حقوق پزشکی و به دنبال آن جرایم پزشکی از جمله ابعاد مدرن دنیای حقوق است که به بررسی همه جانبه روابط پزشک معالج و بیمار می‌پردازد.
مواردی که افشا اسرار بیماران مجاز دانسته شده
- مقامات اداری دولتی: کارکنان بیمار و مدت استراحت، از کار افتادگی یا معافیت از کار.
- شرکت‌های بیمه‌ای: مدت بیماری، میزان از کار افتادگی، هزینه درمانی، نوع حادثه و میزان صدمه وارده.
- شرکت‌های بیمه عمر: نتایج معاینه دقیق اشخاص از نظر وضع جسمانی و روانی آنان در اوراق چاپی توسط پزشک تیم پر شود. این اطلاعات نباید در دسترس دیگران قرار گیرد.
- دادگاه‌ها و محاکم: باید به سوالات قاضی به طور صریح پاسخ داده شود. در این شرایط، رازداری جنبه اختفای جرم را دارد.
- کسان بیمار: سیر بیماری مشی درمان، رژیم غذایی، محیط بیمار، پیش بینی آینده و فرجام او باید به اطلاع بستگان بیمار برسد تا بیمار و طبیب بتوانند از کمک‌های آن‌ها در سلامت بیمار استفاده کنند, اگرچه بیمار مجنون و سفیه یا صغیر باشد باید در جریان قرار گیرد. در صورتی بیمار عاقل و بالغ باشد و نخواهد کسان او در معرض اسرارش قرار گیرند در صورتی که خطر جانی برای وی داشته باشد باید بستگان بیمار مطلع باشند.
رضایت نامه و برائت نامه
هرگونه اقدام درمانی و تشخیص باید با رضایت بیمار باشد، مگر موارد اضطراری.
سه نوع رضایت نامه وجود دارد:
- تلویحی: مریضی که به مطب پزشک مراجعه و ویزیت پرداخت نماید تلویحا رضایت به معاینه بدنی داده است (معاینه قلب و ریه و نبض و درجه حرارت).
- ابرازی: معاینه ناحیه تناسلی و نشیمنگاه باید به اطلاع بیمار برسد و بیمار رضایت خود را اظهار نماید.
- کتبی: هنگام عمل‌های جراحی یا بستری
در صورتی که جنسیت بیمار و پزشک یکی نباشد، باید معاینه در حضور یکی از محارم و یا یک همجنس بیمار، انجام شود.
شرایط لازم برای رضایت دهنده
عاقل و بالغ: اگر بیمار صغیر و سفیه باشد، ولی یا قیم وی باید رضایت دهد. در موارد اضطرار، نیاز به ولی و قیم شخص نمی‌باشد بلکه به اطلاع همراه او برسد.
در موارد قطع عضو، چنانچه کسان بیمار نباشند، شورای پزشکی سه نفره یا پزشک تنها به همراه همکاران درمانی پزشک، تصمیم خواهند گرفت.
چنانچه نیاز به درمان جراحی فوری یا طبی باشد و بیمار حاضر به انجام آن نباشد به طوری که بیمار در معرض خطر جدی باشد یا امکان سرایت به دیگران وجود داشته باشد، پزشک یا مسئولان بیمارستان باید مقامات قضایی و انتظامی را در جریان قرار دهند.
در برخی موارد علاوه بر رضایت بیمار، رضایت فرد دیگری لازم است مثل بستن لوله‌ها و سقط طبی که نیاز به رضایت شوهر است. این جز نکاتی است که وکیل جرایم پزشکی به شما گوشزد خواهد کرد.
شرایط رضایت نامه معتبر
- بیمار باید عاقل و بالغ باشد، در غیر این صورت ولی یا قیم وی رضایت نامه را تنظیم نماید.
- بیمار یا ولی در جریان کامل بیماری مسیر آن، نوع عمل، بی هوشی و عوارض آن قرار گیرند و متوجه باشند به چه چیز رضایت می‌دهند.
- رضایت نامه ساده و روشن باشد.
- رضایت نامه با زور و تهدید اخذ نشود.
مواردی که رضایت لزومی ندارد:
- دانش آموزان از نظر بهداشتی
- زندانیان و اردوهای آموزشی و کار
- مسافران خارج از کشور در مراحل اپیدمی بیماری
- کسبه، متقاضیان ازدواج، تهیه کنندگان مواد غذایی
- مصدومین و بیماران اورژانس و اقدام کنندگان به خودکشی جهت نجات آن‌ها.
- اهالی یک منطقه در صورت وجود بیماری مسری
- متهمان و ارجاع شدگان به پزشکی قانونی
برائت نامه
پزشکان را از هرگونه مسئولیت در قبال عوارض و خسارتی که در نتیجه اقدامات درمانی و تشخیص عارض می‌شود، مبرا می‌نماید. البته نوع و موضوع برائت و تنظیم آن حاوی نکات دقیقی است.
علی رغم اخذ برائت نامه، چنانچه پزشک در سیر اقدامات درمانی تشخیص قصور کرده باشد باید پاسخگو باشد.
گواهی پزشکی
پزشکان دارای جایگاه خاصی هستند. شیوه درمانی و توصیه آن‌ها برای بیمار و بستگانش حجت است. لذا متون و گواهی‌های پزشکان در مورد اشخاص حقیقی و حقوقی به منزله سندی معتبر مورد پذیرش و استناد است.
پس امانتداری، دقت، رعایت موازین علمی اخلاقی توسط آنان الزامی است. این گواهی‌ها ممکن است فردی را معاف از کار، تحصیل، نظام وظیفه نموده، حضور در دادگاه یا پرداخت دیون کند.
صدور گواهی خلاف، سبب پایمال شدن حقوق افراد و جامعه و سبب عدم اعتماد به جامعه پزشکی می‌شود، حتی خود شخص گیرنده گواهی. این مورد از موارد جرایم پزشکی می‌باشد.
صدور گواهی به درخواست شخص یا استعلام مراجع رسمی صادر می‌شود و شامل:
- معافیت از خدمت نظام
- استخدام یا از کار افتادگی
- مسابقات ورزشی و مسافرت به خارج
- تامین هزینه درمان جهت بیمه
- ولادت و فوت
- مسافرت هوایی
- رانندگی
- کودکان جهت مهدکودک و مدرسه
- عدم ابتلا به بیماری مسری
- به درخواست مراجع قضایی
- قبل از ازدواج
- تزریق واکسن
- شرایط صدور گواهی
- احراز هویت فرد
- خوانا و غیرقابل تحریف بودن گواهی
- ثبت مشخصات دقیق صادرکننده
- زمان صدور گواهی
- صدور دو نسخه از گواهی یکی برای پزشک و دیگری جهت بیمار
- زمان استراحت پزشکی، تاریخ شروع کسالت و سایر مشخصات واضح باشد.
گواهی‌های خلاف واقع شامل جعل گواهی، گواهی خلاف واقع توسط پزشک و در نهایت خسارت به شخص ثالث در نتیجه صدور گواهی می‌شود.
مرگ مغزی
مغز به عنوان مرکز فرماندهی، مسئول بسیاری از اعمال عالیه حیاتی است. حافظه، هوش، حواس مختلف و اعصاب دوازده گانه، عواطف، ساختار شخصیتی، تفکر، کنترل و تنظیم اعمال تنفسی و قلبی در مغز جای دارد.
مغز جهت ادامه حیات نیاز شدید به جریان خون مداوم و منظم و رسیدن اکسیژن دارد. برخلاف سایر بافت‌ها در صورت ایجاد نقص کمبود اکسیژن، مغز و از بین رفتن سلول های مغزی قادر به بازسازی نمی‌باشد. در صورت کمبود اکسیژن به مدت ۵-۳ دقیقه مغز دچار آسیب شدید و جدی خواهد شد و مرگ سلول‌های مغز غیرقابل بازگشت است.
مرگ مغزی از دست رفتن اعمال عالیه مغز می‌باشد که ممکن است ناشی از آسیب شدید به مغز، نیم‌کره‌های مخ و ساقه مغز باشد و مرگ آن‌ها را به دنبال داشته باشد. پس از گذشت اندکی، سیستم قلبی تنفسی از کار افتاده و مرگ قطعی بوجود می‌آید.
بین مرگ مغزی و مرگ قطعی فاصله ای ایجاد می‌کنند. در ICU امروزه به کمک دارو و تجهیزات پزشکی در حقیقت با اینکه عملکرد عالیه مغز از بین رفته اعمال سایر ارگان‌ها و جوارح ادامه دارد، با توجه به اینکه امکان بازسازی و پیوند مغز وجود ندارد اعم از تکنولوژی یا مبانی اخلاقی پزشکی مرگ قطعی اجتناب ناپذیر است.
پس چنانچه مرگ مغزی مشخص شد، نکته اساسی پیوند اعضایی مانند قلب، کبد، کلیه، ریه، مغز استخوان، لوزالمعده و سایر اعضاء و بافت‌های بدن می‌باشد که به شرط سالم بودن از بدن بیمار خارج شده و به بیماران لاعلاج که درمان آن‌ها صرفا پیوند است پیوند شده سبب ادامه حیات آن‌ها می‌شود.
اولین پیوند کلیه در ایران در سال ۱۳۷۴ انجام شد. در شرایط فعلی انجام پیوند با توجه به مصوبه مجلس انجام می‌شود که پزشکان قانونی در تمام مراحل بررسی و تایید مرگ مغزی، کالبد گشایی و معاینه فرد دهنده عضو، شرکت فعال دارند.
در صورت نیاز به دریافت مشاوره حقوقی جرائم پزشکی می‌توانید از متخصصین کیفری ما در بنیاد وکلا استفاده نمایید.
