواقعی که با فریب همراه باشد یا در شرایطی که فرد مورد نظر به دلیل بیهوشی یا در وضعیت خواب قادر به مخالفت نباشد، میتواند تحت حکم عدم رضایت قرار گیرد.
مثالی را در نظر بگیرید که، نمایانگر این موضوع است که در صورتی که یک نفر خود را به عنوان راننده سرویس مدرسه جا بزند و کودکی به تصویر کودکانی که سوار اتومبیل میشوند، انگیزهای خاص را در او ایجاد کند تا باور کند که با رضایت و اطمینان خود کودکان را به خودروی خود جلب کرده است.
در نتیجه، موارد مطرح شده نشان دهنده پیچیدگیهای مختلف در تفسیر تعریف قانونی جرم آدمربایی هستند. این امور نشان میدهد که برای ارزیابی یک واقعه به منظور تعیین وجود یا عدم وجود جرم آدمربایی، نیاز به تحلیل دقیق شرایط موجود، وضعیت افراد و رضایت آنها داریم.
رفتارهای همراه با تهدید و عنف در حین ارتکاب جرم آدم ربایی
رفتارهای همراه با تهدید و عنف در حین ارتکاب جرم آدمربایی، یکی از عوامل کلیدی در تحقق این جرم محسوب میشود.
طبق تعریف قانونی در ماده ۶۲۱ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی، اگر رباینده با استفاده از تهدید و عنف، قربانی را به گونهای ترسناک متقاعد کند که از روی ترس، به نظر میرسد که مقاومت نکند و با او همراه شود، در این صورت جرم آدمربایی به انجام رسیده و متخلف مورد مجازات قرار میگیرد.
در این سناریو، تهدید و عنف به عنوان ابزارهایی برای ترغیب قربانی به همراهی با رباینده مورد استفاده قرار میگیرند. این اقدامات بدیهی است که عدم مقاومت قربانی ناشی از ترس و هرج و مرج ترتیب داده شده توسط رباینده است.
دادن وعده و وعید به قربانی
همچنین، مورد دیگری که در تعریف آدمربایی مطرح شده است، مرتبط با دادن وعده و وعید به قربانی است. اگر رباینده وعدهای دهد و قربانی را ترغیب به همراهی با خود کند، اما سپس این وعده اجرا نشود، متاسفانه در این شرایط جرم آدمربایی تحقق نمییابد.
مثالی را در نظربگیرید که، نشاندهنده این امر است که وعده ازدواج توسط پسر، ممکن است انگیزهای برای دختر باشد تا با او همراه شود، اما اگر پس از انجام وعده این اقدام انجام نشود، آدمربایی محسوب نخواهد شد.
در ادامه، در مورد اشتباه در قربانی جرم نیز، اگر رباینده به عنوان نتیجه اشتباهی در مورد هویت و ویژگیهای قربانی که انتخاب کرده است، اشتباه کند، مثلا فرزند یک فرد ثروتمند را به جای فرزند فقیری برباید، باز هم جرم آدمربایی صورت میپذیرد. این نشان میدهد که در تعیین جرم آدمربایی، اشتباه در انتخاب قربانی نیز موجب تحقق جرم میشود.
در نهایت، بررسی این موارد نشان میدهد که در حین ارتکاب جرم آدمربایی، عوامل مختلفی نقش میبازند و این جرم تحت شرایط مختلفی اتفاق میافتد. به همین دلیل، تشخیص دقیق و معنادار در مواجهه با این اقدامات ضروری است تا عدالت به صورت کامل حاکم شود.
رابطه سببی یا نسبی در آدم ربایی
صرف وجود رابطه سببی یا نسبی، همچنین حضور رابطه زوجیت، مانع ارتکاب جرم آدمربایی نمیشود. این اصل در مفهوم حقوقی به عنوان عدم انحراف از مسئولیت جنایی بهحساب میآید و تعیین جرمورزی بر اساس این اصل به ویژه در مواقعی که ارتکاب جرم به وسیله اشخاص مرتبط به یکدیگر اتفاق بیفتد، از اهمیت خاصی برخوردار است.
در این راستا، حتی اگر زوج یا همسری از یکدیگر متارکه کنند، وجود رابطه سببی یا نسبی بین آنها یا حتی حفظ رابطه زوجیت نمیتواند از ارتکاب جرم آدمربایی جلوگیری کند.
به عبارت دقیقتر، اگر یکی از افراد، که تحت حضانت طرف مقابل قرار دارد، توسط دیگری ربوده شود، به تعبیر قانون، جرم آدمربایی انجام شده و متخلف مورد مجازات قرار خواهد گرفت.
مباشرت مجرم در ارتکاب جرم
یک نکته مهم دیگر در اینجا این است که برای تحقق جرم آدمربایی، مباشرت مجرم در ارتکاب جرم ضروری نیست. به عبارت دیگر، رباینده نیازی به اینکه شخصا شخص مورد نظر را برباید، ندارد؛ بلکه میتواند «توسط دیگری» این عمل را انجام دهد.
به عنوان مثال، اگر فردی دیوانهای را تحت تأثیر قرار داده و او را ترغیب به رباییدن کودکی کند، همچنان مجرم اصلی که این ترتیبات را برگزیند و اجرا کند، مورد مجازات قرار میگیرد.
از این رو، در دادرسی و قضاوت در موارد مرتبط با جرم آدمربایی، لازم است که مسائل مرتبط با روابط و مبانی جنایی مورد بررسی دقیقتری قرار گیرند تا عدالت به بهترین شکل ممکن اجرا شود. این اصول حقوقی مهم به منظور حفظ حقوق و امانت اجتماعی، تعیین مسئولیت جنایی و تضمین عدالت در جامعه از اهمیت فراوانی برخوردارند.
آدمربایی به عنوان یک جرم آنی
آدمربایی به عنوان یک جرم آنی و بلافصل، مورد تعریف حقوقی قرار گرفته است که به محض ارتکاب این عمل توسط رباینده، جرم محقق میشود. به عبارت دیگر، استمرار رفتار رباینده پس از انجام آدمربایی شرط ضروری نیست تا جرم تکمیل شود.
اگر رباینده پس از ارتکاب جرم، قربانی را مخفی کند یا در مکانی ناشناخته نگه دارد، جرم دیگری تحت عنوان جرم توقیف یا مخفی کردن غیرقانونی محسوب خواهد شد. این عمل نهتنها نمایانگر ادامه فعالیت جنایی است بلکه با تعطیلی رفتار جرمآمیز، ابعاد جدیدی از نقض قوانین پدیدار میکند.
در آن دسته از جرایم که با عناصر روانی همراه هستند، آدمربایی یک جرم عمدی محسوب میشود. به عبارت دقیقتر، مرتکب باید «قصد ربودن انسان زندهای را بر خلاف میل او» داشته باشد.
این نکته مهم از طریقی است که مشخص میکند جنبه عمدی این جرم وارد شده است و عامل ارتکاب جرم بدون رضایت یا میل قربانی به دلیل آدمربایی اقدام به اجرای این عمل خطرناک میکند.
در پایان، اصطلاحات حقوقی و تفسیر نقاط گوناگون جنایی، بیانگر اهمیت دقیق در بررسی جرم آدمربایی از هر جهتی است.
همچنین، نکته اخلاقی آن که هرگونه انجام این جرم بیاحترامی به حقوق اساسی انسانی و تجاوز به امانت اجتماعی است، این موضوع را به یک مسئله جدی و اجتماعی تبدیل کرده و ایجاد حکومت عدل و امنیت را از طریق اعمال قوانین و تأمین حقوق افراد، ضروری میسازد.
انگیزه مرتکب از ربودن
در حوزه حقوق جزایی، انگیزه مرتکب از ربودن، اگرچه بر اساس بسیاری از نظریهها اثرگذار نیست، اما داشتن انگیزهای شرافتمندانه ممکن است تأثیر مثبتی بر تخفیف مجازات مرتکب داشته باشد. این امر نشاندهنده اهمیت تشخیص انگیزهها و شرایط محرک برای بهبود عدالت در پروسه قضایی است.
اگر کسی به تازگی شروع به ربودن دیگری کند و در اجرای خواستههای خود موفق نشود، این اقدام به عنوان شروع به جرم آدمربایی در نظام قانونی محکوم میشود.
این تفاوت حقوقی از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا این امکان را فراهم میکند تا نقض قانونی شروع به جرم تشخیص داده شود حتی اگر اقدام نهایی به موفقیت منجر نشده باشد.
