تحصیل مال نامشروعکیفری (جرائم)

بررسی جرم اختلاس بر مبنای قانون تشدید مجازات مرتکبین

متاسفانه یکی از جرایم مهمی که دربیشتر  جوامع به وقوع می ‌پیوندد و رسانه ها و جراید نیز آن را به دقت مورد بررسی و کاووش قرار میدهند جرمی بنام اختلاس است ، در واقع اختلاس عملی غیر از کلاهبرداری، سرقت و خیانت در امانت است .  قانونگذار در قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری ،  این جرم را تعریف نموده و مجازاتهای آن را نیز بیان کرده است . برای تحقق جرم اختلاس باید سه عنصر قانونی، مادی و معنوی آن در کنار هم قرار بگیرند تا جرم اختلاس محقق گردد. در این مقاله تلاش میکنیم ضمن بررسی دقیق و موشکافانه جرم اختلاس و شرایط تحقق آن، مجازات قانونی این جرم را نیز مورد بررسی قرار دهیم.

اختلاس به چه معناست ؟

اختلاس یکی جرم مالی کیفری است  و بدین معناست که کارکنان دولت، وجوه نقد یا غیر نقد، مطالبات، حواله‌ جات، سهام یا اسناد و اوراق بهادار و یا سایر اموالی را که به هر یک ‌از سازمانها و مؤسسات دولتی تعلق دارد و به حسب وظیفه این کارکنان، به آن ها سپرده شده است، به نفع خودشان و یا دیگران برداشت کرده و تصاحب  مینمایند.

مرتکبان جرم اختلاس از دیدگاه قانون چه کسانی هستند؟

کسانی که مرتکب جرم اختلاس میشوند حتما باید از کارمندان دولت باشند و اگر افرادی غیر از کارمندان خود دولت، مرتکب چنین جرایمی شوند، اتهام این افراد اختلاس نیست و تحت عناوین دیگر با آن ها برخورد قانونی صورت می گیرد.

ماده ۵ قانون مجازات مرتکبین اختلاس و ارتشاء و کلاهبرداری، مرتکبان جرم اختلاس را مشخص نموده اند که عبارتند از:

  • کارمندان کلیه ادارات و سازمانهای دولتی
  • کارمندان کلیه شوراها و یا شهرداریها
  • کارمندان کلیه مؤسسات و شرکتهای دولتی و یا وابسته به دولت
  • کارمندان نهادهای انقلاب اسلامی
  • کارمندان دیوان محاسبات کشور
  • کارمندان مؤسساتی که با حکایتهای  دولت اداره می شوند
  • دارندگان پایه های قضایی
  • کارکنان قوای سه گانه
  • کارکنان نیروهای مسلح
  • مامورین به خدمات عمومی اعم از رسمی یا پیمانی و غیررسمی

چه عناصری تشکیل دهنده جرم اختلاس هستند؟

الف):عنصر معنوی جرم اختلاس:

عنصر معنوی به معنای قصد و نیت مجرمانه انجام هر عملی می باشد. چنانچه فردی قصد و نیت مجرمانه جهت ارتکاب جرم اختلاس داشته باشد، قطعا عنصر معنوی این جرم شکل گرفته است.

ب):عنصر مادی جرم اختلاس:

عنصر مادی به معنای انجام عملی فیزیکی است که ارتکاب کننده هر جرمی به وسیله آن، جرم مورد نظر خویش را به انجام میرساند. به عبارتی عنصر مادی جرم اختلاس، برداشتن و تصاحب اموالی است که قبلا به کارمند دولت برحسب وظیفه او سپرده شده است.

ج):عنصر قانونی جرم اختلاس:

وقتی در قانون، جرمی مورد شناسایی قرار میگیرد و برای آن جرم، مجازات تعیین می شود، این امر به این معناست که جرم مذکور دارای ضمانت اجراست.

در مورد جرم اختلاس نیز قانون گذار در ماده ۵ قانون مجازات مرتکبین اختلاس و ارتشاء و کلاهبرداری، مجازات جرم اختلاس را بیان داشته، که البته عنصر قانونی این جرم هم، همین موضوع می باشد.

شرایطی که باعث ایجاد جرم اختلاس میشود؟

حتما لازم است که مرتکب جرم اختلاس از کارمندان دولت اعم از رسمی و پیمانی و یا قراردادی باشد.

لازم است که عمل تصرف اموال وبرداشتن آنها ،حتما نسبت به اموال دولتی صورت گیرد و اگر فردی اموال شخصی دیگری را تصاحب یا به صورت غیر قانونی مال خود نماید، عنوان اختلاس صادق نیست.

باید اموال دولتی که تصاحب و برداشت می شود برحسب وظیفه به کارمند دولت سپرده شده باشد و وظیفه حفاظت و نگهداری از اموال مزبور بر عهده کارمند دولت باشد.

باید قصد و نیت عامدانه یا همان سوء نیت در تحقق این عمل مجرمانه وجود داشته باشد.

همانگونه که ذکر شد، منظور از اموال دولتی هر نوع وجوه، اسناد، حوالجات، و همینطور هر نوع مال منقول و غیر منقول می باشد.

تعیین مجازات جرم اختلاس به چه عواملی بستگی دارد ؟

مجازات جرم اختلاس به میزان برداشت و تصاحب این اموال توسط فرد اختلاس کننده بستگی دارد.