به عنوان مثال، فرض کنید که یک فرد با هدف به زور آوردن فرد دیگری به خودرو، اقدام به این کار میکند. اگر این فرد به دلیل مقاومت شدید فرد مورد نظر یا به عنوان نتیجه اقدام بهموقع فرد مورد نظر از خودرو پریده و اقدام به فرار کند، عمل این آدمربا تا آن لحظه که موفق به اجرای خواسته نشده است، در حد شروع به جرم آدمربایی محسوب میشود.
این تعریف دقیق و واضح از مرحله شروع جرم، اهمیت بیشتری به پروسه قضائی میافزاید و به افراد حق طلبیدن از حقوق خود را تضمین میکند.
ماده ۱۲۲ قانون مجازات اسلامی که در سال ۱۳۹۲ مصوب شده است، به طور وافر و جامع، اقدامات مختلف مرتبط با جرم آدمربایی را تنظیم کرده است. این ماده، مفاد و جزئیات مجازات مرتبط با شروع به جرم آدمربایی را به دقت بررسی و تعیین کرده است.
با توجه به نوع جرم آدمربایی، مجازات معین میشود. به عنوان مثال، اگر شخصی به شروع به آدمربایی همراه با عنف و تهدید متهم شود، بر اساس بند ب ماده ۱۲۲ قانون مجازات اسلامی، به مجازات تحمل بیش از ۲ تا ۵ سال حبس محکوم میشود.
در اینجا، مفهوم شروع به جرم آدمربایی بهصورت دقیقتر مورد بحث قرار گرفته و با توجه به اجزای این جرم، مقررات قانونی تنظیم شدهاند. عناصری نظیر عنف و تهدید در تعیین مجازات تأثیرگذار هستند و این اصول حقوقی به منظور حفظ امنیت و عدالت در جامعه به کار میروند.
از اهمیت این قانون مصوب، تعیین و تضمین مجازات مناسب برای اعمال جرمی چون آدمربایی به منظور جلوگیری از این گونه رخدادها و افزایش ایمنی جامعه استفاده میشود. این اقدامات حقوقی نقش مهمی در ارتقاء اصول عدالت، حمایت از حقوق انسان و پیشگیری از ارتکاب جرمهای جدی در جامعه دارند.
عوامل تشدیدکننده مجازات آدمربایی
عوامل تشدیدکننده مجازات آدمربایی، طبق ماده ۶۲۱ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵، با تأکید بر ایجاد امنیت در جامعه و حمایت از حقوق انسان، مشخص شدهاند.
این عوامل که تاثیرگذاری مستقیم بر مجازات مرتکبان جرم آدمربایی دارند، عبارتاند از:
سن مجنیعلیه
اگر سن مجنیعلیه کمتر از پانزده سال شمسی باشد، بدون توجه به جنسیت (دختر یا پسر) و آگاهی یا ناآگاهی رباینده از سن قربانی، مجازات تشدید میشود. این تدابیر به منظور حفاظت از افراد زیر سن قانونی و ارتقاء اصول عدالت اجتماعی معین شدهاند.
ربودن با استفاده از وسیله نقلیه
اگر عمل ربودن با استفاده از هر نوع وسیله نقلیه از جمله زمینی، دریایی یا هوایی صورت گیرد، مجازات تشدید میشود. این تدابیر با هدف جلوگیری از ارتکاب جرم آدمربایی با استفاده از وسایل حمل و نقل مختلف در جامعه تعبیه شدهاند.
وارد کردن آسیب جسمی یا حیثیتی به قربانی
اگر رباینده آسیبی به قربانی وارد کند، بدون تفاوت در نحوه و ناشی از عملیات ربایش، مجازات تشدید میگردد. این اقدامات در راستای تقویت حقوق انسان و حفظ امنیت جامعه اعمال میشوند.
لازم به ذکر است که آسیب، توأم یا مرتبط با جرم آدمربایی باید باشد تا موجب تشدید مجازات گردد. به عبارت دیگر، اگر مجنیعلیه به دلیل عوامل دیگری آسیب ببیند که در ارتباط مستقیم با عملیات آدمربایی نباشد، تشدید مجازات اعمال نمیشود.
علاوه بر این، نقض قانون به وسیله خود رباینده یا اشخاص دیگر نیز موجب تشدید مجازات خواهد شد. این اصل به حفظ حقوق مجنیعلیه و تحقق عدالت در مواجهه با عوامل جانبی جرم میپردازد.
این تدابیر حقوقی نه تنها به تقویت نظام حقوقی جامعه کمک میکنند بلکه ایمنی و حفاظت از افراد را در برابر جرم آدمربایی تضمین میکنند و از این گونه جرمهای جدی در جامعه پیشگیری مینمایند.
صورتهای خاص آدمربایی
صورتهای خاص آدمربایی که توسط قانونگذار به طور جداگانه مورد توجه قرار گرفتهاند، نقاط خاصی از این جرم را پوشش داده و جرمهای خاصی را تعیین کردهاند.
در این راستا، دو صورت خاص آدمربایی که در قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵ بیان شدهاند به شرح زیر هستند:
ربودن نوزاد
مطابق ماده ۶۳۱ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی، هر کس که نوزادی را که تازه متولد شده است، بدزدد یا مخفی کند یا او را به جای طفل دیگری یا متعلق به زن دیگری غیر از مادر طفل قلمداد کند، به حبس از ۶ ماه تا ۳ سال محکوم خواهد شد.
در صورتی که اثبات شود که نوزاد مزبور مرده بوده است، مرتکب به جرم مذکور با جزای نقدی از ۱۰۰ هزار تا ۵۰۰ هزار پس از احکام حبس محکوم خواهد شد. این تدابیر با هدف حفظ حقوق نوزادان و پیشگیری از جرم ربودن نوزادها در جامعه وضع شدهاند.
مخفی کردن اموات
ماده ۶۳۵ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی، جرم مخفی کردن اموات را مورد تعقیب قرار داده است. هر کسی که بدون رعایت نظامات مربوط به دفن اموات، جنازهای را دفن کند یا سبب دفن آن شود یا آن را مخفی کند، با جزای نقدی از ۱۰۰ هزار تا یک میلیون محکوم خواهد شد.
این تدابیر به منظور حفظ نظم و احترام به اموات، و همچنین جلوگیری از عملیات مخفی کردن اموات و خلاف قوانین مربوط به دفن ایجاد شدهاند.
صورتهای خاص آدمربایی در این دو حالت نمونهای از دقت و شفافیت قانونگذار در حفظ حقوق افراد و حفظ نظم اجتماعی هستند. این تدابیر با توجه به ماهیت و خطرناکی این جرمها، موجب تشدید مجازات جرمانگاران در این زمینه میشوند.
دادگاه کیفری برای رسیدگی به جرم آدمربایی
مرجع صالح برای رسیدگی به جرم آدمربایی عادی بهطور رسمی و علمی مشخص شده است. در این راستا، ماده ۶۲۱ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵ به وضوح تعیین کرده است که دادگاه کیفری دو به عنوان مرجع اصلی برای رسیدگی به جرم آدم ربایی عادی است.
این دادگاه در مواردی که مجازات قانونی برای جرم آدمربایی کمتر از ۱۰ سال حبس باشد، از صلاحیت رسیدگی به این پروندهها برخوردار است.
به عبارت دیگر، زمانی که جرم آدمربایی مشمول ماده ۶۳۱ باشد و مجازات تعیینشده برای آن کمتر از ۱۰ سال حبس باشد، دادگاه کیفری دو به عنوان مرجع اصلی و صالح برای رسیدگی به این جرم ایفای نقش میکند.
این نهاد قضایی به وسیله تعیین قضات متخصص و تجربهدار در زمینه کیفری، بر اساس قوانین و مقررات مربوطه، وظیفه رسیدگی به پروندههای آدمربایی را بر عهده میگیرد.
از این رو، مرجعیت دادگاه کیفری دو در این زمینه به عنوان محیطی متخصص و صالح برای اجرای عدالت در جرم آدمربایی عادی تأکید شده و بر اساس اصول کیفری مربوطه اقدام به ارزیابی و صدور حکم نموده و به اجرای عدالت میپردازد.
مشاوره حقوقی و کیفری بنیاد وکلا
بنیاد وکلا با در دستداشتن حقوقدانان مجرب و با تجربه، آماده به ارائه مشاوره حقوقی و دفاع حقوقی در تمامی زمینهها است. تیم ما از وکیل و متخصصین کیفری با تجربه تشکیل شده است که با آگاهی به آخرین تحولات حقوقی، به مشتریان خود بهترین خدمات حقوقی را ارائه میدهند.
برای هر گونه سوال یا نیاز به مشاوره حقوقی، با ما تماس بگیرید. حقوق شما کاملا محفوظ و انواع مشاورههای آنلاین و تلفنی در بنیاد وکلا تضمینشده است.