الف): در صورتیکه میزان اختلاس تا پنجاه هزار ریال باشد، مرتکب به شش ماه تا سه سال حبس و همینطور شش ماه تا ‌سه سال انفصال موقت محکوم می گردد.  همچنین مرتکب علاوه بر  اینکه وجه یا مال ‌مورد اختلاس را بایدبه دولت رد رد نماید،  محکوم به جزای نقدی معادل دو برابر  مبلغ اختلاس نیز خواهد شد.

ب): در صورتیکه میزان اختلاس بیش از۵۰  هزار ریال باشد، مرتکب به دو تا ده سال حبس و همینطور انفصال دایم از خدمات دولتی محکوم می گردد. در این مورد نیزمرتکب علاوه بر  اینکه وجه یا مال‌مورد اختلاس را بایستی به دولت بازگرداند،  محکوم به جزای نقدی معادل دو برابر  مبلغ اختلاس هم می گردد.

سوال:اگر فرد اختلاس کننده در هنگام ارتکاب به جرم اختلاس مرتکب جرایم دیگری مثل جعل گردد، چگونه مجازات او تعیین خواند شد؟

پاسخ: عمل اختلاس در صورتیکه توام با جعل سند و نظایر آن ها باشد در میزان مجازات فرد به شرح ذیل تاثیر گذار خواهد بود:

در این مواقع چنانچه اختلاس تا پنجاه هزار ریال باشد مرتکب به دو تا پنج سال‌حبس و همچنین به یک تا پنج سال انفصال موقت از خدمات دولتی محکوم خواهد شد.

چنانچه  میزان مبلغ مورد اختلاس بیش از مبلغ ۵۰ هزار ریال باشد مختلس به هفت تا ده سال حبس و همینطور به انفصال دایم از خدمات دولتی  محکوم  خواهد شد.

لازم به ذکر است که در هر دو صورت فوق، مختلس باید مال اختلاس شده را به دولت برگردانده و معادل دو برابر مبلغ مورد اختلاس را نیز به عنوان جریمه پرداخت نماید.

معاونت در جرم اختلاس:

معاون جرم به فردی گفته می شود که انجام جرم را به هر روشی تسهیل نماید. معاونت ممکن است از طریق فراهم آوردن وسایل ارتکاب جرم، تطمیع ، تحریک، تهدید و… ایجاد گردد. مجازات معاون در جرم اختلاس یک یا دو درجه پایین تر از مجازات خود مختلس اصلی می باشد.

شریک در جرم اختلاس:

هرگاه در ارتکاب یک جرم، بیش از ۳ نفر مشارکت نمایند و جرم مستند به عمل همگی آن ها باشد، شرکت در جرم مطرح می گردد و مجازات هر کدام از شرکت کنندگان در جرم اختلاس، مجازات فاعل مستقل آن جرم خواهد بود.

افرادی که با یکدیگر در ارتکاب جرم اختلاس مشارکت می نمایند، عنوان اتهامی اختلاس مشدد صدق می نماید.

آیا امکان تخفیف در مجازات اختلاس وجود دارد؟

جرم اختلاس از جمله جرایمی است که جامعه را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد و بسیاری از افراد بر این عقیده هستند که این جرم نباید مشمول تخفیف مجازات گردد. اما قانون گذار چنین مقرر داشته است که اگر مرتکب جرم اختلاس پیش از اینکه کیفرخواست دادستان بر علیه وی صادر گردد، تمام وجه یا مال مورد اختلاس را ، مسترد نماید، در این صورت دادگاه او را از تمام یا قسمتی از جزای‌نقدی جرم مزبور معاف خواهد نمود.

همچنین دادگاه در این مواقع اجرای مجازات حبس را نیز معلق  می نماید، اما در مورد حکم انفصال، قانون گذار بسیار جدی برخورد نموده است  و حکم انفصال را مشمول تخفیف مجازات ندانسته و در هر صورت بر علیه مختلس اجرا خواهد شد.

صدور قرار بازداشت موقت برای مختلس:

قرار بازداشت موقت از شدیدترین قرارهایی است که برای متهمین در نظر گرفته می شود.
در صورتی که مختلس بیش از صد هزار ریال را برداشت یا تصاحب نموده باشد در صورت وجود دلایل کافی، دادگاه ملزم به صدور‌ قرار بازداشت موقت به مدت یک ماه می باشد. بالاترین مقام دستگاه مربوطه نیز می‌تواند پس از بازداشت موقت، ‌کارمند را تا پایان رسیدگی و تعیین‌تکلیف نهایی از خدمت در ارگان مربوطه معلق نماید و در این دوران نیز  به کارمند خاطی نسبت به ایام تعلیق هیچگونه حقوق و مزایایی تعلق نخواهد گرفت.

راه های اثبات جرم اختلاس:

  • اقرار: چنانچه مرتکب جرم اختلاس یک مرتبه به جرم خویش اعتراف نماید، اقرار وی مورد قبول واقع می گردد.
  • شهادت شهود: چنانچه دو شاهد مرد عادل به اختلاس فردی شهادت دهند جرم اختلاس اثبات می گردد.
  • اسناد ومدارک: چنانچه اسناد ومدارکی دال بر اختلاس وتصرف غیر قانونی فرد کشف شود.
  • علم قاضی: در صورتیکه اسناد و مدارکی دال بر اختلاس فردی در دست باشد ، قاضی محکمه با بررسی اسناد ومدارک موجود جرم را اثبات می نماید.

میانگین امتیازات ۵ از ۵
از مجموع ۱ رای

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا